Vísir - 13.03.1946, Qupperneq 4

4
V I S I R
Miðvikudaginn 13. marz 1946
VÍSIR
DAGBLAÐ
Ctgefandi:
BLAÐACTGÁFAN VISIR H/P
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélagsprentsmiðjunnL
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Lýðiæðis-emiæðL
Pyrir nokkru fóru kosningar frarn í Ráð-
stjórnarríkjunum. Um 100% kjósenda
skilaði sér að kjörborðinu og auðvitað hlaut
Jvommúnistaflokkurinn öll atkvæðin,- — lýð-
ræðis-einræðinu til lofs’ og dýrðar. Er J)etta
ekki lítill styrkur í baráttunni út á við, Jjeg-
<\r kunnugt er orðið, að Ráðstjórnarríkin hafa
j)egar fengið Eystrasaltssvæðið svo að segja
allt til umráða, Kurileyjar og suðurhluta Sak-
halin að gjöf, Mið- og Austur-Evrópu alla til
áhrifa, en krefjast auk J)ess landa af Tyrkj-
nm og ítaka í Danmörku, Sýrlandi, Libanon.
og Tripolitaníu, auk óteljandi áhrifasvæða í
Asíu og ef til vill viðar. Sjaldan hcfur nokk-
urt ríki borið fram kröfur sínar með kjós-
endur jafn óskipta að baki sér, en allt er.Jætta
tið J)akka því lofsamlega lýðræðis-einræði, scm
kommúnistar vilja koma á stofn hér á landi.
Svo virðist senr fleiri en kommúnistar dái
lýðræðis-einræðis hugtakið, enda er nú svo
komið, að hið frjálsa orð er höfuðsynd og
störglæpur gagnvart hreinræktaðri flokks-
starfsemi. Hver maður, sem leyfir sér að setja
ifranr skoðanir, sem brjóta í bága við halc-
Júja-söng um ráðandi ríkisstjórn, er talin óal-
iindi og óferjandí, — sckur skógarmaður upp
á forna vísu, með svipur og sporðdreka vald-
Jiafanng vofandi yfir sér. Lýðræðis-einræðið
d'ró ráðstjórnarríkjunum hefur verið innleitt
í l'lokkastarfsemin’a, enda sannar ein rödd úr
öllum börkum sannra flokksmanna, hve flokk-
urínn er sterkur og líklegur til afreka og stór-
ræða. Til J)ess að kveða alla andstöðu niður,
má hvorki spara Iiótanir, gælur, Ioforð eða
sanmingsrof, allt eftir því sem við á og henta
])ykir, en á öllu veltur að menn séu nægjan-
Jega mjúkir leikfimismenn í stjórnmálunum
-og samvizkuliðugir eftir því sem nauðsyn
Jtrefur. Stjórnmálamaðurinn á ekkert skylt
við venjulegan borgara. Borgarinn á að vera
hvítþveginn, hreinn og fágaður, en stjórnmála-
maðurinn, sem býr í þeim sama borgara, hef-
ur óskert leyfi til allra hluta, sem borgarinn
hefur ekki. Þvi er það oft svo, að borgarinn
er þægilegur í allri umgengni, þangað til
stjórnmálamaðurinn í honum tekur völdin.
Þá er komið annað hljóð í strokkinn og J)á
er dansað eftir línu lýðræðis-einræðisins.
Það er kominn tími til að almenningur gcri
sér fyllilega Ijóst, að blind flokkshlýðni leið-
ir til hrcins einræðis fámennrar klíku í hverj-
um flokki, sem skipar málum eftir eigin vild
og teflir fram öllurp sínum smápeðum í á-
Jirifastöður innan flokksstarfseminnar til þess
að tryggja sér valdaaðslöðuna. Þessi smápeð
velja svo önnur enn smærri til áróðurs í þágu
iöringjanna, og svo er Jæssi flókksvél sett í
gang, til J)ess að mala malt og salt, mót-
stöðuafl og l'rjálsan vilja kjósendanna. Kjós-
andinn ó ekki völ á öðru en að ganga að kjör-
borðinu og kjósa'þann lista, sem hann sætt-
fr sig einna I)ezt við, með því a'ð ekki er telj-
andi réttur lians til að strika út nöfn á frarn-
boðslistunum. Slikt hefur yfirleitt enga jrvð-
ingu. Það er kominn tími til að almennir
flokksmenn allra flokkanna geri sér ljóst, að
Jiverju stefnir, og hvort J)eir kjósa heldur fomt
l'relsi eða nútíma lýðræðis-einræði, sem konnn-
únistár boða í orði og verki, en aðrir flokkar
afneita, en notast við í framkvæmdinni.
Um daginn og veginn.
Stoð lýðiæðisins.
Meðal vestrænna þjóða er þáð viðurkennt, að sterkasta
stoð. lýðræðisins sé málfrelsi og ritfrelsi —- frelsi sem
heimilar ínönnum að láta í ljós skoðanir sínar. En' J)ótt
þetta gildi gagnvart J)jóðíelaginu þá er það sjaldan í
gildi gagnvart flokunum nema andstæðingar eigi í hlut.
