Vísir - 02.07.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Mánudaginn 2 júli 1945
VfSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélagSprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Dollaiaumráð.
Jpnistæður okkar í dóllurum fara lirað-
minnkandi með hverjum degi, sem líður,
s'egir Þjóðviljinn í gær, og kemst jafnframt
að þeirri niðurstöðu að sennilega verði doll-
aratekjur þjóðarinnar i ár, helmingi lægri
en þær voru í fyrra, en dollaraútgjöldin
hiris vegar mun . hærri. Verði þetta þeim
mun ískyggilegra, sem vitað sé að heild-
artekjur okkar í dollurum hafi ekki
Iirokkið fyrir nauðþurftum á síðasta ári.
ÍJt frá þessum staðreyndum hamast blaðið
svo á stjórn Landshankans fyrir að liáfa
ekki lagt þrjú liundruð milljónir til hliðar,
að fyrirlagi ríkisstjórnarinnar og vegna ný-
sköpunarinnar.
Þjóðviljinn virðist auðgast af skilningi á
aðstöðu íslenzku þjóðárinnar, eftir því sem
stjórnarseta kommúnistafulltrúanna lengist.
Er ])etla ekki óeðlileg þróun og má vænta
að nauðsyrijámál þjóðarinnar verði rædd af
frekari sanngirni í því heygarðshorni hér
eftir en hirigað til. Nú her sti-ax að viður-
kenna, að nýsköpun, — eða bara sköpun
framleiðslutækja, — er þjóðinni nauðsyn.
Engu minni nauðsyn er henni að afla sér
lífsviðurværis, sem er æði einhæft í landinu
sjálfu. Þannig verðum við að flytja allar
kornvörur til landsins, en þær verðum við
áð kaupa í Vesturheimi og greiða í dollur-
rim. Samningar hafa verið gerðir við Sví-
J)jóð um verulegan irinflutnirig á framleiðslu-
tækjum og öðrum nauðsynjum, en sá bógur
fylgir skammrifi að greiðsla á þar einnig að
fara fram í dollurum, eða særiskum krón-
um, sem við höfum ekki til ráðstöfunar nú í
hili. Verður því að ganga út frá að greiðsl-
ur til Sviþjóðar verði fj'rst um sinn að inna
af hendi i dollurum. En þá er aftur augljóst
að hollt er að hafa í mirini orðtakið að eyð-
ist þegar -af er tekið.
Þjóðviljanum virðist vera þetta ljóst að
riokkru leyti, en tillögur hlaðsins til úrhóta
eru þær, að efnt verði, hér til vöruskorts,
sem mun þó koma nokkuð af sjálfu sér,
með því að nauðsynjavarningur ýmislegur
má nú heita ófáanlegur á erlendum mark-
aði. Þarf því engar sérstakar ráðstafanir að
r^era í því efni. Hitt væri eðlilégra að ríkis-
stjórnin hlutaðist til um að þær vörur yrðu
ekki fluttar jafnóðum úr landi, sem liing-
að fást, en verulega mun hafa kveðið að þvi
á undanförnum árum, enda yrði þá læpast
verulegur vöruskortur fyrsta kastið. Engin
nauðsyn her til að farið verði i kápphláuþ
um eyðslu á dollurum. Við þurfum vafa-
laust á þeim öllum að halda, þannig að við
fáum með saémilegu móli skrimint fyrstu ár
friðarins. Nú í svip getuin við ekki liagnýtt
svo sem skvldi pundainneign okkar með því
að um verulegan útflutning verður ekki að
ræða fá Bretlandi, meðan styrjöldin stendur
i Auslurálfu. Hitt er aftur vitað að Bretar
niunu kosta kapps um að auka útflutning
sinn, sírax er því verður við koniið og degst
þáð vonandi ckki lengi úr þessu. Ifvað sem
allri dollarainneign líður rriunu viðskiptin
við Bretland stóraukast að stríðinu loknu og
]>angað munuiri við sækja rriargt það, sem
okkur er nauðsyn til nýsköpunar og lifsviður-
sinn, strax er því verður við komið og dregst
væris.
Stúkan Verðandi 60 ára. •
Þann 3. júli 1945, er stúk-
an Verðandi nr. 9, 60 ára.
Einn af stofnendum stúk-
unnar, Sveinn Jónsson tré-
smíðameistari, er ennþá
meðlimur hennar, og er
liann nú heiðursfélagi lienn-
ar. Hann liefir alltaf reýnzt
hinn öruggasti hindindis. og
baráttumaður fýrir Good-
lemjilararegluna.
