Vísir - 13.09.1945, Blaðsíða 2

V 1 S I R
Fimmtudaginn 13. september 1945
iJHTUt flti IUHI
UM BROT
eftir
jPórhafl JPorgiíóáon
Ætla mætti, aS þaS væri
■ckki miklum erfiSleikum
FundiS aS ákveSa brot bókar.
Þó er þaS svo, aS lærSir
bókamenn liafa gert skyssur
í því efni, sagt skakt til um
tjrot. Af því bafa svo spunn-
izt deilur milli fagmanna iim
]iaS, hvort bók sé eSa bafi
veriS til meS þvi tiltekna
broti eSa ekki. _ I
Brot bókar getur aldrei
merkt annaS en þaS, bvernig
prentörkin hefir veriS brotin
saman, live mörg blöS verSaj
í hverri örk -bókarinnar. j
StærS arkarinnar liemur þvíj
atriSi ekkert viS. Sama l)ókin
getur veriS prentuS í mis-,
munandi upplögum á slórar
arkir, meSalstórar eSa litlar.
Er þá liætt viS, aö bók i
tólf blaSa broti kunni aS vera
tekin fyrir áttblööung, eSa
bók in-18° fyrir in-16°, o. s.
frv. Slíkur ruglingur kemur
ekki aS sök viS röSun bóka i
Jiillur, en aftur getur bann
valdis' slæmum bókfræSileg-
um skekkjum, ef hann kemst
inn í bokaskrar eöa spjald-
skrár bókasafna, þvi aS meS
sliku móti væru þar skrá-
settar útgáfur, sem aldrei
bafa verið til.
Ef bækurnar eru án blað-
asiSutals og án þráSstafa (lat.
custodes, ít. richiami) og
.arkavísa, — og það er ekl*i>
óalgengt um gamlar bækur,
-—- þá getur veriS erfitt aS
ganga úr skugga um Jmot
arkarinnar. Má þó fara nærri
um það meS því aS athuga
pappírinn nákvæmlega,
vatnsmörkiS, ef nokkuS er,
og „bytturákirnar“ (ít. ver-
gelle). Þessar rákir sjást, ef
Jiorft er í gegnum páppirinn
á móti birtu. BiliS á milli
þeirra er misjafnlega breitt
(2—10 sentim.). Þær liggja
alltaf þversum yfir örkina,
þannig að í lrólc, sem er í
arkarbroti, liggja rákir þessar
lóSrétt niSur síðurnar. 1
f jórblöðungum bggja þær
lárétt, í áttblöSungum lóð-
rétt, i 16-blöSungum lárétt, o.
s. frv. Snemma voru teluiir
upp arkavísar, fyrst bókstaf-
ir, síSar tölustafir, og eftir
])aS er vandinn ekki annar en
aS teija blöSin milii tveggja
arkavísa til þess aS finna brot
bókarinnar. Á sama liátt má
fljótlega sjá, livort bókin er
Iieil. AuSvitaS er þá blaSsiðu-
tal öruggara til þeirra bluta.
En áSur en J)æSi arkavísar
og J)laSsíSutal komu til sög-
unnar, urSu menn að liafa
stuSning af öSru. Bókbind-
urum til hægSarauka voru
þráðstafirnir teknir upp —
r.amstöfur eSa lieil orð, sem
voru sett undir neðstu linu á
síSunni, liin sömu og næsta
blaðsíða befst á. Líka mátti
notast við svokallað „regist-
ur“ aftast í bókinni, eða skrá
yfir uppliafsorð hverr-ai- ark-
ar, í þeirri röð sem þær
skyldu bundnar inn. En fáar
Nyjar bækur.
BÆKUR FRÁ ISAFOLDAR-
IJRENTSMIÐJU.
Á vegum ísafoldarprent-
smiðju h.f. eru þessar bæk-|
ur nýkomnar út:
„Blessuð sértu sveilin
mín“, eflir Sigurð Jónsson
skáld að Arnarvatni. Eru
þetta gömul og ný kvæði, og
eru sum þeirra landfleyg,
eins og t. d. „Fjalladrottn-1
ing móðir mín“ o. fl. kvæði.
Bókin er um 150 bls. að
slærð.
„Svart vesti við kjólinn“
beita smásögur eflir Sigurð
B. Gröndál. Éftir Sigurð hafa
áður komið útljórar bækur:
„GIettur“, Ijóð, 1929; „Báru-
járn“, sögur, 1932; „Opnir
gluggar“, sögur, 1935 og
„Skriftir beiðingjans", sög-
ur, 1935. Sögurnar í þéssari
bók lieita: Svart vesti við
kjólinn, Þjófur, — eða bvað?
