Vísir - 05.12.1946, Blaðsíða 2

2
VISIR
Fimmtudaginn 5. desember 1946
Hlutverk Stúdentafélags Reykjavíkur að vera
gróðurreitur drottinhollustu og ættjarðarástar
Hæia sb*o Slgurðar Einarssonar
30» nóvember.
Vísir átti þess ekki kost að minnast 75 ára afmælis
Stúdentafélags Reykjavíkur svo sem skyldi á afmælis-
daginn sjálfan. Hér er hinsvegar um svo merkilegt félag
að ræða, að full ástæða er til að rekja sögu þess og for-
sögu að nokkru. Það gerði síra Sigurður Einarsson í
sr.jallri ræðu, er hann flutti í hófi kandidata 30. nóvember.
Þótt ræðan sé að nokkru leyti saman með hliðsjón af hóf-
inu, ættu hún engan að hneyksla, en margan að fræða.
Fer hún hér á efíir að öðru leyti en því að niðurlagsorðum
er sleppt.
Heiðraða samkoma!
Við erum komin hér sam-
an til gleðihófs í tvöföldum
skilningi. Annarsvegar til
þess að minnast 75 ára af-
mælis Stúdentafélags Reykja-
víkur, sem um langan aldur
var eina stúdentafélagið á Is-
landi. Hinsvegar til fullveld-
isfagnaðar, svo sem við hefir
gengizt meðal íslenzkra stúd-
enta að kalla má allt síðan
viðurkenning fékkst fyrir
fullveldi Islands 1918. Og þó
að eg geri ekki i‘áð fyrir, að
sá sé nokkur okkar á meðal,
sem ekki minnist með stolti
og gleði hins langþráða dags
17. júní 1944, er fáni íslands
var dreginn að hún yfir full-
valda lýoveldi á Islandi, þá
er hitt alveg fráleitt að gera
litið úr jieiin dýrmæta áfanga
í sjálfstæðisbaráttu Jijóðar-
innar, sem náðist með full-
veldis viðurkenningmmi 1.
desember 1918. Það væri jafn
vanþakklátt og ræktarlaust,
eins og að gera Htið úr
stjórnarskránni 1874, og æfi-
starfi Jóns Sigurssonar, af
því að hvorugt færði okkur
fyllstu uppfylling þess, sem
þjóðin Jiráði og gerði rétt-
mietar kröfur til. Fn Jiannig
er varið allri frelsi- og menn-
ingarl:aráttu, hún er hríð
með fórnum og Jirautum, á-
fanga f'yrir áfanga, skref fyr-
ir skref. Og oft hefir fræg-
asta íöringjans hlóð, á fjöll-
unum klappirnar skolað. En
hefir örfað og eggjað hans
þjóð, og alltaf varð greiðara
Jiar, sem hann stóð. Og þess-
vegna finnur hver stúdent
sér skylt að heiðra og blessa
nöfn og minningu allra þeirra
góðu íslendinga, manna og
kvenna, sem með tryggð við
hugsjónir frelsis og mann-
réttinda, af fölskvalausri ást
til lands vors og Jijóðar, og
af óhilandi trúmennsku og
fórnfýsi vörðu æfi sinni og
kröftum til þess að þoka oss,
þeirri kynslóð sem nú lifir,
í ifpngann þar, sem vér
stöndiun. Og það er eqgin til-
viljup a,ð stúdentar hafi; tek-
ið t'ryggð við fullveldisdag-!
