Vísir - 15.03.1946, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Föstudaginn 15. marz 1946
VÍSIR
DAGBLAÐ
Dtgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélagsprentsmiðjuimL
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Fyiirboði.
F-rir fáum árum komu erleridir stjórnmála-
menn hingað til lánds, sem vildu fræðast
um l'lest mál og þó einkum pólitísku við-
horfin. Þeir uridruðust stórlega hversu í'jöl-
mennir kommúnistar voru, og inntu eftir
hvernig slíkt mætti vera, með því að i flestum
menuingarlöiKÍum væri þetta talinu óþjöða-
lýður. Sú skýring var á þessu gefin, að éklu
væri undarlegt þótt konunúnistar ynnu á er
]æir ættu slíka afburða áróðursmenn, sem
Churchill og Roosevelt, að viðbættri enskri
og amerískri blaðamennsku. Gegn slílcum
áróðri gæti engin smáþjóð staðið. Erlendu
•erindrekarnir létu sér þetta vel líka og höfðu
ekki fleiri orð um.
í fyrradag urðu kunn úrslit i hæjar- og
sveitarstjórnarkosningum í Danmörku. Þá
kom í ljós að kömmúnistar höfðu tapað fylgi
allverulega, en þó sérstaklega í Kaupmanna-
höfn, þar sem fylgis.tap þeirra nam fjörutiu
.af liverju hiuidraði, frá því sem var í síðustu
þingkosningum. Kommúnistar í Danmörlcu
\'oru ekki lengi að finna skýringuna. Fyrir
fáum dögum hafði fyrrverandi forsætisráð-
herra Breta hahlið ræðu, vestur í Banda-
ríkjunum og ráðist mjö'g gegn lýðræðis-
einræðinu í Ráðst jórnarríkjunum, en haldið
.þvi jafnframt fram .að Bretland og Banda-
xikin yrðu að vinna saman eftir fylistu getu,
til þess að standa í gegn öfgastefnum, scm
tefldu heimsfriðinum i voðá. Þessa ræðu hélt
Ghurchill á eigin áhyrgð og lagði hann milda
áherzlu á það í upphafi máls síns.
Dönsku kommúnistárnir töldu að þéssi ræða
hcfði skaðað þá svo, að fylgið hefði hrunið
af þeim, ef þctta er rétt sýnist kommúnista-
í'lokkurinn þar í landi vcra einkennileg spila-
Jjorg, einkum ef þess er minnst að í Bx-et-
landi sjálfu dugðu orð Churchills ekki til
þess að draga íhaldsflokkinn að landi í síð-
ustu þingkosningum, þótt styrjöldin væri þá
■enn í algleymingi. En er þá ekki vert að
istaldra við?
Því hef'ur ávallt verið haldið fram her í
blaðinu að fylgi kommúnista, scm var mest
í alþingiskosningum 1942, væri ■styrjaldar-
fyx-ii'brigði, cn myndi hjaðna um leið og fram-
sókn ráðstjórnarríkjanna væri lokið. Sókn
Bauða Iiersins í Ráðstjórnarríkjunum skóp
þeim meii'a fylgi, en harátta flokksins sjálfs
um hálfan annan áratug. Það mátti öjlum
skynibornum mönnum vei'a Ijóst. Ymsir
lögðu þó'árar í hát og fullyrtu að straumux’-
irín lægi lil Vinstri og við því væri ekki annað
•að gera, eri að herast með og fljóta sofandi
að feigðarósi. Kosningarnar i Danxnörku hafa
■sýnt og sannað, að viðhorf slíkra manna var
xáðleysishjal og annað ekki. Danmörk er
undir hæl Ráðstjórnarríkjanna, enxla liafa þau
setulið á Borgundárhólmi. Þrátt fyrir þann
beyg, sem öll Norðurlönd bera í brjósti vegna
vfirdi'ottnunar Ráðstjórnarríkjanna, gera þau
jtó sitt ítrasta til að lxrinda af sér ánauðai'-
nkinu, er þess gef.st kostur. Dönsku kosning-
J ti’nar sanna þetta, en fleiri sannanir munu á
eftir fara. Hér á norðurhjara heims eru meriii
í efa um hvar í sveit þeir eigi að skipa sér.
Sýna ekki úrslitin í dönsku kosningunum
hvert straumurinn liggur ? — Hér mun það
sannast í Alþingiskosningunum 1 vor.
Winston Churchill segir:
„Tíffiinn ei nanmni".
Ræðan sem Churchill hélt i Bandaríkjunum 5. þ. m.
helir vakið alheirrisatHygli. Enginn stjórnmálamaður sem
nú er uppi nýtur slíks trausts scm Churchill. Hér koma
nokkrir kaflar lir ræðu hans, sem íslenzk blöð hafa 'birt
aðeins í stuttum útdrætti:
„Hvorki verða skorður settar gegn ófi'iði, né samtökurii
hinna sameinuðu þjóða lyft til vcgs, án bróðurlegi'a sam-
taka hinna enskumælandi þjóða.--------Steinöldin getur
átt afturkvæmt á hinum hjörtu vængjum vísindanna og
það afl sem fært gæti mannkyninu takmarkalausa efna-
lega hlessun, getur oi'ðið til þess að tortíma því. Þess
vegna segi eg, gætið yðar. Tíminn getur verið nanmur.
