Vísir - 21.01.1946, Blaðsíða 2

2
V I S I R
lyjijiij
Skrifið
kvennasíðunni
um áhugamál
yðar.
atisir
HOLLENSKUR MATUR.
Saltfiskur með hrísgrjónum.
i kg. saltfiskur.
r5° 8'r- hrísgrjón.
yl kg. af smáucn lauk.
10 stórar ansjósur.
200 gr. smjör.
Tómatpurée.
Saltfiskur er afvatnaður og
ísoðinn. Hrisgrjónin soðin og
séð um a‘S þau sé aðeins litið
söltuð. Lauikurinn er skrældur
■og soSinn heill i saltvátni, síö-
an látiö renna af honum og
hann brúnaður í nægilegu
smjöri. Ansjósurnar eru hreins-
aöar og hakkaöar og þeim siö-
an hrært saman viö 200 gr. af
bræddu smjöri. Fiskurinn er nú
færöur upp á fat og er hrís-
grjónunum sem hafa veriö
þurrkuö litilsháttar hreykt upp
ööru megin á fatinu en steikt-
um laul<* hinsvegar. Bráöiö
smjör er borið meö í sósuskál
og tómatpurée haft á boröum
líka.
Hollenzkt Ragoul.
1 kg. kartöflur.
6 stórar gulrætur.
5 stórir laukar.
1^2 kg. af kjöti.
Kartöflurnar eru skrældar og
skornar niöur. Gulræturnar
skáfðar og skornar í sneiöar.
Laukurinn skrældur log skor-
inn i sneiðar. (hringi). Þetta
■er allt látið í pott ásamt kjöt-
inu og séð um að vatnið fljóti
aðeins yfir kjötið og grænmet-
iö. Þegar kartöflurnar eru orðn-
ar maúksoðnar og súpan þann-
ig. jöfnuð er rétturinn saltaður
og framborinn í lokfati.
Husar-salat.
Kjöt, soðið eöa steikt, soðnar
kartöflur, soönar blóðrófur,
soðnar grænar baunir, jafnt
mál af hverju um sig. Dálítið
af spöinni seljurót. Kartöflur,
blóðrófur, kjöt, seljurót, er allt
skoriö smátt og er því síðan
blandað saman ásamt baunun-
um. hlutar af matarolíu er
blandað saman við / hluta af
ediki. Þetta er hrist saman og
hellt yfir salatblönduna. Hrært
saman og kryddað með salti og
l^ipar.
Hakkað kjöt í hlaupi.
1 djúpur diskur hakkað kjöt.
/2 líter kjötsoð (eða sjóð-
andi vatn blandað kjöt-
krafiti).
6 blöð matarlim, útbleytt.
Soðnar gulrætur.
Hringmót er skolað i köldu
vatni. Matarlímið, sem Idúíö er
að ligg'ja í bleyti dálitla stund
er brætt i soðinu. Þegar það
fer að kólna og þykkna er
þykkt lag af því breitt á botn
og hliðar hringmótsins. Gul-
ræturnar (sem eru soðnar) eru
skornar í isneiðar og raðað. tneð
hliðunum á inótihu, Þá er
hakk'aða kjiitið latið í mótrð,
og á ekki að þjappa því saman.
Menntun hjartans.
Efíir MÞ&B'tÞthy I’/i »i#ipsusi.
' (D. Thompson er heims-
kunn hlaðakona amerísk. Var
hún fréttaritari í Evrópu-
löndum um margra ára skeið
fyrir stríð, en livarf svo heim.
Nú síðast hefir hún sent blöð-
um þeim, sem hún starfar
fyrir, fréttapistla frá Palest-
ínu. — Grein þessi fjallar um
fræðslukerfi Bandaríkjanna,
en á erindi til allra.)
Á síðasta mannsaldri hefir
einkennilegt reiptog farið
fram milli vísinda og trúar-
bragða, milli anda og efnis,
milli röksemda og innsæis.
Og viðhorf manna hefir ver-
ið á þá lund, að þetta gæti
ekki samþýðzt hváð annað.
Það léíddi af sjálfu sér, að
skynsemi gæddur maður
væri efagjarn og trúlaus. Ef.
hann hefði ímyndunarafl,
vizku, innsæi, hlyti hann að
leiðast út í óvísindalega dul-
hyggju. Og þarafleiðandi að
það fólk, sem tryði á boðorð
siðgæðisins og opinberanir
innsæisins, hlyti að vera bil-
að á vitsmunum og fávitar.
