Vísir - 30.05.1945, Blaðsíða 2

VIS I R
Miðvikudaginni30/ júní 1945
Svíar fagna auknu sam-
bandi við umheiminn.
Nýr aðalræðismaður
lyrir Bandaríkin
á Íslandi.
Viðíal við Harry E. Carlson
Hingað er nýlega kom-
inn nýr aðalræðismaður
fýrir Bandaríkm. Heitir
hann Harry E. Carlson og
tók við störfum sínum hér
í síðustu viku.
Carlson hefir veriS fyrsti
fulltrúi sendiherra Banda-
rikjanna í Stokkhólmi í Sví-
þjóð 511 stvrjaldarárin og er
því mjög kunnugur afstöðu
Svía Íil stvrjaldarinnar og
þeirra viðfangsefna, er hún
leiddi af sér þar í landi.
Blaðamaður frá Vísi liefir
átt tal við aðalræðismanninn
og innt liann almennra frétta
frá Sviþjóð.
Sigurhátíðin
í Stokkhólmi.
— Eg var staddur i Stokk-
hólmi, þegar styrjaldarlokin
i Evrópu voru tilkynnt. í til-
efni af styrjaldarlokunum
fóru mikil hátíðáhöld fram
í Stokkhólmi. Báru þau fyrst
og fremst svip Nor.ðmanna
og Dana þótt Svjai; tækju
visSulegá mikinn þátt i þeim
einnig. Norðmenn og Danir
gengu í fylkingum undir fán-
um sínum syngjandi ættjarð-
arsöngva, um götitr borgar-
innar og staðnæmdust fyrir
framan sendisveitir landanna
]>ar sem mannfjöldinn var á-
varpaður af sendiherrum
]>essara tveggja viðkomandi
þjóða.
í heild voru hálíðahöldin
]iin ánægjulegustu. Að vísu
voru þau all liávaðasöm eins
og líka var eðlilegt, en til ó-
spekta kom alls ekki og eg
vissi ekki til að neinar rúður
væru brotnar nema í áróðurs-
skrifstofu þýzku stjórnárinn-
ar í Kóngsgötu.
Þá fáu daga, sem eg dvaldi
i Svíþjóð eftir að friður var
kominn á, virtist mér, sem
hið daglega lif byrjaði að
færast í hið eðlilega horf aft-
ur borið saman við það sem
tiðkaðist fyrir stríð. Sérstak-
lega munu Sviar liafa fagnað
Iiinu aukna sambandi við
umlieiminn. Styrjahlarárin
var það mjög of skorhum
skammti eins og kunnugt er.
Eg flaug í einni fyrstu flug-
vélinni, sem fór að degi til
milli London og.Stokkhólms.
Með mér í vélinni var margt
fóík, sem liafði farið ]>essa
sömu leið og kannske þrisv-
ar f jórum sinnum styrjaldar-
árin, æfinlega í myrkri, ein-
hvern tíma að nóttu til þegar
minnstar líkur voru til að svo
mikið sem tunglsskinsglæta
lýsti leiðina. Margt þessara
manna hafði orð á því við
jnig að sér skildist fyrst nú
að styrjöldin væri búin, þeg-
ar unnt væri að fljúga þessa
leið í glaða sólskini um
miðjan dag, sem áður hafði
verið hértekið óvinasvæði,
húið hinum römmuslu tor-
timingartækjum jafnt fyrir
þá sem fóru loft eða lög. Mér
fannst þessi leið heillandi er
við fórum liana nú og get vel
skilið að þeim hafi brugðið
við að sjá það sem fyrir aug-
un bar, sem einungis liafa
farið þessa sömu leið í
svarta myrkri að nælurþeli.
í Svíþjóð.
— Strax og Þjóðverjar
liöfðu hernumið Norðurhind
urðu aðflutningaleiðir Svía
mjög lakmarkaðar. Samt
hefir ekki horið á neinum
skorti á matvælum í landinu
styrjaldarárin. Frá því fyrsla
að syrjöldin hófst hefir mjög
nákvæmt skömmtunai’fyrir-
komulág verið ríkjandi í
Svíþjóð. Má heita að alll sem
er matar- og klæðnaðárkyns,
sé skammtað.