Ef um bróðurleg samtök á að vera að ræða, eins og eg
hefi lýst, (meðal eúskumælandi þjóða) þá látum heiminn
vitá um’ þau, svo ,að þau geti haft • áhrif til styrktar
byggingu friðarins. Beti'a er hcilt en vel gróíð. Skuggar
færast nú yfir það svið sem fyrir skönnnu var lýst upp
af sigri liinrfa sameinuðu þjóða. Eg hefi mikla aðdáun og
vinsemd á hinni hugrökku rússnesku þjóð og styrjaldai'-
félaga mínum, Stalin marskálki. 1 Bretlandi rikir velvild
og vinátta í garð rússnesku þjóðarinnar ög ákveðinn vilji
tH-að hindast henni föstum vinátluböndum, Jxx’átl fyrir
misklíð og olnbogaskot. Véx skiljum nauðsyn Rxissa til
að tryggja veSturlandamæri sín gegn nýrri árás frá Þýzka-
landi. Vér bjóðum Rússland velkomið í sæti mcðal for-i
ustuþjóða lxeimsins, sæti sem það hefir fullan rétt til.“
Fimmta herdeildin.
„En það er skylda mín að skýra yður fi'á nokkrum
staðrcyndum. Frá Stetlin lil Triest hclir járntjald lallið
yfir meginland álfunnar. Varsjá, Berlín, Pi'ag, Vín, Buda-
pest, Belgi:ad, Bukarest og Sofia, allar þessar fi'ægu borgir
og þjóðirnar í kringum þær, eru á áhi’ifasvæði ráðstjói’n-
arríkjanna. Þæi', eru ckki aðeins háðar áhrifum Rússa,
heldur eru þær einnig i ríkum og vaxandi mæli háðar
eltirliti frá Moskva. Aþena ein, með sinni ódauðlegu
frægð, er frjáls til að ákveða framtíð sína með kosningum,
sem fara fram undir eft ihiti Bretlands, Bandaríkjanna og
Frákklands.
Pólska stjórnin, undir liandleiðslu Rússa, hefir verið
cggjuð lil að gera óhemjulegar og óréttlátar kröfur á
hendur Þýzkalandi. Kommúnistaflokkar, sem verið hafa
l'ámennir í hinum austlægu ríkjum meginlandsins, hafa
verið studdir til vegs og valda í hóflausu hlutfalli við
félagatöluna og þeir reyna hvarvetna að ná einvalds
aðstöðu. Stjórnir studdar hervaldi eru nær undantekn-
ingarlausl ráðandi i þessum löndum og hvergi er þar,
nema í Tékkoslovakíu, ráðandi lý'ðræði. Tyrkland og
Persia cru slegin ugg og óróa vegna þess, scm af þeim
er kral'izt af Rússum. Og í mörgum löndum
Iangt frá lar.damærum ráðstjórnarríkjanna hafa verið
stofnaðar fimmtu herdeildir kommúnista, sem vinna í
algerri einingu og takmarkalausri hlýðni við skipanir
þær, sem koma frá miðstöð kommúnismans.
Annarsstaðar én í Bretlandi og Baridaríkjunum, þar
sem kommúnismans gætir lítið, cru kommúnistaflokkar
landanna, eða fimmta herdeildin, vaxandi ógnun og hætta
allri kristilcgri menningu. Þetta eru sorglegar staðreyndir
og vér sýndum mikla fávísi, ef vér gerðum oss ekki fulla
grein fyrir þeim meðan tími er til.------
Eg i'inn mig knúðan lil að lýsa þessum skugga sem nú
hvílir yfir heiminum í austfi og vestri. En þrátt fyrir það
vísa eg á bug Jieirri lnigmynd að ný styrjöld verði ekki
umflúin og enn síður, að hún sé á næstu grösum.-------
Samstarf vestrænna þjóða.
„Eg trúi ekki að Rússland óski ófriðar. Hinsvegar óskar
það ávaxta ófriðarins og takmarkalausa úthrciðslu á valdi
sínu og kennisetningum. — — -— Eftir því sem ■ eg
kynntist hinum rússnesku vinum vorum í stríðinu, cr eg
sannfærður um að þeir vegsama ekkert eins og máttinn,
og á engu hafa þeir meiri fyrirlitningu en hernaðarlegum
vanmætti.------— Ef hin vestrænu lýðríki standa saman
í harðsnúnu fylgi við sáttmála hinna sameinuðu þjóða,
verða áhrif þeirra geipileg til stuðnings þeim málj^að og
'enginn er líklegur til að troða þeim um tær. Ef þau verða
sundurþykk, og ef tímirin er ekki notaður riú, þá er lík-
legt að ný ragnarök muni ráða niðurlögum vorum. Síðast
er eg sá ófriðarhlikuna draga á loft, kallaði cg aðvörun
af öllum mætti en enginn vildi veita því athygli. Árið
1933 eða jafnvel 1935 hefði mátt bjarga Þýzkalandi frá
þéir ógurlcgu örlögum scm nú liafa beygt það í duftið.
