Vísir - 30.05.1945, Blaðsíða 4

4
VlSIR
Miðvikudaginn 30, júni 1945
VfSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
blaðaUtgáfan visnt h/f
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Tvær stofnanir. Eitt hlutverk.
Viðskiptaráðið hefur nú starfað á þriðja ár
og haft með höndum innflutning, gjald-
eyri, verðlagsráðstafanir og vöruskömmtun.
Starf þess er vandasamt og vanþakklátt, en
flestir munu vera sammála um, að starfið
hefur Verið leyst vel af hendi og án hlutdrgni.
Slikt starf verður aldrci unnið svo öllum líki,
þótt það sé framkvæmt af fullum velvilja og
skilningi, vegna þess að ekki verður hjá því
komizt, að vinna eftir ákveðnum línum, sem
hljóta að koma misjafnlega við marga.
Eitt hið allra nauðsynlegasta við fram-
kvæmd stol'nunar sem Viðskiptaráðsins, er að
það sé ekki látið komast í kyrrstöðu. Starf
þess verður að breytast jafnóðum og aðstæð-
ur hreytast í verzlun og viðskiptum lands-
manná. Það má heldur ekki verða óstarfhæft
með pólitískri togstz-eitu, sem gerir fram-
kvæmdir þess seinlátar, liikandi og vixlgengar.
Hér er stai’fandi önnur stofnun, sem nefn-
ist Nýbyggingarráð. Það hefur með höndum
„nýsköpun“ ríkisstjórnai’innar og hefur í því
sambandi verið falið að ráðstafa gjaldeyi’i
vegna innflutnings á skipum, vélum, bygging-
arefni og öðru, sem nýsköpunin þarfnast.
Vei'ksviðið er víðtækt og ekki skýrt markað,
svo að mjög má um það deila, hversu marga
vörugreina ráðstöfunarréttur Nýbyggingai’-
ráðs getur náð til. Enda hefur heyi’zt, að jafn-
vel vélar í prentsmiðju Þjóðviljans hafi vei’ið
fluttar inn með meðmælum í’áðsins, líklega
sem liður í nýsköpuninni. Heyrzt hefur, að all-
xnikil togstreita hafi þegar komið upp milli
jzeirra tveggja stofnana, sem að ofan grcinir,
og munu Izáðar vilja ráða. Eru það einkum
kommúnistar, sem vilja ná sem mestum völd-
um undir Nýbyggingai’ráð um allan innflutn-
ing og draga reipið að sama skapi úr hönd-
um Viðskiptaráðs. Var sii tillaga sett fram í
Titstjórríargrem í Þjóðviljanum fyrir sközumu,
að Nýbyggingarráði væri fenginn allur inn-
rflutningurinn í hendur, en Viðskiptaráðið lagt
jiiður.
Augljóst er, að hér fjalla tvær stofnanir um
sama verkefnið, og verði ckki þegar í stað
settar skorður við þeirri þróun, sem hér er
uð verða í gjaldeyris- og innflutningsmálum,
og ein stjórn sett yfir þau mál, eins og ver-
:ið Iiefur, þá er hætt við að fullkomið öng-
þvejti skapist á þessum vettvangi áður en
Jangt um líður.
iSamningarstir við Svia.
Kaupsýslumenn kvarta nú mjög undan ]zví,
að'ckki sé enn farið að veita leyfi fyrir sænsk-
nm vörum, nema að litlu leyti, samkvæmt
þeim viðskiptasamningi, sem gerður hefur vcr-
Ið. Samkvæmt honurn er skuldbinding af Is-
Jands hálfu að veita innflutnings- og gjald-
oyi’isleyfi fyrir Jzeim vörum og því magni,
sem.uni var samið. Seinlæti í þcssum cfnum
getur valdið þvi, að erfitt vei’ði að fá vör-
TU’iiar. Mikil eftirspurn er nú hvaðanæfa um
sænskar vörur, og eru sumar vörutegundir
]>ar nú þegar uppseldar langt fram í tímann.
Ef íslenzkum kaupsýslumönnum er ekki mi
Jzegar veitt leyfi til að festa kaup á vörum í
Svíþjóð, þá getur svo farið, að þeim gangi síð-
ar erfiðlega að fá þaðan ýmsar vörutegundir.