Annars vegar eru þeir, scm
taldir eru „óraunsæir“ og
hins vcgar „efnishyggju-
menn“.
Þetta hefir haft í för með
sér tvær öfgastefnur: Annars
vegar eru kommúnistar, sem
trúa ekki á neitt það, er
skilningarvitin geta ekki orð-
ið vör við. Þeirlhafa haldið
því fram, að trúarbragða-
grýlur og þjóðsagnir standi
framförum mannkynsins fyr-
ir þrifum. Hins vegar naz-
istar, sem fullyrtu að maður-
inn hugsaði með blóði sínu,
og að allt það, sem máli
skipti, stafaði frá djúpstæð-
um hvötum kynflokkanna,
og hin sanna vizka væxú að
hlýða þessum hvötum.
Þessi „fræði“ hafa liaft
mcii'i áhrif í iýðræðislöndum
en menn kæra sig um að
kannast við.
Fræðsiukerfi okkar (í
Bandaríkjunum) er að mestu
leyti vei’aldlegt, fjallar um
hið skynsamlega, vísindalega
og gagnlega. En alstaðar er
talað til tilfinninga vorra af
trúarflokkum margs konar
og dultrúarflokkum, og
margir gera uppreist gegn
„blákaldi’i skynsemi“ og vís-
indum með þvi að stunda
stjörnuspeki, talnaspeki,
kristallskyggni, lófalestur og
reyna á þá lund að lyfta hul-
unni af leyndardónxum líls-
ins. —
Það er eitthvað bi’jálað í
þessai'i klofningu milli til-
linninga- og vitsmunaeðlis
mannsins.
Því að það er augljóst, að
við ex’unx bæði tilfinninga-
og vitsmunaverur. Við höf-
um eðlishvatir. Við liöfum
tilfinningar. Við látum í Ijós
vorkunnsemi, reiði, blíðu,
viðbjóð, bræði, ótta, gremjxi,
hugprýði, hégómagirni, öf-
und, dramb, veglyndi. Iiins
vegar eruni við viti gæddar
verur, fær um að hugsa skyxx-
samlega, þó að það sé mis-
munandi, og hegðun okkar
er byggð á hugsun. Við get-
um, að meira og minna leyti,
fxindið veilxxr í ximræðum,
við getum gert greinarmun
á frásögnum af atburðum.
Við getum sett saixxan flug-
vélahluta, ryksugu, eða
nxyndagátxi eftir skynsam-
legxuxx athugunum. Hin æðxá
vitsmunastarfsemi gerir okk-
ur fært að athuga gang liim-
intungla og reikna hann út,
við getum rannsakað eðlis-
þætti náttúrxmnar og raðað
þeim á nýjan veg efnislega
og efnafræðilega. Við höfurn
með vitinxx eingöngu sigi’azt
á þyngdaHögmálinu, við höf-
um tekið til notkxmar eðli
fiska og fugla, við siglxxm
undir hafsborði og fljúgum
hvernig sem viðrar.
Vitsmxmir mannsius liafa
fært homjm mai’ga sigra síð-
astliðin fimmtíu ár, sem kalla
mætti „lnigvitsöldina". Og
hafa ytri franxfarir á þeini
árxim orðið meiri eix á þrjú
þúsxmd undanförnum árum.
Maðxxrinn hefir beizlað ljós,
hita, Ijósvakaöldurnar og
öldur hafsins og hinar -hár-
fínu orkusveiflur, scm efnið
liefir sýnt sig að vera.
Siöast er því seni eftir er af
hlaupinu hellt í mótiö. Þegar
þetta er stirönaö er því hvolít
á fat. Innan i hringinn má hafa
grænar baunir i mjólkursosu
eöa . hitaöar í ■smjöri, ; Einnig:
má háfa sniöbaunir eöa kartöfl-
ur í mjólkursósu.