Reitl hænsnþ Það liljóp
drengur inn í eldinn, Éitt
hús er brunnið, Duttlungar,
Frúin hefir orðið, Whisky af
annarri bæð, og Ioks Tveir
syngjandi fuglar, sem er
lengsta sagan í bókinni.
„Davíð og Díana" lieitir
stór skáldsaga eftir Florence^
L. Barcley í þýðingu Theó-
dórs Árnasonar.
Eftir Sigrid Boo, hina vin-
sælu norsku skáldkonu, sem
hlaut miklar vinsældir bér
á landi fyrir bókina „Við,
sem vinnum eldhusstörfin“,
er nýútkomin skáldsaga, sem
heitir „Lífsgleði njóttu“. Ax-
el Guðmundsson þýddi bók-
ina, og er hann kunnur að
vandvirkni og smekkvisi við
þýðingar.
„Strokudrengurinn“ heit-
ir drengjasaga, eftir Paul
Askag, en Sigurður Helgason
barnakennari og ritliöfund-
ur hefir þýtt bókina. Nafn
hans nægir til þess, að ekki
þarf að efast um gildi henn-
ar. Bókin er sérstaklega
spennandi og skemmtileg og
gefur manni góða innsýn í
sænska drengjalífið, ef svo
mætti að orði kveða. Það er
á allra vitorði, að Sigurður
Iíelgason er ágætur ritliöf-
undur, og ekjci er hann síðri
við þýðingarnar á barna-
sögunum erlendu. Það er þvi
óhætt að fullyrða, að bókin
er bin bezta á sínu sviði og
sérlega vönduð að öllum frá-
gangi;
Bókin er prýdd mörguní
fallegum og skenlmtilegum
myndum.
SÓLBRÁÐ.
„Sólbráð" heitir ný ljóða-
bók eftir Guðmund Inga
Kristjánson skáld að Kirkju-
bóli i Önundarfirði.
Guðmundur Ingi er ungur
maður, en þó landsþekktur
fyrir Ijóð sín. Hann er kunn-
astur fyrir kvæði, sein hann
liefir ort um sveitirnar og
dagleg störf til sveita. Guð-
mundur er bjartsýnn í ljóð-
um sínum og finnur gleði
og fögnuð í liinuin fábreyti-
legustu störfum og hlutum.
Éftir Guðmund kom út
ljóðabókin „Sólstafir“ 1938,
en í þessari nýju bók hans
kennir fleiri grasa en áður,
sjóndeildarhringurinn er
orðinn víðfeðmari og yrkis-
efnin fjölbreyttari.
Snælandsútgáfan gefur
bókina út.
MEINLBG ÖRLÖG.
Menningar- og fræðslu-
samband alþýðu hefir sent
frá sér bók eftir W. Somer-
set Maugham, er nefnist
„Meinleg örlög“.
Þetta eru fjórar sögur frá
Austurlöndum: Regn, Spor-
in í skóginum, Systkinii? og
Meinleg örlög. Frú Kristín
ólafsdóttir hefir íslenzkað
bókina.
W. Somerset Maugham er
einn allra snjallasti smá-
sagnahöfundur, sem skrifar
á brezka tungu og meðal ís-
lenzkra lesenda hefir hann
náð miklum vinsældum, og
hafa bæði blöð og tímarit
birt eftir hann fjölda smá-
sagna.
Þessi bók er önnur útgáfu-
bók M. F. A. frá 1944. Hin
bókin var „Langt út í lönd-
in“, úrval utanfarasagna.
LAUSAVÍSUR OG LJÓÐ
eftir Hallgrím Jónsson. . .
Lausavísur og ljóð lieitir
nýútkomin ljóðabók eftir
Hallgrím Jónsson, fyrrver-
andi skólastjóra Miðbæjar-
GLÓÐU LJAIR, GEIRAR
SUNGU.
Frásögn Jan Karski’s er
svo látlaus og hrífandi, að
hún nær brátt tökum á les-
anda og opnar honum víða
útsýn og skýra, þar sem að-
eins varð grillt óljóst áður.
Atburðirnir reka liver ann-
an, bratt og miskunnarlaust.
Ægilega furSulegir í upp-
hafi, en smáskýrast og verða
glöggir og minnisslæðir.