Martha Mana Helgason
biskupsfm.
Fædd 5. apríl 1866. — Dáfn 21. maí 1945.
Ein af ágætustu konum
þessa bæjar liefir nú liíotíð
livíld eftir langvinna van-
heilsu. Frú Martha María
Helgason liefir átt lieimili
lzér í Reykjavík um hálfrar
aldar skeið. 1 ágústmánuði
siðastliðnum voru 5.0 ár lið-
in frá því, að hún ásaml
manni sinum gekk inn á ný-
stofnað heimili, sem liún æfi
alla helgaði kærleika sínn og
stai’f. Minntist hún þessa á
hátíðlegri stund í fyrra sum-
ar. Talaði hún þá, eins og
ávallt, um þá heill og’ gleði,
sem henni hefði lilotnazt á
íslandi. Oft talaði liún við
mig uin hið trygga vinafólk,
sem hefði tekið á móti út-
lendingnum, svo að ísland
varð hennar land, sem hún
festi yndi við. Ávallt leit frú
Helgason á fyrsta dag dval-
ar sinnar á íslandi sem
heillastund, upphaf margra
gleðistunda, er lienni var
Ijúft að minnast.
Frá Danmörku lá leið
hennar Iiingað, og fslandi
var hún bundin með hollr
ustu og þakklæti. Fædd var
frú Helgason 5. apríl 1866 í
Hundborg á Jótlandsheið-
um. Var faðir hennar, Licht
að nafni, izrestur þar. Flutt-
ist hún með foreldrum sín-
um að IJorne á Fjóni. Á
prestssetrinu þar lifði hún
bernsku- og æskuárin. Var
hún þar fram yfir tvítugsald-
ur. En er faðir hennar dó,
fluttist hún með móður sinni
til Kaupmannahafnar.
Eitt með því síðasla, sem
hún talaði um nokkru fyrir
andlátið, var liátiðin í Dan-
möi’ku, er fengnu frelsi
landsins var fagnað. En hve
hún gladdist yfir.þeii’ri gleði-
fregn. Hún talaði um landið
fagra; sundin bláu og: beyki
skþginn. Þar álti hún ó
gleymanlegar æskustundir;
oft vitjaði liún átthaganna og
fagnaði á ný gleðinni í fögr-
úm lundum.
Á Hafnarárum sínum
kynntist hún ungum guð
fræðikandidat, sem hét Jóri
Helgason. Var hrúðkaup
þeirra haldið 17. júli 1894.
Hélt hún því næst með
manni sínum yfir hafið og
reistu þau sér bú, er þau
fluttu hingað í sælunnar reit.
Þannig leit Jón Helgason á
Reykjavík, og kona lians
varð honum '.sanimála. Hér
undu þau bæði vel hag sín-
um ogfögnuðu liinu fegUrsta
heimilislífi.
Heill og lieiður heimilisins
var áhugamál lzúsfreyjunn-
ar. Ber öllum, sem til þekkja,
saman um, að þar hafi ráð-
deild og reglubundið starf
verið unzvafið birtu þeirrar
li’úar, sem er starfandi í kær-
leika. Ávalll skipaði húsmóð-
irin sess sinn mcð sæmd, er
maður hennar var kennari
og .siðar forstöðumaður
Prestaskólans, cr hann var
prófessor og síðustu 22
starfsárin hiskup. llávaða-
laust leysti frú Helgason hin
margþáttuðu heimilisstörf af
hendi, sístarfandi með alúð
og sönnum, hyggindum, vinn-
andi heimilinu allt það gagn,
er því mátti lil farsældar
vei’ða.
Á heimili þeirra hjóna var
starfið í heiðri halt. Þar var
ekki oft setið auðum hönd-
um.
Eg sé þetta allt fyrir mér:
Jón Helgason við skrifborð-
ið, lesandi og skrifandi. Frú
Maria við vinnu sina, prýð-
andi heimilið, vakandi yfir
velferð barnanna.
Vegna liins margvíslega
starfs bi.skupsins, áttu marg-
ir erindi til hans. Þeir muna
hið hressandi viðmót hús-
bóndans og bro&andi gleði
liúsfreyjunnar.