Helztu forystumenn. Verð-
andi fýrr á árum voru m. a.:
Ólafur Rosenkránz, Björn
Jónsspn ráðherra, faðir for-
setans, hr. Sveins Björnsson-
ar, Haraldur Níelsson próf-
essor, Indriði Einarsson og
kona hans, frú Marta, Þórð-
,ur Thoroddsen og kona
hans, frú Anna, Halldór
Jónsson hankagjaldkeri og
kona hans, frú Kristjana, og
fleira ágætra kvenna og
karla. Pétur Zophoniasson
og lcona lians, frú Guðrún
Jónsdóttir. Pétur liefir vferið
félagi stúkunnar uni 40 ára
skeið og ætíð verið dugandi
félagi og' er enn. Pétur Hall-
.dórsson, horgarstjóri var
forýstumáðUr stúkunnar ufn
mörg ár, til nrikils gagns og
sómá, enda yfirmaður Regl-
unnar, Sfórteinplar, uni
sþeið. Kona hans, frú Olöf
Björnsdóttir, hefir verið
meðlimur stúkunnar 33 ár,
og er það enn. — Frú Sig-
ríður Jónsdótlir, Stefán H.
Stefánsson, Indriði Indriða-
son og Helga Finnsdóttir eru
nú mjög starfandi fyrir
stúkuna. — Karl O. Bjarna-
son varaslökkviliðsstjóri og
kona hans, frú Kristín L.
Sigurðardóttir, liafa verið í
stjórn stúkunnar um langt
skeið ög mjög riotadrjúgir
meðlimir. Þórsteinn J. Sig-
urðsson og kona háris, frú
Þóranna Símonardóttir,hafa
tekið allmikinn þátt í starf-
semi stúkunnar um 10 ára
hil, Brynjólfiir Þörsteinsson
og kona Iians, frú Þuríður
Guðmundsdóttir liafa umi-
ið stúkunni mikið gagn.
Jakoh Möller, f}rrrV. ráð-
lierra er nú aðalforystumað-
,ur stúkunnar, og hefir unn-
ið henni og Reglunni í heild
sVo íriikið og margvíslegt
gagn, vegna sinriá miklu
hæfileika og drengskápar,
að vart mun finnast nieðlim-
ur í Reglunrii lriri s'íðari ár,
að minnstá kosti, er hétur
Jiafi reynzt í öllum greinum.
Róbert Þorbjörnsson hak-
árameistari og kona hans,
frú Sigríður Sigurðardóttir,
,eru mjög nýtir félagár stúk-
unnar.
60 ára slarf félagsskapar
eins og stúkunnar Verðandi,
felur i ser mikla fórnfýsi og
félagsþroska margra ágætra
kvenna og karla. Á hak við
slíkt starf er óhilandi trú á
framlíð fagurra hugsjóna.
Vonir um að geta veitt að-
, stoð og hjálp þeim, sem eiga
í erfiðleikum vegna drykkju-
hneigðar sín eða sinna, Von-
ir um að geta orðið að liði
til viðreisnar heimilum sem
voru að fara í rústir vegna
drykkjuskapar húsbóndans.
„Allt endurtekur þctta hin
sorgþrungnu aðvörunarorð
liðinría thna: Varið yður á
áfengum drykkjum".
Þrátt fyrir margvísleg von-
brigði, sem slík störf liafa í
för með sér, er það áreiðan-
legt, að tilvera slíks félags-
skapar sem stúkunnar Verð-
andi og annarra stúkna inn-
an I.O.G.T.,hefir orðið mörg-
um heimilum og einstakl-
ingum til góðs, í okkar fögru
Frá Hæstarétti.
ERFINGJARNIR ÁTTU
RF.TT Á UPPSAGNAR-
FRESTI.
Þanti '20. þ. m. var kveð-
inn npp. dómur í Ilæstarétti
í málinu: Þorsieinn Sigurðs-
son f. h. Láru Hafliðadóttur
og Ásdísar Hafliðádóttur
gegn Garðari Þorsteinssyni.
Málsatvik voru þau, að frú
Guðlaug Eberhardt tók á
leigu íhúð á Mánag.tu 22 'frá
1. okt. 1942. Bjó hún þar íneð
hornum síniuri þremur. Um
mánaðamótin april—niaí
1943 varð Garðar Þorsteins-.
son hrl. eigandi liússins á
upi)boþi.
