Vísir - 07.12.1946, Qupperneq 2

2
VlSIR
Laugardaginn 7. desember 1946
J □ N A S K R I S T J A N S S □ N :
Mænusóttin:
Jónas Kristjánsson flutti nýlega fyrirlestur um mænu-
veikina og hvaða ráð hann teldi heppilegust að beita
gegn henni. í þessari grein segir hai.n Iesendum Vísis
frá sama efni. Mun mörgum þykja fróðleikur í, bar scm
mænuveikin er nú efst á baugi hjá bæjarbúum og öðrum.
Mænusóltarfaraldur sá,
sem gengur og vekur hvar-
vetna hin mesta ugg og
ótta, er á læknamáli kölluð:
„Poliomyeiilis acuta anter-
or“, bér bjá oss íslending-
um, mænusótt, en á ilestum
öðrum tungumálum barna-
iömun vegna jæss, að börn
urðu helzt lierfang hennar,
og þá helzt þau sem liðið
höfðu skort á góðri fæðu
vegna fátæklar, og því litl-
um lífskrafti gædd.
Sá er nú orðinn munur
þessarar veiki nú og áður
að hún gengur nú sem næm-
ur faraldur og tekur fólk
á öllum aldri. Börn, unglinga
og vaxið fólk, drepur marga
og leikur aðra svo grátt, að
þeir verða kramarmenn
alla æfi, svo sem vel er kunn-
ugt. Er því sízt furða þó
margur verði kvíða sleginn
er til hennar spyrst.
Fylgi-
sjúkdómur.
Mænusóttin gengur vana-
lega sem fylgisjúkdómur i
spor annara næmra sjúk-
dóma, svo sem kvefsóttar,
hálshólgu og inflúenzu. Sýk-
ill sá sem orsakar þessa veiki
hefir verið óþekktur til þessa
og heyrir sennilega til flolcks
þeirra, sem kallaðir eru vir-
us eða huldusýklar og eru enn
þá engin örugg ráð fundin
til þess að forðast hann. En
það hefir þ úrslita Jiýðingu
að menn taki þennan sjúk-
dóm réttum töluim er hans
verður vart. Fyrstu einkeimi
mænusóttar eru svipuð öðr-
um næmum sóttum. Þau eru:
Höfuðverkv;-, Iicinveriúr og
þá helzí verkir í baki, rígur
aftan í háls og upp í höfuð,
samfara hiíasótt. Börn og
unglingar fá oft uppköst, her
jafnvel á krampa í ungbörn-
um. Eymsli i öllum líkam-
anum við s iertingu, tregar
hægðir en J> stundum niður-
gangur. Stundum telcur Jiessi
veiki mem. strax svo h< rðum
töknm að ii" fá ]>cgar ’ráð.
Það var miklu, að menn
leggist strax í rúmið og þeir
foröist að trdva lyf, ekki sízt
hitastillaiini Jyí segna þess
að þau vahia fjóni á i-.ióé'inu
og veikjn þvi líisaflik.
Ráo
til bóta.
Það fvrsta seui nHaui vvttú
að gera, er áð lueinsa
líkamann sem hezt og mest,
en nota til þess aðoins nátt-
úruleg ráð og Iveilsustyrkj-
andi aðfcrðir eins <>g við
aðra næma sjúkdóma.
J 1. iFyrsta hÖfuðatriði með-
ferðarinnar er að fasta. Taka
! enga fæðu nema þá helzt
| náítúrlegan. csætan og ó-
mengaðan aldinsafa, svo sem
1 appelsínu eða grapesafa
hlandaðan vatni eða sílrónu-
Jsafa í heitu vatni eða vcl
' volgu: Kamomille te, fremur
þunnt, eða heit't vrtn og te
af íslcnzkum juríuni. Þó
mætti og nota volgt vatn,
blandað litlu og gömlu, súru
skyri. Það er bæði hollur og
| hressandi diykkur.