Aldrci hefir vcrið háð.styrjöld sem auðveldara var að
stöðva, hefði það verið gerl í tíma, cn sá hildarlcikur
sem nii hefir lagt í rústir horgir og mannvirki um allan
Bréfið til Ólafúr Lárússon prófessor hringdi
Háskólans. til min i gær og gaf mér skýringu
á þvi, hvers vegna engir íslenzkir
fulltrúar voru á stúdentamóti, sem lialdið var
i siðasta mónuði og getið var í hréfi frá Geir
Stefánssyni, sem eg birti hér í dálknum i
gær. Skýringin er einfaldlegá sú, að Háskóla
íslands barst ekkcrt bréf frá finnsku stúdenta-
samtökunum og liefir ekki borizl enn. Er
þá heldur ckki von til þess, að liægt hafi
verið að gera ráðstafanir til að liafa fulltrúa á
fundum finnsku stiulcntanna.
*
Blika. Mönnum þykir nú ófriðlega horfa í
heiminum. Friðurinn liefir enn ekki
reynzt neinn friður, þólt talað sé um bræðra-
lag og eindi'ægni. Eg held að það sé mjög vel
að orði komizt lijá manni, sem leit inn til min
í byrjun vjkunnar og sagði, að ef ekki væri
nýafstaðin ægilegasta styrjöld, sem mannkynið
þekkti, þó nnindi liann í raun réttri búast við
þvi, að ný styrjöld væri að hefjast eða í þann
vcginn að skella á. Það er ekki fjarri lagi, því
að þannig hefir gangurinn i alþjóðamálum ver-
ið nú síðustu dagana.
*
Bæður. Fyrir nokkurum dögum liélt Ghurchill
ræðu vestur i Bandaríkjunum og hvatti
þar til sem nánastrar samvinnu hinna ensku-
mælandi þjóða. Nú hefir Stalin svarað ræðu
Ghúrchills með vijðtali í Pravda (nafn blaðsins
þýðir ,;Sannleikur“) og væri synd að segja, að
Stalin liafi þar farið lofsámlegum orðmn um
þenna fyrri bandamenn sinn, sem bauð Rúss-'
um alla aðstpð, sem Bretar gætu veitt, þegar
Þjóðverjar réðust ó þcssa griðasáttmála-banda-
i menn sína sumarið 1011. Já, „önnur var öld-
|in ...
Hitler. Stalin líkti meira að segja Churchill við
Hitler sálaða og mnn mörgum hafa
komið sú samlíking spónskt fyrir sjónir, þegar
rifjað er upp, að einu sinni gekk ckki hnífur-
inn á milli einræðisherranna, þess brúna og
rauða. En timarnir breytast og mennirnir með.
Það má nú segja. Máltækið segir: Seint fyrn-
ast fornar ástrr, cn það á auðvitað eklci við
um stjórnmálamennina. Um þá er miklu frckar
viðeigandi að segja: Svo fyrnast ástir sem
fundir.
*
ísland. Mann heyrði eg minnast á það i gær,
að alltaf Iilyli ísland að þykja þýðing-
armcira á Atlantsliafi, eftir þvi senx meira kóln-
aði milli Iiinna fornu bandamanna, en svo væri
nú lielzt að sjá um þcssar mundir, scm aðeins
væru eftir glæður af báli því, sem bandamcnn
hefðu ornað sér og ráðið ráðum sínum við á
úndanförnum árum. Og i þvi sambandl cr auð-
vitað talað um bækistöðvar, sem oft hafa ver-
ið ræddar liér í blöðunum og erlcndis einnig
minnzt á á mannfundum hér heima.
*
Jónas. Þegar Jónas frá IJriflu teluir sér penna
í hönd, þá er hann ekki strax liættur
að skrifa. Hann afkastar miklu og líklega hefir
hann aldrei skrifað lengri grein en „ísland og
Borgundarhólmur“, enda er hún viðamesta
innleggið í niálinu. Mun sú grein eða ritgerð
hafa verið mikið lesin, þótt menn sé að sjálf-
sögðu ekki á einu máli um það, hversu réttmæt
rök Jónasar sé í málinu.
*
Fyrir- En Jónas ætlar ekki að láta sér grein-
lestur. ina jiægja, því að nú hefi eg lieyrt að
Iiann ætli sér á næstunni að halda. op-
inberan fyrirlestur um málið í Gamla bíó. Og
gamli maðurinn ætlar sér að láta andvirði þess,
sem inn kennir af fyrirlestrinum renna lil
sjóðs þess, sem Benedikt G. \Vaage stofnaði á
sínum tíma, lil að. lconia upp iþrótláleikvangi á
Þingvölhun. Hann ætlar að slá tvær flugur í
einu höggi. j