Þann 2. fehr. þ. á. lézt
Guðiaug. I hyrjrin næsta
mánaðar fór Garðár frani á,
að börnin flýttust úr íbúð-
irini, en því neitaði fjár-
haldsmaður þeirra, Þor-
steinn Sigurðsson húsgagna-
smíðameistari. Þann 5. marz
]>. á. neitaði Garðár að taka
við húsaleigu og heiddist úl-
burðar með fógetavaldi.
Úrskurður horgarfógeta,
Kristjáns Kristjánssonar, félí
á þá leið, að leiguréttur væri
persónulegur og gengi ekki
að erfðum. Þar sem eriginn
nýr samningur liefði verið
gerður, væri afnotaréttur af
liinu umdeilda húsnæði ekki
fyrir liendi erfingjunum til
handa. Taldi borgarfógeti
því ekki þörf uppsagnar,
heldur væri nóg, að tihnæli
höfðu borizt frá Garðari um
rýmingu húsnæðísins. Var
því úrskurðað, að börniri
skyldu horin út, og var það
framkvæmt 28. f. m.
Hæstiréttur felldi þenna
úrskurð úr gildi mg dæmdi
Garðar til að; gre'iða 1000 kr.
í málskostnað.
Seg'ir svo í forsendum
hæslaréttardómsins:
„Það verður að telja, að
áfrýjandi hafi ált rétt á 3
mánaða uppsagnarfresti til
vénjulegs flutnirigsdags eða
til 1. október 1945, en stefndi
fór ekki franl á hrottflutn-
ing áfrýjanda fyrr en í hyrj-
un marz 1945. Voru því ekki
skilyrði f}7rir hendi til að
hera þá út án saka. Stefndi
hefir lialdið því fráiri, að
á f rýj and i h af i fyrirgert
leigurétti sírium vegna van-
skila á húsaleigu, en ekki
verður séð, að slík vanskil
á leigugreiðslu hafi verið
orðin, þúgar úrskurður fó-
geta gekk, að varða eigi út-
hurði. Loks heí'ir stefndi lagt
fram matsgerð dómkvaddra
manna sem sönnun þess, að
áfrýjandi hafi unnið til úl-
burðár með slæniri um-
gengni. Matsgerð þessari,
sem ekki hefir verið stað-
fest fvrir dómi, hefir verið
andmælt sem rangri og ó-
slaðfestri. Verður úthurður
]>ess vegna ekki á lierini
reistur.
Samkvæmt því, sem nú
var rakið, verður að fella
hihn áfrýjaða úrskurð úr
giídi.
Eftir þessyun málalokum
þykir, rétt að stefndi greiði
áfrýjarida málskostnað hæði
í liéraði og fvrir hæstarétti
samlals kr. 1000.00.“
Fyrir áfrýjanda flutti mál-
i'ð Magnús Thorlacius hrh,
en Garðar Þorsteinsson flutti
níál sitt sjálfur.
borg og raunar með þjóð-
inni allri.
Þ. J. S.
HUGDETTUR HÍMALDA
l'iðarandinn hefir hretzt svo, áð tínri
þúkaririá, einS og þeirra er getið i þjóðsög-
uni, er löngu liðinn og enginn saknar
þeirra, ]xí að gaman sé að eiga þá í
skemmtilegum sögum, sem geyma myndir
af hugsuriarhætti þjóðarinnar, alhurðálífi
hénriar og hjátrú. En allir púkar eru þó
ekki úldauðir; einn þeirra lifir góðu lífi
og riiún líldega gera það, meðan nokkurt
orð er þrykkt á pappír. Það er hannsettur
prentvilliipúkinn! Einhverntíma heýrði eg
sögu um þáð, að me'rin ætluðu að gera
stóra hók svo vel úr garði, að í herini yrði
ekki ein einasta prentvilla. Þegar búið
var að ganga úr skugga um að þetta liafði
tekizt voru skrifuð nokkur orð um þessa
prentvilhriausu bók, en einmitt í þær Iinur
læddist^irentvillupúkinn!
En því er eg að skrifa þetla, að i síðuslu
„hugdettum“, sem voru um lrið fagra
kvæði Stefáns frá Ilvítadal „Bjartar næt-
ur“ Iiafa slæðst mjög meinlegar villur, svo
slæmar, að minning uskáldsinser ekki sarii-
hoðið, að þær séu óleiðréttar. í fyrstu til-
vitnuninni í kvæðið höfðu líriúr ruglazt,
en þar átti að standa: — og sveitin fyllist
sunnanátt j og sólfar hlýtt um Breiðafjörð.