inn og telja Jieir skylt að
leggja rækt við minningu
jþtprra manna, sem skiluðu
oss í áfangann 1. desember
1918, Jiví að forvígismcnn
næsta mannsaldurs á undan
| voru margir hverjir einmitt
| Iciðtogar og forvígismenn
: þessa félags. Þetta félag
hafði hvað eí'lir annað verið
vett'vangurinn, J)ar scm mál-
unum var l'yrst hreyft og
liði skipað til sóknar. Þetta
Jrarí' og engán að undra, því
að þetta félag er gagngert
stofnað í þeim tilgangi fyrir
75 árum, að vekja menn til
mótspyrnu gegn þeirri lög-
leysu og þeim rangindum,
sem Danir heittu Islendinga
um J)ær mundir. Og mjög
er Jrá tekið að skyggja fyrir
sjónum Islendinga, ef Jreir
hera ekki lengur kennsl á
ýmsa af fyrri leiðtogum Jjessa
félags sem oddvita Jrjóðar-
innar í menningar og frelsis-
haráttu hennar. Nægir þar að
nefna menn eins og Björn
Jónsson ritstjóra, Jón Ólafs-
son ritstjóra, Bjarna Jónsson
frá Vogi, Benedikt Sveinsson
og Sigurð Eggerz. — Og
þannig mætti lengi lelja í
J)aula. En J)að þýðir ekki að
J)ylja nöfnin tóm og Jjjóðin
mun þau annarsstaðar finna,
kvað Þorsteinn Erlingsson.
Og hér er J)arfleysa að J)ylja
nöfnin, því að Jijóðin hefir
fundið J)au. Hún fann þá í
fararbroddi þegar henni reið
allra mest á, og nú varðveit-
ir hún J)á í þakklátri endur-
minningu á meðan frelsis- og
drejigskaparhugsjónum, heil-
brigðum metnaði og þjóð-
nýtu framfaraslarfi er unn-
að á Islandi.
En hver kynslóð stúdenta,
jafnvel sú, og ef til vill ekki
hvað sízt sú, sem með mest-
um stórliug horfir til við-
^ fangsefna framtíðarinnar,
stendur ávalll meðannan fót-
inn og hefir helgað hjarta
jsitt hálít, ])ví landi fortíðar-
! innar, scm hendur liðinna
. kynslóða liafa erjað. Þannig
I er J)að og að sú stúdentakyn-
slóð, sem hóf J)etta félag á
legg fyrir þrem aldarfjórð-
ungum, hún býr að nokkru
leyti að hugsjónum og menn-
ingararfi eldrf kynslóða. Það
má rckja J)au spor aftur á
bak í gegnum liðsmannafylk-
ingu Jóns Sigurðssonar, hinn
glæsilega hóp Fjölnismanna
og alla leið til vorboðans hug-
þekka Eggerts Ólafssonar og
félagshugsjóna hans. Og nú
vill svo til, að hér má með
vissum hætti lialda hátíðlegt
enn eitt afmæli í kvöld eða
jafnvel tvö, eldri miklu en
75 ára afmæli þessa íelags.
Því að það má kalla að elzti
félagsskapur íslenzkra stúd-
enta, félagið „Sakir“, sem
Eggert Ólafsson stofnaði í
Kaupmannahöfn sé nú 190
ára gamalt (Stofn. 1757). Og
loks er J)ess enn að minnast
að þegar klukkan hefir slegið
12 í nótt l)á er upprunninn
220. afmælisdagur Eggerts
Ölaf ssonar því hann er fædd-
ur 1. des. 1726. —
Það væri gaman að segja
hér dálítið frá félaginu „Sak-
ir“ en til J)ess er ckki tóm.
En þess er þó að minnast að
])eir félagar höfðu látið gera
mynd er álti að tákna Island
og tening fagran cr á var
letrað: Teningur Jæssi vott-
ar drottinhollustu og ættjarð-
a-rást' Islendinga. Vai- hverj-
um dyggum félagsbróður
gefin myndin áður eu hann
færi alfarinn til Islands og
var þessum fögru einkunn-
arorðum J)rýst á myndina
með teninginn sem innsigli.
Drottinhollusta og ættjarðar-
ásl er |)að sem Eggert vill
vekja og rækta með löndum
sínum, og að J)ví vakningar
og sáömannsstarfi bjuggu
hinir ágætu stofnendur Jæssa
félags og vér allir síðan. —
Fundi sína héldu J)eir
Sakahræður á gildaskála, eða
drykkjustoí'u, og fór allt
fram eftir mjög .íróulegum
og fastskorðuðum reglum.
