Vísir - 14.04.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Laugardaginn 14. apríl 1945.
VlSIR
DAGBLAÐ
Ltgcfandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Rftstjórar: Kristján Guðláugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Siglfirðingar deila enn nnt Rauðku-
verksntiðjuna.
„Klögumálin ganga á víxl.“
Skarð fyrir sldldi.
jþví var spáð fyrir Roosevelt forseta, að um
hann myndu standa meiri stormar en aðra
menn. Reyndist það sannspá, en alla stormana
stóð hann af sér og reyndist þjóð sinni ein-
Iiver glæsilegasti foringi, sem hún hefir átt,
að öllum öðrum aferksmönnum hennar ólöst-
uðum. Hið óvænta fráfall forsetans líktist vá-
hresti, sem heyrðist um heim allan og óhætt
er að fullyrða, að hver einstaklingur utan öx-
ulríkjanna hafi verið sleginn harmi. Menn
væntu þess, að eins og forsetanum lókst að
leggja lóð sitt á metaskólarnar í ófriðinum
og réði þar með úrslitum, cins myndi honum
einnig takast að vinna friðinn og byggja upp
nýjan og betra heim. Forsetinn sýndi það
ávallt, að hann var víðsýnn gáfumaður, góð-
viljaður og traustur foringi og einhver glæsi-
lcgasti persónuleiki, sem veraldarsagan kann
að skýra frá.
Það er óvenjulegur viðburður, að fánar
Idakti hér í hálfa stöng um bæinn allan, þótt
afreksmenn annarra þjóða falli í valinn, en
svo var þetta í gær. Fullyrða má, að enginn
þjóðhöfðingi liefir verið ástsælli hér á landi
en einmitt Roosevelt forseti. Hann kom þegar
Fróni reið allra mest ó og rétti hlut þess á
þann hátt, að ekki verður betur gert eða betra
kosið. Forsetinn virti rétt smáþjóðarinnar 1
norðurhöfum, viðurkcnndi menningu hennar
og staðfesti það mcð því að beita sér beinlínis
fyrir að sjálfstæði okkar var viðurkennt nú
meðan ófriðurinn stóð sem hæst. Var þetta í
rauninni boðskapur til allra kúgaðra og undir-
okaðra þjóða um það, að sjálfsákvörðunarrétt-
ur ])eirra myndi verða virtur og sjálfstæði
þeirra tryggt að ófriðnum loknum. Þetta varð
því ekki einvörðungu ])ýðingarmikill atburður
fyrir okkur, heldur fyrir heim allan, með þvi
nð í viðurkenningunni fólst fyrirheit til allra
])jóða um bættan hag, þótt jxcr ættu þá um
skeið við kröpp kjör að búa.
Nafns Roosevelts forseta verður ávallt
minnst er Islandssaga verður skráð og aðeins
ú jeinn vcg. Honum persónulega eigum við allra
manna mest að þakka og slíkt má ekki gleym-
ast. Við hörmum að Bandaríkjaþjóðin skuli
þurfa að sjá á bak foringja sínum, áður en
Mutverki hans var í rauninni að fullu lokið og
hann gat séð endanlegan árangur verka sinna.
Hitt er víst, að ókomni tíminn mun bera merki
forsetans að því leyti, sem hann hefir mótið
framtíðina með teknum ákvörðunum, þannig
að forsetinn lifir í vcrki þótt hann deyi. Merki
hans verður vafalaust ekki látið niður falla,
þótt vandskipaður sé virðingarsess forsétans.
Verður ekki betri ósk fram færð Bandaríkja-
þjóðinni til handa, cn að merkisberar •hennar
verði forsetanum líkir að glæsilcik og mann-
Jmstum.
Líf Roosevelt forseta var stormasamt, og
það svo mjög, að ekki hefir meir mætt á
Bandaríkjaforseta öðrum. Starf hans og líf
Verður góðum foringjum fordæmi. Einnig í
því munu allar þjóðir veraldar af lionum bless-
lin hljóta. Svo hefir vcrið um l'lesta foringja,
öð þeir hafa vart notið fulls sannmælis fyrr
en eftir dauðann, en enginn mun hafa notið
meira trausts né viðurkenningar í lifanda lífi
en forsetinn.