Þannig er um liina óvæntu
og ægilegu leifturárás Þjóð-
verja, og undanliald pólska
hersins austur á bóginn, unz
þeir hlaupa í fang Rússum,
„vinum sínum og frændum",
seni komnir eru til að
„vernda“ þá gegn Þjóðverj-
um,- En síðan eru þeir við-
stöðulaust fluttir sem fang-
skólans. Útgefandi er Jensiar ti) Rússlands, taldir þar
Guðbjarnarson. |„pólskir facistabubbar“, sér-
I þessari bók eru mörg jgtaklega þó berforingjarnir,
kvæði og mikill fjöldi lausa
vísna, bæði gamankvæði og
Ijóð alvarlegs efnis.-
Hallgrími er sýnilega létt
um að yrkja, liann er mál-
hagur í bezta lagi og bráð-
fyndinn og skemmtilegur.
Jens hefir vandað mjög til
þessarar útgáfu, bæði livað
pappír og annan frágang
snertir. Fyrir nokkru gaf
liann út aðra ljóðabók eftir
Ilallgrím, er nefndist „Stef
og stökur“, og er hún með
sama sniði.
MARGRÉT SMIÐSDÓTTIR.
Nýlega sendi Norðri frá
sér þriðju bókina, sem Ivon-
ráð Vilhjálmsson, hinn
snjalli þýðandi, hefir ís-
lenzkað; en liinar tvær eru
og meðferð öll í samræmi
við þá kenningu. — ,,Þetta
er h. sldpting Póllands, bræð-
ur. Guð veri mét liknsam-
ur!“ hrópaði ókunni undir-
foringinn pólski, um leið og
hann svipti sig lífi, er þessi
ægilegi sannleikur rann, upp
fyrir honum.
Nú „var ekkert Pólland
lengur til. Þjóðverjar og
Rússar hafa skipt landinu
með sér!“ — Þannig var hinn
ægilegi sannleikur, sem nú
rann upp fyrir pólsku þjóð-
inni með leifturliraða. Og á-
samt dýrslegri grimmd Naz-
ista og miskurínarleysi skap-
aði þetta leynistarfsemi Pól-
verja á skömmum tíma.
Fjæst Sundurleita og í mol-
um, án fasts skipulags og
Dagur i Bjarnardal og Glitra sameiginlegrar stjórnar. En
daggir, grær fold, sem báðar fUrðu"brátt ranrí liún inn í
hafa vakið óhemju athygh. fastan og ákveðinn farveg,
Margrét Smiðsdóttir er ef t- sameinaðist og efldist brátt.
bækur er kunnugt um, er
hafi slílct registur, og getur
það m. a. stafað af því, að
bókbindarar liafi fleygt því,
eftir að þeir voru búnir að
nota það við röðun prent-
málsins, sem þeir áttu að
binda inn.
Eins og áður er vikið að,
gela bækur verið mjög mis-
jafnar að stærð, þó að arka-
brotið sé hið sama. Nú á
dögum þykír ]iað ])ví mjög
óhentugt að flokka bókum
eftir broti. Bókasöfn hafa
víða horfið að því ráði að
flokka þeim eftir hæð í senti-
metrúm. En „enginn sameig-
inlegur grundvöllur hefir þó
fengizt og flokkar bver eftir
því sem lionuin bezt líkar.
,Hér skulu nefnd tvö dæmi.
Fylkisbókasáfnið í* Barce-
lona liefir tekið upp eftirfar-
andi skiptingu:
In-folio .... 30 sm eða hærri
in-4° .... 24ý------ —
in-8° .... 20-----------—
in-12 .... 19-----------—
Ríkisbókasafnið
Flórens:
in-24°
in-320
10—13 —
undir 10 sm.
In-folio .. 38 sm. eða Kærri
4h_4° _ ... 28—38 sm.
in-8° .... 20—27 —
in-16° .... 15—19 —
Einkennilegt er, og að
ýmsu leyti villandi, að lialdið
er almennt fast við göiiilu
merkingarnar, sem miðaðar
eru við brot arkarinnar, þó
að nú sé átt við hæð bókar-
innar, en það er sitt livað. Og
í mörgum tilfellum fer það
alls.ekki saman, eins og bent
liefir verið á. Tviblöðungur
þarf ekki að ná því að vera
30 sm. á hæð, þaðan af síður
38 sm. Það fer alveg eftir
arkarstærð þess peppírs, sem
i hann fór.