Skyldi drekka ákveðið minni,
fyrst velkomnaða minni, þá
hvirfingsminni tvö, og J)á
fóslurjarðanninni. Varðaði
það vítum og skyldi sá
drekka verða tafarvíti, sem
ekki væri kominn til fundar
áður fósturjarðarminni væri
drukkið, og var það gert til
þcss að brýjia fyrir mönnum
lotningu fyi'ir fósturjörðinni.
Allir skyldu Sakabræður
styðja hver annan til allra
rétti’a mála og ekki J)ola að
haldið væri rétti nokkurs
landa, hvort sem ríkur var
1 eða ói’íkur. En yfir öllu þessu
1 félagsstarfs ljóma eins og
(gunnfáni Jnessi orð Eggerts,
að „með öllu þcssu yfirlýsum
vér J)ví, að vér viljum vera
dugandis Islendingar uppi-
haldandi góðum siðum, virð-
ing og máli vors kæra föður-
lands“. Og alveg er eg óviss
j um að íslenzkir stúdentar
geti nokkru sinni sett' sér
j fegurra og þjóðholiara mark-
mið en einmitt þcita: að vera
dugandis Islendingar, uppi-
haldandi góðum siðum, virð-
ing og máli voi’s ka*ra l'öðui’-
lands.
Óneitanlega væri J)að gain-
an að geta skvggnst inn í
andann á fundi hinna feldri
kynslóða í þessu félagi, en
það mun n'ú varla fæ'rt' nema
skyggnustu sagnfræðingum.
Hitt er J)ó vitað að lengst af
hefir einkennt félagið aimars-
vegar alvarleg hugsjónahar-
átta fyrir frelsi og velferð
lands o.g lýðs, og ræktarsemi
við sögu og forlíð. Má þar
til nefna þátttöku félagsins
í frelsisbaráttunni og fána-
málinu, hina stórmerku al-
þýðufi’æðslu, sem hófst vet-
urinn 1882—83 og stóð í
miklum hlóma um nærfellt
40 ár, og loks forgönguna
um að reisa Jónasi Hall-
grímsyni, listaskáldinu góða,
fyrsta minnisvarðann, sem
Islendingar liafa reisí landa
sínnm.
Hinsvegar hefir jafnan eins
og vera ber í hópi stúdenta'
gleði og góður fagnaður ríkt |
á samkomum þeirra, söngurj
mikill og ölteiti við hóf, og
hafa félagar þessa félags í
J>eim efnum fetað í fótsijori
Eggerts og félaga hans. —
Vil eg ætla, að varla hafi
menn ofrækt svo göfug i
minni, að þurft hafi að jafn-
aði að gera mönnum . að
drekka vítabikar fyrir J)ær|
sakir. En með ýmsum hætti
hefir fagnaður manna veriðj
í félaginu. Veturinn 1885 les'
t. d. Indriði sálugi Einarsson ,
Nestor allra stúdenta um;
mína daga: „Svartárós" -
essay, sem sýnir hvernig 12
samsærismenn leggja undir
sig landið og stela öllu opin-
heru fé að J)ví að engin er
ríkislögreglan! Menn iðka
skotfimi með innánhússrifl-
um og skammhyssum og eru
veitt verðlaun í Jæssum í-
þróttum. Kynlegt þvkir mér
J)að hvað lengi þetta félag
kemst af án þcss að fá kven-
J)jóðina til að lífga og prýða
samkvæmi sín, J)ví það er
fyrst 18. nóv. 1893, sem kon-j
um er hoðið lil fagnaðar íi
félaginu, en eru sendar heim j
ld. 11,30 og þá setjast lien’
arnir við drvkkju. Hvað
haldið þið fögrii döinur, að
Jng segðuð við slíkum trakt-
eringum nú á dögum? Kven-j
réttindabaráttan hefir ekki
verið liáð til einskis. Það var
reyndar í Jiessu samkvæmi,.