Skömmtunin hefir hins-
vegar verið mjög rúm þannig
að allir liafa liaft nóg en ekki
getað safnað að sér nauðsynj-
um i óhófi. Auk matar og
fatnaðar hefir allur trjávið-
ur til eldsneytis verið
skammtaður mjög strang-
lega frá því fyrsta. Ekkerl
lieitt vatn hefir verið í ihúð-
arhúsum til dæmis í Slokk-
hólmi, nema það sem liitað
er af fjölskyldunum sjálfum
við gas. Gas er þó skammtað
einnig og er þvi notkun heits
vatns takmörkuð yfirleitt.
Svíar hafa mjög mik-
ið af góðum almenningsböð-
um og og hefir því skortur á
heitu vatni enganveginn haft
áhrif á hreinlæti sænskra
fjölskvldna, en eins og kunn-
ugt er jnunu Sviar v.era með
allra þrifnustu þjóðími al-
mennt.
Atvinna
og verkfÖJl.
— Styrjaldarárin hefir ver-
ið yfrið nóg atvinna í Svi-
þjóð. Hefir aldrei borið á að
ekki væri nóg fyrir alla að
starfa. Þrátt fyrir innilokun
eða að minnsta kosti tak-
markaðar samgöngur við
umheiminn hefir Svíum tek-
izt að lialda iðnaðinum starf-
andi með svipuðu sniði og
fyrir styrjöldina. Aðrar at-
vinnugreinar vii-ðast ekki
hafa dregizt saman til. muna
þrátt fyrir stríðið.
Að undanförnu hefir stað-
ið mjög hai’ðvítug vinnudeila
milli vei-kamanna í stál- og
járniðnaðinum almennt og
atvinnurekenda í þeirri grein.
Er deilt um kaupgjald fyrst
og fremst. Þessi vinnudeila
liefir staðið lengur en vinnu-
deilur gei’a almennt í Sví-
þjóð. Venjulega standa slík-
ar deilur ekki lengi, þvi að
Svíar hafa komið á lijá sér
fyrirkomulagi, sem gerir auð-
veltlara að lej’sa slíkar deilur
með samkomulagi á skömm-
um tíma.
Vegna verkfallsins í járn-
iðnaðinum er orðið mjög
erfitt að fá keypta ýmsa
venjulega Iiluti úr málmi svo
sem vasahnífa og fleira smá-
vegis og öllum stærri fram-
kvæmdum hefir seinkað
mjög i landinu vegna þessa
verkfalls. Að minnsfa kosti
þeim franikvæmdum, sem að
einhverju leyti byggjast á
járn og stáliðnaðinum öðrum
þræði. Búizt er við að þetta
verkfall geti ekki slaðið mik-
ið lengur, en þó var ekki'nein
endanleg lausn fundin í mál-
inu er eg fór frá Stokkhólmi.
Engir viðarbílar hér.
Það sem mér bregður
einna mest yið, frá Stqþk-
hólmi þegar eg kem Iiingað,
segir Cárlsson meðal annars,
Harry E. Carlson
er að eg skuli ekki sjá neinar
bifrciðar, sem ganga fyrir
viðargasi. .4 götum Stokk-
liólms og öllum stærri borg-
um Svíþjóðar úir og grúir af
bifreiðum óg almeiínings-
vögnum, sem ganga fyrir
þessari gastegund. Hefir verið
settur sérstakur útbúnaður a
allflest ökutæki, svo að unnt
væri að notast við þessa gas-
tegund til að drifa bifreið-
arnar áfram.
Þessi framkvæmd hefir
haft mjög mikla þýðingu
fyrir Svía styrjaldarárin. Án
þess að nota þessa gastegund
liefðu Svíar seunilega orðið
að neita sér algerlega um
allar bifreiðar óg einnig liefðu
almenningsvagnar á Jang-
ferðaleiðuni vai'alaust orðið
að Iiætta starfsenii sinni líka,
vegna þess að benzin liefir
alls ekki verið til í landinu
nema af svo skornum
skammti, að það liefði alls
ekki nægt til slarfrækslu al-
menningsbifreiða og einka-
vagna.
Viðargas til 100 km.
Notkun viðargassins hefir
ýinsa erfiðleika i för með sér.