Einfaldast væri að tákna
stærðarflokkana með bók-
stöfum, t. d. bækur í hæsta
flokki með A (in-A eða ex-A,
ef mönnum sýndist svo),
næst með B, o. s. frv. Brot-
merkingar væru áfram í
fullu gildi, þar sem þeirra
þætti við þurfa. Þær eru upp-
lýsingar sérstaks eðlis, Sem
geta kofnið bókvinum að
haldi, einkum ef um gamalt
prent er að ræða. Aftur hefir
sú merking ekki lengur neina
hagnýta þýðingu fyrir starf-
semi bókasafna, svo að hún
mætti leggjast niður, strax
og hin nýja flokkun væri
komin i öruggt liorf.
Þórh. Þorgilsson.
ir sænsku skáldkonuna Ást
riði Lind, og er sveitalífssaga
frá uppbáfi síðastliðinnar
aldar, og gerist í skógar- og
námahéraði einu í Norður-
Svíþjóð. Þar búa auðugir óð-
alsbændur og glæsilegar frúr
þeirra á víðáttumiklum
berragörðum og berast rííik-
ið á. Þeir halda veizlur mikl-
ar og heimboð á vetrum og
aka milli herragarðanna og
til kirkju í tvíeykissleðum
með klingjandi bjöllum. Á
veizluborðum þeirra eru
margréttaðar krásir og feit-
meiti, og sterk vín flæða og
brenna eins og eldur í æð-
um. Nautnir og sterkar á-
stríður þrifast vel í slíku um-
liverfi. — Og þar dunar dans
inn dált fram á bjartan
morgun.
En'í skógar-smiðjunum,
við járnbræðsluofnana . í
Menn af öllum flokkum og
stéttum tóku höndum sam-
an.
Sumar Ieifturmynda
þeirra, sem höfundur bregð-
ur upp, verða átakanlega
minnisstæðar. Þannig er t.
d. 'frásögnin um -Gyðinga-
morðin í Varsjá og víðar i
Póllandi, sem höfundur sjálf
ur var sjónarvottur að. Þrjár
milljónir pólskra Gyðinga
voru dauðadæmdar, 1.800-
000 voru þegar teknir af lífi
og höfundur var sjónarvott-
ur að því, er þúsundum Gyð-
inga var troðið inn í langa
járnbrautarlest, svo að hver
tróð annan undir, og síðan
ekið af stað, meðan þúsund-
irnar brunnu hægt og mark-
visst til bana, svo að heit
Hitlers fyrir munn Himmlers
skyldi rætast: -—- „að deyja
kvalardauða“. — „Og lestin
kolamannakofunum, starfar'rann af stað. Hún grét, liún
svartur og sótugur verkalýð-1 snökti, '— æpti i dauðans
ur, fátækur og fáráður á angist.“
margan hátt. Skógurinn er j Langt burtu, úti á eyðilegri
þeirra líf og lán, ógnir og flesju var numið staðar og
auðnir, og brennivínskútur- (beðið, að dauðinn lyki verki
inn þeirra helzta huggun og sínu inni T lestinni. Það tók
gleði. f þessu umhverl'i dafn-jtvo til fjóra daga. — Siðan
ar hjátrú og alls konar hind-j var hópur ungra og hrauslra
urvitni ágætlega. Enda eru ' Gyðinga látinn hreinsa vagn-
skógarvættir og'nlls kyns ill- ana og grafa leifar tugþús-
þýði hvarvetna á þessum unda Tanda sina,---------unz
slóðum. Dulúð margvísleg | röðin kom að þeim sjálfum.
sprettur jafnan í skógarleyn-
um, Skógarnir skýla oft
margvíslegri fegurð og vnd-
isleik, en búa einnig yfir
Gloðu tjúir, geirar sungu
er ægileg saga Póllands í sár-
um. Og þó enn ægilegri, ef
, lesendur — og álfa vor, yfir-
djúpum leyndardómum, ótta leitt, lolcar augum og eyrum
og ógnum, er læðast itin í fyrir því sem þarna gerðist,
og víðsvegar um alla álf-
una —- og gleymir!------
hugi manna i einverunni og
vetrarmyrkrunum í fjöl-
breyttu og óhugnaníegu per-
sónugervi, sem vekur ugg og
ótta — og sleppir seint tök-
um.
Persónur sögunnar eru
skarplega og slcýrt mótaðar
og verða lesanda minnis-
stæðar.
Alm. Fasteignasalan
(Brandur Brynjólfsson
lögfræðingur).
Bankastræti 7. Sími 6063.