Að neyta fæðu undir Jiess-
um kiingumstæður cr hláí't
áfram hættulegt, vcgna þess
að þegar sótthili hefir grip-
J ið menn, mvndast sama sem
enginn meltingarvökvi. Fæð-
1 an fúlnar eða rotnar í melt-
ingafáerunum. Við slíka rotn-
un myndast eiturefni, sem
valda tjóni á blóðinu og
dragá úr varnarmætti líkam-
ans gagnvart sótíinni og
þeim sótlkveikjum, sem
henni valda.
Skolun
og útgufun.
II. Annað ráðið sem nauð-
synlegt er að gripa til er að
hreinsa ristilinn svo vel sem
unnt er. En um fram allt
ekki með lyfjum, heldur með
lireinu vafni með líkamshita
tvisvar á dag Nota skal skol-
könnu til Jiessara útskolunar
og allt að Jiví 2 potta handa
fullorðnum Þess skal gætt að
láia sjúklinginn liggja hátt
með sitjandann, svo vatnið
renni sem hezt inn í risiilinn.
Er þó oft bezt að láta sjúkl-
inginn, ef hann cr ekki Jiví
veikari, vera á íjóruni IV>t-
um með brjóst lágt.
III. Þriðja ráðið .; :;ð ; rfa
sem mest útgufún húðarinn-
ar En fyrii alla muni ekki
með lyfjum, heldur náttúr-
lcguni ráðum. Húðin er sem
vitað er Jiýðingarmiltið <">nd-
unartæki, sem losar likam-
ann við mörg eiturefni, sem
myndast við efnaski p 1 i n. Er
þýðingarmikið fyrir iíðan og
velferð líkamans að losna
fljótt og vel við ]>au eitur-
efni, er myndast við iiitasótt.
Það er hein lifenauðsyn.
•
Hreint
hörund.
El' ineun leggja göða siund
íí heilsusatnlega húðræsiingu
tJag ; dagiega er J>a<'>' hin bczta
vim'ii gegn hverskonar sjúk-
ráðstöfun að hafa hörundið
hreint. Hitt varðar J)6 miklu
meira að vera' innvortis
hreinn. Hreint hlóð er fyrsta
og helzta skilyrði fullkom-
innar heilhrigði, andlegrar
sem líkamlegrar. Bezta og ör-
uggasta ráðið til þess eru
hei't böð með innpökkun í
ullarvoðum eftir á og kaldri
yfirhellingu, þurrka með
grófu handldæði og bursta
þar næst. Þetta er liin na'uð-
synlegasta ráðstöfun til Jiess
að hreinsa hlóð og lymfu-
vökva líkamans og hin hezla
trygging gegn þvi að
söttir.
Böðum, Jivotlum og inn-
pökkun í voðir þarf að haga
eftir ástandi sjúklingsins, og
er því ekki unnf að gefa full-
gildar almennar reglur um
hvað réttast cr i hverju til-
felli. Þar kemur ýmislegt til
greina, sem.ekki verður tekið
fram í stuítri hlaðagrein.
Munnur,
nel og kok.
IV. Fjórða ráðið er að
halda vel hreinum munni,
ingu. Slíkt brot myndi vinna
sjúklingnum alvarlegt' tjón,
jafnvel þó næringarleysið
liáfi varað alllengi. En Jió er
aldinsafi vel Jiynntur tilval-
in næring og lystarörfun. Eg
hefi séð alvarlega afleiðingu
þess, að þvinga sjúka menn
til þess að taka næringu án
matarlystar. Meðan svo er
vantar meltingarvökva, og
fæðan fúlnar og rotnar og
verður af eitii. En á Jiað er
ekki hætandi í sótthita þeg-
nefi og koki hins sóttheita ar líkaminn á í vök að verj-
manns. Er gott að hafa til
þess heitt kamomille te, er
nauðsynlegt að skola munn-
inn ol't, syo slím og óhrein-
indi safnist Jiar elcki fyrir.