Ekkn tók þó hetra við í næstu tiívitnun.
Þar álti að vera; ó hvílík dýrð! og riauln!
og náð! — en úr íiáutn varð naut og voru
]>að slæiri skipli! Á eiriúni stað í óhundna
málinu átli að stárida sálarró góðtempl-
aranna, en varð óvart „sólarró"! Þetta er
nú víst orðið nóg um perntvillupúkann.
Eiriú held eg að rétt sé að hriýta aftan i,
til fróðleiks þeim, sem ekki vita það:
Skáldið frá Ilvítádal var einu sinni prent-
ari og vann um tiriia, þar sem Vísir er
prentaður!
Þá er liklega liollara að taka upp létl-
ara hjal, þó að þetla sé ekkert „Ilelgafell“!
Og hverni gværi þá að liafa það eins og
gami kennaririn, að segja sögur það, sein
eftir er af thnanuni?
Einu sinni fyrir langalöngu var uppi
pfésfúi' á islandi. Hánn þótti heldur lílil-
llæfur og sagt var, að klínt hefði verið á
liann prestvígslu til að niágna dráug, sem
álti að drepa valinkunnan mann og gera
fleira illt af sér. Prcstur þessi þólti ékkl
1 mikill ræðumaður og var súnit, sem út
1 af hans muririi köin, allskringilegt, svo
séni eftirfarandi sýnishorn her viuii um,
en sagt er, að hann hafi éinu sinni komizt
þannig að orði: „Vér höngúiri, vér höng-
um, eins og skeifa undir afgömlum húðar-
klár! æ! tak þinri himneska naglhít, og
drag oss undan þeirri fúlu vcröldinni, og
kasta oss í þína skrifliskistu, þar eða vera
iriuri eilíf sæla. Ariien! Airien!“ Eftir riiéssu
er mælt, að kerliiig eiri hafi sagt við prest:
„Mikið heiðarlega fórst yður í dag, séra
Balli.“ Þá átti prestur að hafa svarað: „Þú
ert eldvi vönd að, kella!“
Ýmsar éru orsakir að missætti niillí
hjóna. Ilér er göniul þjóðsögn um þau mál
og hvernig það lagaðist. Húgir hjóría, sem
hjuggu í sveit á einum stað á íslandi, fóru
ekki saman. Það var mæít, að annar mað-
ur væri í þinguni við konuna, og hafði
liann magnað fjanda eirin i hundslíki, mó-
rauðan að lit, til að spillá á niilli hjón-
anna. Öldrúð kória, sem hjó á hæ þeirra
lijóna, tók eftir því, að í hvert skipti, sem
hjónin fóru að rifast, kom mórauður hund-
ur inn i baðstofuna, fór upp á pallinn og
lagði skoltinn á rúinið milli hjónaiiná, en
|>á hyrjuðu ]:au altlaf að rifast. Hjóniri
voru ástsæl af hjúuiri sínurii og þá ákvað
gamla konan að segja eíginkonunni, Iivað
það væri, seiri ylli ósamþykki þeirra. Hún
tók því húsmóður sina tali og leiddi liénni
íyrir sjónir ókristilegt athæfi þeirra hjóna
í rifrildi og annari aðhúð. Konan sinnti
því engu í fyrstu. Þá sagði aldraða konan,
að hún mundi gera sér meira far lun að
forðast illdeilur við hónda sinri, ef hún
vissi, af liVerju rifrildí þeirra risi. Síðan
sagði gámíá konan lienni söguna uni hund-
inn og hað liana þess lengstra orða að
vægja i öllu til við hónda, svo að hún
skeinmti ekki skmttanum lengur með
illdeilum sínuni. Eiginkonan hét henni
góðu uni það, eftir þvi sem í liennár valdi
stæði. Fór þá svo, að samkomulag ]ieirra
hjóna batnaði dag frá degi, því að konan
sló alltaf ntidan hónda sinum og ]:ár kom
að lokum, að samhúð þeirra varð ástúð-
leg, enda sást inóri ekki frámar.
Eg fyrir mitt leyti er hrifinn af gömlu
konunni í þessari þjóðsögu. Hún var
mannasættir og fann rétta ráðið til aö
lcoin aá friði.