Flokkarnir þola ekki, að þeir sem fylgja þeim, beiti þá
nokkurri gagnrýni, hversu réttmæt senr hún er. Hver sem
slíkt leyfir sér, er 'talinn vargur í'véum. En ef frjáls
gagnrýni er sterkasta stoð lýðræðisins í lrjálsu J)jóð-
félagi, J)á hlýtur hún einnig að vera sá hyrningarsteinn,
sejn hverjum lýðræðissinnuðum stjórnmálaflokki er nauð-
synlegur.
Sjálfstæ.ðisflokkurinn liefir i þessum.efnum verið mikið
frjálslyndari en aðrir flokkar og venjidega J)olað mönn-
um skynsamlega gagnrýni á sínum eigin gjörðum án
bannfæringar ó þeim sem gagnrýnina setti fram. En á
Jæssu hefir orðið mikil breyting síðan miðstjórn og
meiri hluti Jnngflokksins ákvað að ganga til samstarfs
um ríkisstjórn við jafnaðarmenn og kommúnista á grund-
velli sem að mestu leyti var lagður af J)essum flokkum.
Þeir sjálfstæðismenn, sem voru andvígir þessari sam-
vinnu á þeim grundvelii sem.fyrir lá, og sögðu að hún
mundi engum til lieilla og sízt flokknum, voru strax
bannfærðir og einangraðir innan vébanda flokksstarf-
seminnar. IJefir síðan verið. reynt við hvcrt tækifæri að
sýna, að*þessir menn hefði yfirgefið stefnu flokksins og
væri ekki lengur góðir og heilir sjálfstæðismenn. Þetta
var fyrsta víxlsporið sem stígið var í samvinnunni.
á sama máli,
Þegar lagt er út í vafásama pólitíska samvinnu, sem
oft krefst l)ess að tel’lt sé á tæpasta yaðið, J)á er skiljan-
legt að J)að geti oft verið ój)ægilegk fyrir forgöngumenn-
ina, að ekki séu allir á sama máli og stundum f.leira
upplýst en J)að scm bezt hentar. En engin samvinna getur
verið svo mikilsvarðandi fyrir land og J)jóð, að hennar
vegna eigi að segja það hvítt scm svart er eða það rétt
sem rangt er. Það gera ekki jæir sem vitandi vits vilja
stefnunni og flokknum vel.
Það er talsverður misskilningúr hjá Mbl. og ýmsum
öðrum, sem hálda þvi fram, að Jner ráðstafanir sem
,innsti hringiu’“ flokksins gerir, séu hafnar yfir alla gagn-
rýni og öllum sé slcylt að segja þar við já og amen,
jafnvel þótt J)essar ráðstafanir og ákvarðanir brjóti í
hága við innsta kjarna í stefnu sjálfstæðismanna.
Það er ekki hægt til lengdar að halda fólki í þeirri trú,
að það sé alltaf á réttri leið, samkvæmt þeirri stefnu sem
það hefir sett sér, ef J)xí svo að segja daglega ber fyrír
augu leiðarmerki, sem vísa i J)veröfuga átt. Iljá því getur
ekki farið, að ýmsir fari að átta sig þegar fram í sækir,
þrátt fyrir það þótt lciðtogarnir togi þá með sér ög
fullyrði að Jæir séu á réttri leið.
Sáluhjálp flokka eða þjóðfélaga er ekki í J)ví fólgin,
að allir séu á einu máli, liéldur miklu fremur í því, ;rð
frarn komi hófleg og sanngjörn gagnrýni ó því sem gert
er á opinberum vettvangi. En þegar slík gagnrýni er
stimpluð sem flokkssvik eða skemmdarverk, J)á er sýni-
legt að hennar.er mikil þörf.
Steína og samvinna.
Mbl. hefir reynt hvað eftir annað að læða inn hjá
sjálfstæðismönnum þeirri skoðun, að Vísir og þeir sem
að honum standa, hafi yfirgefið stefnu sjálfstæðismanna
og beri kápuna á báðum öxlum gagnvart flokknum. Þótt.
])essi viðleitni Mbl. sé ekki stórmannleg er hún þó talsvert
brosleg. Af J)ví að Vísir hefir í engu Icvikað frá stefnu
sjálfstæðisnianna, né túlkað hana á vafasaman hátt síðan
stjórnarsamvinnan hófst, er reynt að linekkja áliti hans
með J)ví að segja að liann hafi snúið balci við stefnunni
og floklcnum. Það er i*ang’t, en hitt er rétt að hann hefir
margt út á leiðsöguna að setja.