V. I fimmta lagi er nauð-
synlegt að gefa því gaum aðj
íaka ioftið í sjúkrastófum sé vel
hreint og svo súrcfnisauðugí,
Þegar menn eru oiðnir al ! .seni frekast er kostur á, hver
varlega véikir getur veriðlSVO senl sjúkdómurinn er,
viðsjáj-vert að taka heitt bað ekki sízt ef mikill sótthiti
nema þá méð eftirliti læknis. j er með í spilinu. Glúggi Jiarf
En oft má Iosna við byrj- ag vera opinn dag og nótt,
un á kveíi með góðu sviia-|(-]} j,ess aö endurhýja hreina
baði, el það er gert af full- . lcftiÖ sem bezt. Um l'ram allt
kominni Jiekkingu og ná- ina l0ftið í sjúkrastofunni
lcvæmni. Eg licíi tekið menn ekki vera of heitt. Heitt upp-
í svitabað er þeir voru að ]>j,aö loft er súrefnbssnauð-
taka kvefið. Reynsla mín er ara cn icait loft. Góð loftræst-
su, að oft má losna alveg við jng er ætíð lífsnauðsyn. —
framhald J>ess. | Hreint og siirefnisríkt loft
! dregur úr sótihitanum, glæð-
Böð. I ir lífsbrunann, örfar efna-
Kvef og hálshólga eru oft skiptin. Margir óttast ekkert
ráðstöfun forsjónar lifsins til méir en kulið, cn Jiað er ekki
þess að losa líkamann við hættulegt ef það er ekki of
eiturefni sem blóðið Jiarf að rakí. Vanalega cr hitafram-
losna við. Þessvegna eru heit leiðsla likamans svo mikil,
böð og sviti samvinna við að við ofkælingu er ekki
þessa forsjón, heilsu og lífs. hætt. Þaðer jafnveloft nauð-
Eiturlyf vinna í þveröfuga synlegt að gefa hinum sótt-
átt. I stað hins heita vatns- heita sjúklingi loftböð ör-í
baðs er gott að þvo kropp • stutta stund. Það örfar en
hins sóttheita manns úr vel; tekur ekki útgufunina. En
volgu vatni og Jjerra strax ájhún er lífsnauðsyn og þarf .
eftir. Þó er og gott að vefja að gefa henni tækifæri á að iinnri
. . , ., i vinnu
líkamann á eftir í nrjúkum jsleppa burtu og nýtt, lireint ■
og hlýjum ullardúkum á eftir | lofí að komast ;u’> hörund-
og framkalla þannig svita, j inu. Það er ákafk-ga hress-
því fylgir værð og hvíld og andi og lífgandi fyrir hinn
oft góður svefn. Jafnframt! sjúka að svalara loft geti
Jæssari innpökkun er nauð- leikið öiíitla stund um hör
synlegt að drekka vatn meðjund hans eða Jiað Jivegið úr
sítrónu eða appelsinusafa hæfilega volgu eða svölu
saman við. Yfirlcitt Verða j vatni. Nákvæm h.'úkrun hefir
menn að drckka mikið af miklu meiri Jjýðingu fyrir
ast að útrýma sýklaeitrinu.
Hin alvitra forsjón lífsins sér
um að láta svengdartilfinn-
ingu og matarlyst gefa merki
um það, hvenær má byrja á
að gefa sjúkl. næringu.
Aldrei verður of mikil á-
herzla lögð á J>að að inn-
vortis hreinleiki, hreinleiki
blóðs og lymfu, er fullkonm-
asta skilyrðið og bezta ráðið
innvortis hreinsun og hrein-
læti til kvillalauss lífs og heil-
brigði.
Eftir hitann.