Frá fréttaritara Vísis.
Siglufirði í gær.
Á bæjarstjórnarfundinum
á mánudag var lagt fram svo-
hljóðandi skeyti:
„Bæjarstjórnarfulltrúarnir
Egill Stefánsson, Kristján
Sigurðsson, Ólafur Guð-
mundsson og Axel Jóhanns-
son hafa óskað úrskurðar
ráðuneytis um nýja kosningu
stjórnarnefndar Síldarverk-
smiðjunnar „Rauðku“.
Þangað til sá úrskurður er
faHinn, gildir kosning sii í
stjórn Rauðku, sem fór fram
1. jan. síðastliðinn.
Ráðuneytið væntar grein-
argerðar bæjarstjórnar fyrir
hinni nýju kosningu, sem
kærendur telja ólöglega. —
Félagsmálaráðuneytið.“
- Skeyti þetta barst 6. apríl.
Á fundinum flutti Þórodd-
ur Guðmundsson og Otto
Jörgensen svohljóðandi til-
lögu:
„I tilefni af skeyti félags-
málaráðuneytisins dags. 6.
apríl s.L, lýsir bæjarstjórn
Sigluf jarða.r yfir því hér með,
að hún svifti fyrrverandi
stjórn Rauðku umhoði sínu,
er hún kaus nýja stjórn á
fundi sínum 4. apríl s.l.
Ráðstafanir þessar voru
gerðar með samþykki meiri-
hluta atkvæða á löglegum
fundi í bæjarstjórn Siglu-
fjarðar og heyra á engan.hátt
undir úrskurð Félagsmála-
ráðuneytisins. Bæjarsíjórnin
sér sér því ekld fært að verða
við fyrirmælum Félagsmála-
ráðuneytisins um að hin frá-
farna stjórn Rauðku skuli
gegna störfum.
Þetta tilkynnist hinu háa
l'Félagsmálaráðuneyti hér
j með.“
Ef-tir miklar umræður báru
1 ])eir Ólafur, Egill, Kristjón
1 og Axel fram dagskrártillögu
I um að fresta fundi. Var til-
lagan samþykkt með atkvæð-
um þeirra og Ole Hertervig
bæjarstjóra.
Til glöggvunar á fyrri
fregnum um þetta ei'ni skal
upplýst ennfremur:
I fundarbyrjun 4. apríl
kom fram fyrirspurn til for-
seta frá Kristjáni Sigurðs-
syni þess efnis, hvort ekki
þyrfti afbrigði frá fundar-
sköpum til að kjósa nefndir,
])ar eð þær hefði átt að kjósa
1. fehrúar s.l. Forseti svaraði
á þá leið, að 4 bæjarfulltrú-
ar hafi verið f jarverandi í cr-
indum hæjarins —1 þó sér-
staklega bæjarstjóri —* eða
frá því í byrjun janúar og til
marzloka. Þess vegna drógst
að kjósa nefndir, þar til að
allir hæjarfidltrúar voru við-
staddir, þeim sem hægt var
að búast við að mættu, en það
varð ekki fyrr en nú. Þess
vegna úrskurðaði forseti:
„Fundurinn var löglega
boðaður og skal því k.jósa
forseta og nefndir samkvæmt
dagskrá, án aflnágða frá
fundarsköpum.“
Þessa úrskurður var sam-
])ykktur af fundarmönnum
með 5 atkvæðum á móti 4.
Þormóður Eyjólfsson var
kosinn forseti hæjarstjórnar
mcð 4 atkvæðum eftir þriðju
atkvæðagreiðslu.
Að loknum ÚFsklirði for-
seta, viðkomandi stjórn
Rauðku, óskuðu ])eir Egill,
Ólafur, Kristján og Axel að fá
bókað:
„Undirritaðir höfum — áð-
ur en úrskurður forseta um
að neita að leita afbrigða frá
fundarsköpum um fyrirtekt
ó kosningu í nefndir og stjórn
Rauðku féll -— mótmælt fyr-
irtekt forseta afbrigðalaust
um að kjósa í nefndir og
Rauðkustjórn.