Til þeirra hjóna kornu
margir útlendir og innlendir
gestii’. Biskupinn var um
langt skeið formaður hins
dansk-íslenzka félagsskapar.
Á lieimili biskupshjónanna
sáust einmitt hin dönsku og
íslenzku áhrif í góðri sam-
einingu.
Prestarnir muna svo marg-
ar stundir, er þeim var há-
lið lialdin á heimili biskups-
hjónanna, nzuna svo vgl liina
ágætu frú, þar sem hún sal,
við ldjóðfærið sitt og fagn-
aði góðum vinum með alúð
og gesti’isni.
Á heiznilinu var sönglif og
hlómlíf. Þannig man eg heim-
ili hinna merku hjóna. Eg
sé yndisfagran stað, þar sem
sólin skín á ilmandi blóm.
Frú IJelgason vann um
langan ævidag umsvifamik-
ið og vandasamt heimilis-
starf með liógværð og þreki.
Heill fylgdi nýtu starfi og
hcimilið var öruggt vígi for-
eldrum og börnunum, þeii’ra
fimm.
Jón Helgason biskup ritaði
hók, er nefnist: „Þeir, sem
settu svip á bæinn“. Þar hef
ir hann ritað einn kafla um
húsmæðurnar í Reykjavík,
og talar þar um vermireit
heimilisdyggða, og holl-
straumana, senz bárust frá
heimilunum fyrir starf dug-
andi kvenna. Er eg las um
þessar konur, liugsaði eg um
heimili hans og konu hans.
Frú Maria Helgason setti
svip á heimili, svo að það
vgrð meðal þeirra heztu i
Reykjavík.
Ég þakka vináttu og tryggð
þeirrar konu, senz var sönn
i Izjarta og falslaus z dagfari
sínu.
í friði lifði hún og staz-f
aði, í kærleika hjó hún vin-
um sínzuzz hátið. í friði háði
Iiún haráttu sína. í friði, á
hátíðisdegi, fór liún licðan.
Minning göfugrar konu
skal í lieiðri geymd hjá oss
öllum, sem þekktum liana.
B. J.
Bifreiðaskoðunin,
í dag eiga bifreiðar nr. 1901—
2000 að mæta til skoðunar. Á
inorgun ber bifreiðum nr. 2001—
2100 að mæta fil skoðunar.
Fargjöld hælcka.
Frá og með deginum á morgun
iiækka fargjöld með slrætisvögn-
unum. A ötlum leiðum vagnanna
kostar fyirr fullorðna 50 aura og
25 aura fyrir börn 14 ára og
yngri. Ilægt er að fá keyptar far-
miðablokkir, mcð 15% afslætli
og gilda þær í 3 rnánuði.
Adolf Iloel fyrrverandi
dósent við Oslóarliáskóía,
sem nazistar höfðu gert að
rektor hans, er nú í haldi í
fangelsinu i Móllergötu 19.
Gerfilima- Eg hefi fengið éftirfarandi bréf frá
smíði. Halldóri Arnórssyni gerfilimasmið.
Iiann segir: ,',út af pistli Arons uni
gerfilimasmíði i Bergntáli þann 25. maí, lang-
ar rnig til að biðja yður fyrir nokkur orð.
Kunnleiki bréfritarans á þessu máli virðist ekki
vera í réttu samræmi við áhuga hans, sem út af
fyrir sig er lofsverður. Hann tekur svo til orða,
að það eigi víst að heita svo, að einn maður
bér á landi fáist við gerfiíimasmíði og sé þó
ékki óskiptur við það verk, þar sem gefið er í
skyn, að hann láti það sitja á hakanum fyrir
saumavéla- og grammófónviðgerðum eða öðru
slíku.
*
Sex sitarfs- Sannleikurinn í málinu er sá, að á
menn. verkstæði mínu vinna nú sex manns
og myndu þó hafa orðið fleiri, ef
framkvæmd húsaíeigulaganna hefðu ekki hamlað
því, að eg gæti fengið umráðf yfir eigin lnisnæði
í kjallara íbúðarhúss míns. í öðru lagi eru það
tilhæfulaus ósannindi, að sinnt hafi verið öðr-
um verkefnum á verkstæði mínu én gerfilima- og
umbúðasmíði síðastliðin fimm til tíu ár og er
öllum véla- og tækjaviðgerðum harðlega neitað.