Það tekur uin 15 mínútur að
koma vélum bifreiðanna i
gang með því og geymarnir
taka ekki meira en svo, að
forðinn í þeim endist ekki
nema sem svarar 100 km.
keyrslu. Verður þá að endur-
nýja forðann. Eins og eg
sagði áðan hefir þetla fyrir-
komulag þó komið í veg fyr-
ir að Svíar yrðu að neita sér
um að liafa bifreiðar styrj-
aldarárin. Ef maður spyr
Svía að því hvort þeir muni
halda áfram að nota þessa
gastegund á bifreiðar sínar
þegar þeir geta fengið benzin,
er svarið afdrállarlaust
„Nei.“ Viðargas til þessara
afnota mun hafa verið fundið
áður en styrjöldin liófst og
hafa verið reynt í ýmsum
löndum en Sviar munu liins-
vegar vera þeir fyrstu, sem
nota þetta gas í almennings-
þarfir.
Þjóðverjar í Svíþjóð.
— Þjóðverjar í Stokkhólmi
og öðrum stærri sænskum
borgum skiptust í tvo and-
Slæða liópa. Annarsvegar
voru Þjóðverjar, sem voru i
sambandi við þýzka sendi-
ráðið og ríkisstjórnina en
hinsvegar eru svo þýzkir
flótlamenn, flest Gyðingar
eða kommúnistar.
Þýzka sendiráðið í Stokk-
hólmi var mjög fjölmennt
lengst af. Ilvað margir liafa
starfað þar að staðaldri gct
eg ekki sagt um með neinni
vissu. Þeir höfðu mjög mikla
áróðursstarfsemi í frannni
frá því fyrsta og voru fyrst-
ir til af erlendum þjóðuni til
að dreifa prentuðum áróðri
meðal sænsku þjóðarinnar.
En brátt komu bandamenn
mcð sinn áróður í kjölfarið,
einnig prentaðann að sjálf-
sögðu. Áróður Þjóðverja var
mjög vel skipulagður, eins og
starfsemi þeirra af sliku tagi
var vfirleitt.
I Sviþjóð liafa koniið úl
tvö nazistablöð að undan-
förnu. Eru þau prentuð af
sænskum nazistum, sem
vafalaust slóðu að eiuhverju
leyti í sambandi við þýzka
sendiráðið. Blöðum þessum
er allmikið dreift út, en Sviar
hera yfirleitt djúpa fyrir-
litningu fyrir nazistum al-
mennt. Pólitískl er viðhorfið
í Svíþjóð þannig, að hæði
kommúnistar og nazistar
hafa komið scr upp litlum
skipulögðum Iiópuni, sém
Jiafa reynt að afla sér fylgis
undanfarin ár. öll slik starf-
semi virðisl hinsvegar unnin
fyrir gýg. Sænska þjóðin er
’fyrst og fremst lýðræðis-
sinnuð og áróður einræðis-
stefnanna virðist ekki liafa
neinn hljómgrunn meðal
landsmanna nema örfárra
þeirra. Nazistalilöðin sáust
aldrei i strætisvögnum og
mjög sjaldan á alniannafæri
3’firleitt. Einn lielzti forvígis-
maður sænskra nazista er
Sven Hedin landkönnuðurinn
frægi.
„Menningarsamband“
Þjóðverja.
Þjóðverjar við þýzka sendi-
ráðið liöfðu með sér félags-
skap, er þeir nefndu „Menn-
ingarsamband“. Þeir gáfu út
fjölrituð blöð og allskonar
prentaða miða. Þeir liöfðu
áróðursskrifstofu á Kóngs-
götunni. Voru rúðurnar í
byggingunni brotnar svo að
segja daglega og eins og eg
sagði frá áðan, voru rúðurnar
í þeirri byggingu nálega þær
einu sem voru brotnar á
friðardaginn. Var talið senni-
legt að þýzku flóttamennirn-
ir væru þarna að verki, frek-
ár en sænskir borgarar.
Þjóðverjar voru mjög
natnir við að dreifa áróðri
sípum út meðal Iiorgarbúa í
Stokkhóhni. Kom iðulega
fyrir að fólk fann eitlhvað af
lionuni prentaða áróðri þeirra
i póstkössum sinum livern
niorgun. Upp á síðkastið mið-
aðist Jiessi áróður aðallega
við það takmark, að vekja
ineðaunikvun Svia með
þýzku þjóðinni. Síðasta
plaggið, sem eg sá af þessu
tagi var frá Dresden. Var það
eins og flesl annað af áróðri
Þjóðverja picntað plagg. Á
franihliðinni voru ljósmyndir
frá Dresden eins og liún leit
út fyrir loftái’ásir og skotliríð
bandamanna á borgina, en á
bakhliðinni voru myndir af
borginni eins og hún litur út
nú eftir hernaðaraðgerðirnar.