Við mótmælum gengnum
úrskurði og teljum hann ó-
löglegan.
I öðru lagi af því, að lög-
mæti eða ólögmæti kosningu
stjórnar Rauðku er lögskýr-
ing á reglugerðum Stjórnar-
ráðsins um kosningu í stjórn
Rauðku, sem forsetiá engan
úrskurðarrétt um.
I þriðja lagi af þvi að sjálf
fyrirtckt á kosningu í stjórn
Rauðku þurfti afbrigða frá
fundarsköpum bæjarstjórnar
])ótt kosning í stjórn Rauðku
hefði verið lögleg.
Að öðru leyti áfrýjum vér
hér með úrskurði forseta til
F élagsmálaráðuney tisins og
skorum á forseta og aðra í
stjórn bæjarins að fylgja fast
fram, nð ráðherra felli *úr-
skurð sinn sem fyrst. Ef ekki
fæst úrskurður Stjórnarráðs-
ins, skorum við ó bæjarstjórn
að höfða mál gegn Rauðku-
stjórn, til viðurkenningar að
úrskurður forseta sé réttur.
Síðan á að kjóst stjórn
Raúðku cins og áður er get-
ið.“ —
Ólafur og Kristján óska
bókað, að þeir taki ekki þátt
í atkvæðagreiðslunni, vegna
sinna fyrri bókana. Axel ósk-
aði bókað, að hann liafi ekki
tekið þátt í uppstillingu A-
lista, eða kosningu í stjórn
Rauðku 4. apríl 1945.
BJE.
Minxiingarguðsþ j ón-
usta um Roosevelt
forseta.
Kl. -2 í dag hefst í Ðóm-
kirkjunni hér minningarat-
höfn í tilefni af láti Roose-
velts forseta.
Fer athöfn þessi fram að
tilhlutan herstjórnarinnar
hér og sendiherra Bandaríkj-
anna og verður henni útvarp-
að. Biskupinn yfir Islandi, dr.
Sigurgeir Sigurðsson, mun
flytja minningarræðu, svo og
yíirpresturinn i setuliði
Bandaríkjanna.
Guðmn Símonar hélt
5 söngskemmtanir.
Guðrún Á. Símonar heldur
ekki fleiri hljómleika að
sinni.
Hefur hún haldið fimm
söngskemmtanir að undan-
förnu, allar við mikla aðsókn
og ágætar undirteldir. Barst
henni fjöldi blóma á síðustu
söngskemmtun sinni í Gamla
Bíó í fyrrakveld.
A mánudag heldur Karla-
kór Rcykjavíkur hljómleika
og vcrður Guðrún A. Símon-
ar einsöngvari 'hjá kórlnim.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir ganianlcikinn „Kaup-
maðurinn i Feneyjpm“ eftir
William Shakespeare annað
kvöld kl. 8.
Leikfélag Templara
sýnir skopleikinn „Sundgarp-
urinn“ í Hafnarfirði í kvöld kl.
8,30.
Roosevelt Eg sat og lilustaði á Lundúnaiitvarp-
forseti. ið í fyrrakveld, er fréttir áttu að
liefjast þaðan kl. 10. Þulurinn tók
til máls eins og vera bar, en rödd hans var
með öðrum blæ en venjulega, þegar hann
sagði, að brezka útvarpið hefði þá harmafregn
að flytja, að Roosevelt Bandaríkjaforscti hefði
orðið bráðkvaddur seint þá um daginn. Nán-
ari fregnir hefðu ekki borizt um fráfall for-
setans.
*
Mikilmenni. Það þarf engum blöðum um það
að fletta, að þegar sagan kveður
upp dóm sinn um störf Itoosevelts forseta, þá
mun hún skipa honum á bekk með mestu mönn-
um allra tíma. Honum tókst ekki einungis að
sameinaf þjóð sína til meiri átaka en dæmi
eru til i annálum nokkurrar þjóðar — eftir
árásina á Pearl Harbor — heldur hafði hann
fyrir þann tíma unnið að margvíslegum fram-
faramálum almennings í Bandaríkjunum. Að
visu tókst ekki að vinna bug á kreppunni, sem'
skollin var á nokkurum árum áður en Roose-
velt tók við forsetadæmi, en undir handleiðslu
hans voru unnin mörg þau verk, sem sköp-
uðu grundvöllinn að þróun frá örbirgð til vel-
megunar á komandi tímum.