Þrátt fyrir þetta er mann-
kynið hai’mþrungið og í sár-
um. Snilli nxannsins og hug-
vit liefir fært honxxm mai’gs
konar framíarir og þægindi,
en hvorki rósemi, vizku né
hamingju. Hugvitssemin hef-
ir kennt honxinx að drepa
meðbræður sína, og mundu
pyndarar miðalda hafa undx’-
azt þær aðferðir allar. Mað-
ui’inn erfir jörðina, sem liann
stendur á og tiorfir óttasleg-
inn á himingeiminn. Hann
kvíðir framtíðinni og nefnir
i’öð af styrjöldxxm: Heinxs-
styrjöldina fyrri og þá síð-
ax’i, — og þriðja heimsstyi’j-
öld er nefnd.
Það er óhjákvæmilegt að
álíta, að menntun tilfinninga
mannsins og eðlislivata hafi
orðið að lúta í lægra lialdi
fyrir menntun vitsmxmanna.
Hann lifir í tveim heimum,
annar er fullur af ljósi, liinn
af myrkri. Hann getxxr stjórn-
að öllum mögulegum öfluixx
náttúrunnar nema einu. •—
Hann getur ekki stjói’nað
sjálfxim sér. Og í heimi, sem
hefir nægtir af öllu, er hann
jafn rángjarn og fyrr á öld-
um, þegar menn þurftu að
beita öllxxm kröftum til þess
að lxala ofan í sig. Hann
þfælkar aðra, þó að vísindin
hafi gefið honum ótal þræla,
senx hvorki kexxnir til, þó að
þeir séu stungnir né gera
heldxir xippreisn. — Með vél-
inni hefir rætzt draumur
miðaldanna unx þræl, seixx
væri bæði blóðlaxis og til-
finningalaxxs.
Þegar maðurinn snýr apd-
liti sínxi að vísindum og
nxenningu, snýr hann sér frá
siðfágxm óg listxxm. Haiin
verður þá fangi og fjötraður
af vísindum sínxxm. Hann
neitar að lúta þeirri snilli-
gáfu mannsins, sem útlistar
lífið fyrir hinum lifandi, —
snilli, sein fálmar hálfgert í
blindni og sýixir oss geð-
veiki’aspítala, sem sól og feg-
urð gei’ir að paradís, eins og
van Goglx gerði. Sýnir oss,
íxxeð óunxræðilegum innileik
og blíðu, hugprýði hinna
snauðu og afræktu, eins og
Rembrandt gerði, lýsir hin-
xuxx eilifa yndisleik og þokka
kvenna, eins og Riibens gei’ði,
lyftir oss í hæðir saixxhljóm-
axxxxa og sýnir oss hin ótak-
nxörkuðu víðerni sólarinnar,
eins og Beethoven gerði. Eix
nútímamaðui’inn „kryfur“
listaverkin og reynir að út-
skýra allt sem tækni.
En lxvei'fum nú aftur að
fræðslukerfinu, sérstaklega
fræðslu bai’naxxna. Eg held
því fram, að xxieinið sé það,
að vanrækt sé að mennta til-
finningar æskulýðsins. Trú-
arbrögðin, senx ættu að vera
undirstaða menntunarinnar,
ei’u orðin of trénuð og kerf-
isbundin. Á hinunx miklxi
döguixx kirkjunnar, þegar
keisarar lutxx henni, risu
turnar hennar við himin, án
þess að nokkurir auðjöfrar
legði þar íe til. Veggir ltirkj-
uiinar voru þaktir af ódauð-
legunx listaverkum, sem lof-
uðu fegurð lífsins xig mikil-
leik, og nxenn urðu hljóðir
og lotningarfullir, er þeir
lieyrðu unaðsóma kirkju-
klukknanna. Þetta bar allt
fram hina sömu spurningu:
„Litla bai’ii, hvi fæddist þú?“
Þetta allt heimtaði, að mað-
urinn leitaði að ástæðu fyrir
tilveru sinni og |)ví, livert
l ferð hans væri heitið. Það var
1 ekki nóg að hann segði, að
hann ætlaði á ókunnan stað
— nxeð meiri hraða en áður
hefði tíðkazt.
Menning mannkynsins
verður að bera ffam af nýju
þessa spurningu: „Hví fædd-
ist þú og hvert ætlar þú?
Hver er tilgangur þinn hér á
jörðunni?“ Og nxenn verða
að læra að skiíja það, að það
er ekki verðugur tilgangur,
að lifa eingöngu fyrir sjálfan
sig og sína kynslóð. Eða álíta
að lífið sé aðeins það að hafa
atvinnu, þægilega íbx'ið, eiga
bifreið, fá eftirlaun í elli
sinni og virðulega útför, —
lieldur að lífið sé undur og
vísindin aðeins þjónar þess.