Þýzku flóttamennirnir í
Stokkhólmi höfðu með sér
skipulagðan félagsskap i
ýmsum myndum, meðal ann-
ars liöfðu þeir með sér sam-
lök s'tjórnmálalegs cðli^. Þá
gáfu þeir út smá blöð og rit-
linga.
r *v
Svíþjóð fréttamiðstöð.
— Fáar borgir munu liafa
verið eins mikil alheims
fréttamiðstöð og Stokk-
hóhnur styrjaldarárin. Þar
ægði isaijiiaii (fgægum frétta-
riturum og allskonar crind-
rekum frá öllum löndum ver-
aldarinnar. Meðal amlars
höfðu amerísku blöðin og
fréttastofurnar þar mikið af
starfsliði öll styrjaldarárin;
Þar voru einnig þýzkir og
japanskir fréttamenri. Flest-
ir þessara manna bjuggu á
Grand Hotel i Stokkhólmi.
Sjálf voru öll sænsku blöð-
in, fvrÍL’ utan nazistasnepl-
ana, sem enginn virtist vilja
lita við, mjög mikið á móti
nazistum eins og reyndar öll
sænska þjóðin. Fluttu þau
mikið af greinum, sem gagn-
í-ýiidu nazismann og alit
háttalag þeirra, er stjórna i
anda þeirrar slefnu. Einna
fremst í þeirri gagnrýni stóð
þó Götaborgs Mandels- och
Sjöfarts-Tidning.
v
Svíþjóð og
flóttamennirnir.
Öll styrjaldarárin
streyindu flóttamenn til Svi-
þjóðar frá Norðurlöndum,
Þýzkal. og Eystrasaltslönd-
unum. Einna flestir munu
, flóttaniénnirnir liafa verið
frá Noregi. Sænsku stjórnar-
völdin vöru injög frjálslynd í
öllu er laut að hinum norsku
flóttamönnum. Á sama
augnabliki og þeir komust
yfir sænsku landamærin frá
Noregi, tóku sænskir landa-
mæraverðir þeim opnuin
örmum og komu þeim eins
fljótt og unnt var í samband
við norskan féjagsskap, sem
starfaði öll stríðsárin að því í
Svíþjóð, að veita norskum
flóttamönnum aðhlynningu
og matvæli.
Danir komu líka í stórum
stil yfir til Syíþjóðar og var
þeim tekið nijög vel ,þar.
Hinir dönsku flóttamenn
voru flestir Gyðingar. Bæðj
Norðmenn og Danir starf-
ræktu opjnberar flótta-
mannaskrifstofur i Svíþjóð,
sem sáu um flóttarnenn við-
komandi þjóða í samvinnu
við sænsk stjórnarvöld.
Baltísku flóttainennirnir
skiptu tugum þúsunda. Komu
þeir annað livort á opnuin
bátum yfir til Sviþjóðar eða
Jiá landleiðiua um Finnland.
Voru þeir settir í sérstakar
flóttamannastöðvar og hlynnt
þar að þeim eftir föngum unz
þeir liöfðu fengið atvinnu en
sérstök stofnun sá um það
alriði.
Samanlagt mun það vcra
algerlega ómælt hverja þýð-
ingu það hefir liaft fyrir hin
hernumdu lönd i Skandinavíu
að Sviar voru ekki styrjaldar-
aðili. Vegna þeirra aðstöðu
hefir þeim tekizt að vcita hin-
um mikla flóttamannastraum
móttöku og aðhlynningu auk
margs annars. Mér finnst að
viðhorf Svía til málanna í
framtíðinni sé að miklu leyti
mótað af þeim sjónarmiðum
að lijálpa nágrannaþjóðun-
mn, sem hafa orðið fyrir
barðinu á árásaraðila, til að
endurreisa atvinnulíf sitt og
þjóðlíf ahnennt á næstu ár-
um.
Beztu úrin
frá
BARTELS, Veltusundi.
Brandur Brynjólfsson
lögfræðingur
Bankastræti 7
Viðtalstími kl• 1.30—3.30.
Sími 5743