Uppistaðan í allri stefnu sjálfstæðismann cr heiðarleg
og vingjarnleg samvinna hinna borgaralegu afla J)jóð-
félagsins, er byggist á frjáslyndri félagslegri þróun, án
þess að borgararéttur og athafnafrelsi einstaklingsins sé
drepið í dróma af pólitísku einræði og félagslegum öfga-
stefnum. Víðtælc borgaraleg samvinna er nauðsynleg til
þess að J)jóðin geti tekið heilbrigðum þroska og lifað
menningarlífi í landinu. En samvinna við upplausnaröfl
kommúnismans leiðir hið borgarálega J)jóðfélag í ógæfu
fyr eða síðar.
Annað Sví- Eg vona, að lesendum mínuni þyki
þjóðarbréf. eg ekki koma of oft með Svíþjóð-
arbréf, þótt eg bæti einu við það,
sem eg birti í gær. Þetta bréf er ekki fengið að
láni, eins og það, sem eg tók kaflana úr í gær,
heldur er það skrifað beint til min. Það er
frá Geir Stefánssyni lögfræðingi, sem fór utan
á síðastliðnu ári, til þess að stunda frekara
nám i lögfræði í Stokkhólmi. Er svo ekki rétt,
að liafa þenna formála lengri, en komast að
efni bréfsins:
*
útvarp frá „Rétt áðan var cg að hlusta á út-
Finnlandi. varp frá Finnlandi og var útvarpað
viðtali við norræna stúdenta, sem
boðið liafði verið til Finnlands, til að taka þátt
í hátíðahöldum finnsku stúdentafélaganna 18.
þessa mánaðar (það er febrúar). Þarna flultu
kveðjur stúdentar frá mörgum háskólum i Svi-
þjóð, Danmörku og Noregi. Er þeir höfðu lokið'
máli sínu, mælti sá, er viðtalinu stjórnaði, á
þessa leið: „í lcvöld vanlar okkur aðeins eina
rödd, scm við hefðum gjarnan óskað að heyra,
rödd íslands.
*
Ekkert Við höfum sltrifað Iláskóla íslands og
svar. boðið Iionuni að senda fulltrúa liingað,
en höfum ekkert syar fepgið.“ — Þessi
orð, ~,,að hafa elckert svar fengið,“ hljómuðu
alveg hræðilega i eyruni minum, og jafnframt
fann eg til sektar fyrir hönd þjóðar minnar.
Það virðist, J)vi miður, vcra; yfirgnæfandi sið-
ur á íslandi, að livorki einstaklingar né stofn-
ahir svari bréfiun manna......... Á þetta sér-
sfaklega.við um menn og stofnanir, sem íslend-
ingar, sem eru staddir crlcndis, biðja að in.ua
aí hönduni einhver erindi fyrir sig.
*
Greiðugir Er þ.etta þeim mun kynlcgra, sem
tieima. ísiendingar heima fyrir virðast ann-
ars.mjög greiðugir. En það, er slikur
inenningarskortur, að svara ckki bréfum, auk
þess scm það bakar bréfriturumim iðuglega
stórkostleg óþægindi, að ftill ástæða er fyrir
íslenzk dagblöð að minnast á það annað slagið
í dálkum sínum. — Nú vil eg taka það fram, til
að fvrirbyggja misskilning, að cg er sannfærð-
ur urn, að í tilfelli því, sem að ofan getur, er
það ekki sökum skorts á háttvísi, að svar hefir
ekki borizt til finnsku liáskólanna.
*
Tafir. Ástæðan mun vafalaust vera, að til-
kynningar á milli, háskólanna hafa taf-
izt. Annars licfði verið hægurinn á, fyrir Há-
skóla, íslands, að senda féiagi íslenzkra stúd-
enta í Stokkhólmi símskcyti, og hiðja það að
útvega einhvern fulltrúa til fararinnar, af öll-
um þeim sæg íslenzkra stúdenta, sem hér dvelj-
ast i Svíþjóð. Mundi slíkt ferðalag eigi hafa
kostað yfir tvö iuindruð krónm’. Hefði þá ekki
„rödd íslands" vantað á .móti Norðurlandahúa
að þcssu sinni.“
*
Austur- „Sójvellingur" sendir mér eftirfarandi
völlur. bréf: „Eg vinn í austanverðu Áustur-
stræti en á hcima á Sólvöllum. Eg liefi
það oftast fyrir reglu að fara gangandi til niatar
og að heiman aftur og fer þá jafnan stytztu leið,
eða yfir Austurvöllinn, skásker liann hornanna
á niilli, eins og svo margir aðrir. Þar cr gaman
að ganga á sumrin, þegar hlómin eru útsprungin
i alla vega liíum, og grasið á blettinum er hvann-
grænt. •
*
Vilpa. En undanfarið hefir verið illfært þessa
leið, þvi að stígúrinn frá suðvésturhorn-
inu yfir í norðausturhornið hefir verið hálfgerð
forarvilpa. Sé memi skólilífalausir, þá er bezt
að fara ekki þarna um, til þess að verða ekki
eins og svín til fólanna. — Mér finnst þetta ekki
iinega svo til ganga lengur. Er ,svo míkill k.Q,stn-
aður yið að láta steiiiléggja slTgana? Mætti ekki
reyna það?“