A okkar tímum lxefir mað-
urinn tekið að tilhiðja sjálf-
an sig, — annað hvort snilli
sína og vitsnxuni eða hlóð sitt
og etfíishvaíir. En lífið allt í
1 dýrð sinni og fegurð er stöð-
! ug viðleitni og verðandi og
ileit að því, sem er því ofar.
Því að menn geta aðeins mót-
að sig í mynd einhvers,' sem
er þeim ofar.
Og Jxetta er kjai’ni og andi
allrar guðrækni, — þessi til-
finning um mátt, fegurð,
mikilleik og sannleika, sem
ér oss óumræðilega miklu
ol'ar, en jafnframt óunxræði-
lega eftirsóknarverður. Hún
færir manninum sómatil-
finningu í athöfnum lifsins
og auðmýkt gagnvart afrek-
1 ununx. Hún er uppspretta
hins sanna unxburðarlyndis,
því að í Ijósi hennar sjá
menn aðra menn, eins og þeir
sjá sjálfa sig, sjá að þeir eru
hæfir til að verða miklu
meiri en þeir eru, en að þeim
mistekst óhjákvæniilega að
ná til æðstu möguleika
mannsins. Hxm styður virðu-
leik maiyxsins og eyðir hé-
gómaskán. Og Eún er sjálfur
skapari hins visindalega
Mánudaginn 21. janúar 1946
anda, því að hefði menn ekki
þráð að skilja og ná tökunx
á undrum lífsins, hefði eng-
inn hirt um að sveitast á
rannsóknastofum, eða hrjá
lieila sinn og ki’eista í liinni
frábæru leit að sannleikan-
um.
Börn okkar eiga því ekki
aðeins að kynnast vísindum,
læra málfi’æði og stærðfræði,
en læra að skynja undur lífs-
ins, virðuleik og helgi. Þau
þurfa að kynnast göfgandi
áhrifum hljómlistar og ann-
arx’a lista, og ljóðum, senx
gleðja hjartað, læra hátt-
prýði til að efla góða siðu
og fagurt viðmót, senx er að-
eins ytra borðið á innri ljúf-
mennsku. Menn eru frjálsii’,
þegar heir eru heilir í lund-
ex’ni. — þegar hugur og til-
finningar eru sanxstillt í ein-
unx tilgangi — að endurskapa
sjálfan sig í ímynd vizku og
dyrtrfða.
Þegar mennirnir hafa upp-
götvað sál síná aftur, mun-
unx við sjá, að engir árekstr-
ar þurfá að vera milli vits
og trúar, vísinda og siðfi’æði,
efnis og ánda, en að allt eru
þetta þættir í fullkominni
heild. Þá nxunu vísindin
þjóna manninunx og ekki
leitast við að tortíma hon-
um. Og maðui’inn mun þjóna
Guði, hiixiii æðstu ímynd síns
eigin hugræna og andlega
fuílkomleika.
(Lausl. þýtt og stytt).
V í s i r.
Nýir kaupendur fá blaðið ó
keypis til næstu mánaðamóta. —•
Hringið í síma 1660.

Bæjarstjóinarkosningarnar
FRÁ SJÁLFSTÆÐIS-
FLOKKNUM
9 Listi Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík er
D-LISTI.
• Skrifstofa Sjálfstæðis-
flokksins, senx annast
alla fyrirgreiðslu við
utankjörstaðakosning-
ar er í Thorvaldsens-
stræti. Símar 6472 og
2339.
9 Kjósendur, sem ekki
verða heima á kjördegi
þurfa að kjósa nú
þegar.
9 Sjálfstæðismenn, sem
vildu lána bíla sína á
kjördegi, eru vinsam-
legast beðnir að til-
kynna það ski’ifstofu
flokksins — síma 3315.
• Þeir, senx gætu annazt
útburð á bréfum, eru
vinsamlegast beðnir að
tilkynna það skrifstofu
flokksins — sírni 2339.
9 Allir þeir, er gætu að-
stoðað skrifstofuna við
margvísleg störf, ættu
að gefa sig fram þeg-
ar í stað.
D-LISTINN
Sjálfstæðisflokkurinn.