Góðir gránnar. Nágrannaríki Bandarikjanna
hafa oft verið mjög tortrygg-
in í garð þessa mesta ríkis á meginlandi Ame-
riku. Það er ef til vill ekki að ástæðulausu,
því að þau gerðust stundum afskiptasöm um
málefni annarra ríkja nærlendis. En Roosevélt
tók aðra stefnu, þegar hann tók við stjórnar-
taumunum. Hann tók upp utanríkisstefnu, sem
miðaði að þvi að hafa sem bezta og einlæg-
asta sambúð við öll ríki, hvort sem þau voru
stór eða smá. Þessi stefna bar líka þann árang-
ur, að vinsældir Bandaríkjanna og ekki sizt
forsela þeirra, fóru fljótlega vaxandi i rikj-
um Ameriku.
*
Hann sá frarn Roosevelt forseti sá snenmia,
á styrjöld. að til stórtíðinda dró i heim-
inum, Hann varaði möndul-
veldin hvað eftir annað við þvi að hálda svo
áfram, sem þau byrjuðu, en það bar ekki
árangur. Hann átti líka í baráttu við einangr-
unarsinna heima fyrir, sem reyndu á allan hátt
að koma í vég fyrir að liann gæti búið þjóð-
ina undir þá atburði, sem hann þóttist sjá
fram á. Var það honum til mikils trafala, þótt
honum tækist jafnan að fá því framgengt, sem
þeim kom að beztum notum, er börðust fj'rir
lýðræðinu, svo sem láns- og leigufyrirkomu-
laginu, sem hefir orðið bandamönnum hin
mesta hjálp.
*
Þegar brezki herinn hafði ver-
ið sigraður við Dunkirk og
hermennirnir fluttir heim
slyppir og snauðir, virtist ekkert geta komið
í veg fyrir það, að Hitler sendi herskara sína
norður yfir Ermarsund. Bretar áttu varla
nokkura by'ssu til að verja land’ sitt. Roose-
velt tók þá ákvörðun um að senda þeim halfa
aðra milljón af gömlum hermannabyssum, sem
lil voru frá því í stríðinu 1914—18. Það köm
ekki til þess, að nota þyrfti byssurnar til varn-
ar innrás í Bretland, en þetta sýndi, ásamt
öðru, að Roosevelt mundi leggja Bretum allt
það lið, scm hann mótti.
*
Einstakur Það fer ekki hjá því, að Roosevelt
þrekmaður. hafi ’verið búinn óvenjulegu and-
legu atgervi. Síðuslu tutlugu ár
ævi sinnar var liann fatlaður maður — lam-
aöur. í hans sporum mundi margur maður-
inn hafa látið hugfallast og hætt að hugsa um
að koma framar fram í opinberu lífi. Það hefði
lika verið auðveldasta leiðin fyrir Roosevelt
fo-rscta, því að hann hefði ekki þurft að liafa
áhyggjur af því, að liann mundi ekki hafa nóg
fyi ir sig að leggja, þvi að (ætt hans er góðum
el’num búin og áhrilamikil. En liann kaus að
berjast við sjúkdóminn og afleiðingar hans.
*
Fánar í Reykvikingar eru ekki vanir að
hálfa stöng. draga fána sína í hálfa stöng,
þótt erlendir þjóðhöfðingjar and-
ist, en i gær brugðu þeir út af þessari venju.
Eg átti leið um ýmsa hluta bæjarins í gær
og við sumar götur var fáni í hálfa stöng við
hvert hús, sem stöng hafði. Það var eins og
mönnum væri Ijóst, að það væru ekki Banda-
rikin ein, sem hefðu misst við fráfall Roose-
velts forseta, heldur allur heimurinn og þá
ekki sízt smáþjóð eins og Islendingar.
Sendi Brelum
byssur.