*
Bæmi Aron lekur tvö dæmi um seina af-
Arons. greiðslu frá verkstæði mínu. í fyrsta
Jagi, að maður nokkur úti á landsbyggð-
inni hafi orðið að biða árum saman eftir gerfi-
lim og ekki fengið hann fyrr en viðkomandi
stjónaryfirvöld skárust i það mál. Mér er ekki
kunnugt um þessa íhiutun stjórnaryfirvald-
anna, Hitt hefir oft komið fyrir, að menn hafi
orðið að bíða afgrciðstu lengur cn eg hefði
kosið. Erfiðleikar á útvegun efnis undanfarið
hafa verið miklir og hefir það valdið töfum,
svo að eg hefi stundum orðið að fara inn á nýj-
ar leiðir um efnisval. Þá hefi eg ekki getað
slækkað verkstæði mitt af fyrrgreindum ástæð-
um og fleira kemur til greina.
*
Aðalregla. Sú hcfir verið aðalregla mín, að eg
hefi látið þá sitja fyrir gerfilimasmíði, sem í
fyrsta skipti leita slíkrar hjálpar, svo og við-
gerðir eldri lima og hefir það þá verið regla
að sinna slíkum viðgerðum tafarlaust. Vilji Ar-
on greina nánar frá dæmi sínu um manninn á
landsbyggðinni, myndi það koma i ljós, að liann
háfi haft við að bjargast gerfilim og ekki verið
látinn bíða eftir viðgerð. Sama máli mun og
gegna um það dærni, sem hann nefnir austan
fjalls, að sá maður hafi umbúðir, þótt aðrar
nýjar sé í smiðum.
*
Að lokum. Mál þelta snertir marga á sérstak-
an og viðkvæman hátt og eg þyk-
ist fiafa lagt mig fram um að leysa
vanda nianna eftir beztu getu. Mér þykir oft
hafa brostið á 'fullan skilning og réttmæta að-
stoð stjórnarvalda og fjárveitingavalds og mun
þvi ef til vill siðar verða gerð fyllri grein fyrir
aðstöðu minni, byggð á sannindum og kunnug-
lcika, en eg lzet þelta nægja sem svar við pistli
Arons. Þó óska eg að láta fylgja góðlátlega bend-
ingu til hans og annarra um það, að vcl færi á
því, að þeir kynntu sér eitthvað þetta mál, áð-
ur en þeir taka sér næst fyrir héndur að rita
um það fyrir aímenning." Lýkur hérmeð bréfi
því, sem eg befi fengið frá Halldói Arnórssyni.
*
Fánadagar. Það er liðið alllangt frá því, að
gefin var út tilskipun um fánadaga
hér á landi. Man eg ekki hversu margir þessir
dagar eiga að vera, en þeir eiga það þó sam-
eiginlegt, að þeir eru sérstaklega miklir hátiðis-
dagar i augum jzjóðarinnar, svo að lilhlýðilegt
þykir að láta hana fagna þeim sérstaklega með
því að draga hvern fána á stöng. Er það ekki
nema rétt og skylt, að merki þjóðarinnar sé lát-
ið blakta sem víðast á tylli- eða minningadögum
hennar. Það er tilgangurinn með fánanum, einn
af mörgurn.
*
Ártíð Jónasar Fyrir fjórum dögum var öld
Ilallgrímssonar. liðin, síðan Jónas Hallgríms-
son’andaðist. Þann dag, síðast
liðinn laugardag, var minning hans heiðruð
margvíslega, svo senl vera bar. En mér fannst
eiít vanta á að dagurinn væri rneð fullkomnum
hátíðablæ og eg hefi heyrt marga tala um það
einnig: Það var ekki flaggað nðgu víða laugar-
daginnj Það átti að vera fáni við hún á hverri
stöng, því að allir, sem á íslenzka tungu mæla,
eiga Jónasi Hallgrímssyni mikið að gjalda. Það
hefði átt að heita á alla, sem fánaslöng eiga, að
draga fána að hún þenna dag. Undan því hefði
enginn slíerazt.