sem einn ra'ðumaour sem var I
templari kvaðsl líta hjart á
lífið og tiiveruna, enda tal-j
' aði liann héj) seni maður en
ekki templavi". Því miður
geíur fundarhókin |n-ss ekki
j hvort þá hali verið lu’osað
j Svo látum þá hinn gúðai
anda gleðinnar og stúdenta-
fjörsins- ylja upp þétta af-
mælis og minningarhóf
. Drekkum sem góðir stúdenl-j
ar og gildishræðiu' íninni
J)au öll er Eggert kvað uni:
Bækur.
Ný barnabók:
GOGGUR GLÆNEFUR.
Nýlega er komin út óvenju-
lega góð bók handa 3—8 ára
gömlum börnum. Það er
Goggur glænefur eftir norska
listamanninn Paul Loreck
Eidem, sem bæði hefir teikn-
að myndirnar og samið texl-
ann. Er J)að skemmst af að
segja um hvorttveggja, að
J)að er með miklum ágætum.
Mestur hluti hókarinnar er
myndir, en utan um þær er
ofið skemmtilegri og hug-
þekkri sögu. Það er meiri
vandi en flestir hyggja að
gera myndir við hæfi barna,
og er * Eidem bersýnilega
einn J)eirra tiltölulega fáu
manna, sem er þeim vanda
fullkomlega vaxinn. Textann
hefir Freysteinn Gunnarsson
skólastjóri íslenzkað og farizt
það á l)á lund, að ekki verður
á hetra kosið, svo sem vænta
mátti.
Útgefandi er Draupnis-
útgáfan, og er frágangur
bókarinnar allur hinn vand-
aðasti. Bókin kostar kr. 10.
Ný unglingabók:
I VÍKINGA HÖNDUM.
Draupnisútgáfan liefir
sent á markaðinn nýja
drengja- og unglingabók,
í víkinga höndum. Höfundur
er S. Tvermose Thyregod, en
þýðandi Andrés Kristjánsson
kennari. —- Þelta er við-
burðarík og spennandi saga
frá víkingaöldinni. Aðalsögu-
lietjan er unglingspiltur, sem
lieitir Þrándur. Ratar liann i
mörg ævintýri og tekst ýms-
an vanda á hendur. Farnast
honum jafnan vel vegna
snarræðis síns, dugnaðai' og
hygginda. Kenmr þar, a'ð
hann á þýðingarmikinn Jiátt
í lokasigri öi’lagaríkrar her-
fet’ðar og lilýtur fyrir J)að
þáu laun, sem honum eru
kærust. Má óhætt fullvrða,
nð drengjum og unglingum
sé J)essi hressilega saga vel
að skapi.
Bókin er þýdd á ágætt má,l
prýdd mörgum myndum og
frágangur allur hinn vand-
aðasíi. Er þetta önnur af
Iveimiu’ unglingabókum, sem
Draupnisútgáfan gefur út nú
l'yi'ir jólin. Hin er „Uppreist
á Haiti" eftir hinn víðkunna
u i í g i i n gab ók a h öf im d Percy
F. Wcstermnn.
í velkomandamiimi hvirf'-
ingsminni öli og fósturjarð-
arminni!
Eggert Claessen
Gústaf A. Sveinsson
hæstaréltarlögménn
Oddfellowhúsið Sími 1171
Allskonar lögfræðistörf.
Látum ps.s ekki dctta í híig
að reka koliurnar heim og þessa félags. eins og félags
seljasl eini{|th:;ið Eggerts ölafssonar að vera
drykkju kl. I I..W*rmsyjg [)eii■ lifandi gróðurreitur fyrír
gcrðu 1893! En . gleyhmm ■ drottinhollustu og ættjarðar-
þ' í aldrei að J)að er Idutverk ; ást' Islendinga.