Eftirliti og læknisaðgerð-
um við mænusóttarsjúklinga
er ekki lokið J>ó hitasóttin
sé um: garð gengin, sízt ef
hún hefir skilið eftir meiri
eða minni varanlegar skemd-
ir og vöðva og taugalaman-
ir. Ef svo cr verður læknis-
hjálpin að miða að því
tvennu:
1. Áframhaldandi innvort-
is hreinsun og lireinlæti, út-
rýmirig’ sýlda og sýklaeitrun-
ar úr liinum sjúka hkama.
2. Styrking allra líffæra og
starfshvfni þeirra til endur-
bóta og uppbyggingar þess,
sem hefir lamazt og eyði-
lagzt í veikinni.
og
'rcind v,ö
, ° solar
regiulegur
heitu vatni i sótlhita til þess, hinn sjúka en ficst lyf. GóðJ
að auðvelda útgufun og út- hjúkrunarkona,
þvott líkamans. ’ skilningsgóð er
Þegar menn eru losatir við, <>ngill lífsins.
innpökkun þarf að strjúka öll hjúkrun J>ari að miða
yfir hörund hins sjúka með að því að örí'a- og glæða hio
handklæði vættu eða röku úr sjúka og aðjirengda lífsafl.
köldu vatni, og J>ví næst Eg hcfi sjálfur fundið eití
þurrka ]>að vel á eftir ineð slnn af eigin raun, live ná-
grófu handklæði svo blóðið kvn-in I-. júknm gefur blátt á-
hlaupi út í hörundið. Þessa fram riðið baggamuninn J
hjúkrunaraðgerðir kressa hvort sjúldingur heldur lífi
sjúka menn betur cn nolckiir eða deyr, og engum er sjúk-
lyf. Þær styrkja lifsaflið í lingúvirin Jrakklátari en góðri
síað þess að lyfin vcilcja það, hjúlcrunarkonu.
hlaða líkamann nýjii eiíri.
Böð og þvottur auka mjög Næring.
doimim, og jx> oJcJci
sízl til
l>css að forðast kyflJV'óttir og
þá einnig'ma'uílsnltina, seiri
vitað er að fylgír kvefsóft-
uni .Það er nariðsynlcg heilsu-
viðnámsþrott likamans,
Hvériær má fara að næra
draga úr hitasótt
vellíðan.
Ef börn
veiki, ér
og auka sjúklinginn?
I Lystarleysi sj úklirigsins er
hafa háa hita-1 reglulegt varúðarmérki gagn- j Hrörnúnar-
nauðsynlegt, að vart ri’æringu af. hálfu for- sjúkclömajr
Þetta er verk, sem hinn
lælcnir, forsjón lífsins
• sjálf. Hinn lærði lækn-
ir gerir vel ef hann býr hin-
um ;eðra 1 ækni svo í hendur
að skily n\i fil viðreisnar séu
möguleg. Meðal Jiessara skil-
vroa er i'yrst að telja þar að
veita i iinum sjúka manni við-
cigandi heppilega næringu.
En sú næring er viðeigandi,
sem er ödum Jieim eiginleik-
um gædd sem ælijurtir hafa,
j er J>:er koma úr verlcsmiðju
og jarðar fyrir áhrif
og vants, og sem minnst
skemmdíu' i matreiðslu. Sú
elu f:eða* er hentug til ])ess
! að hyggja upp likamarin. Með
slíkri freðu er ráðin hót á
; og úíryint drsökum mænu-
j sóttarinnar, og vaxandi út-
hre'iðslu henriar. Ilin skefja-
lausa éfnishyggja hefir leitt
nffennirigárþjóðirnar út á
glapsíign, að nacrast mest-
megnis á dauðri og efna-
svlflri næringu og dauðsoð-
innar fæðu. Þetta er hin
mesta villa. Fæðan verður
að vera lifandi fæða um fram
allt.
vefja útlimi þéirra með Iián'd- ?sjónar lifsins. þetta
kkéði stutta stund vættu upp
úr kÖldu vatni.
varúðarmerki er til staðar
má eklci gefa mönnum nær-
Síðaii liiri niiklá og algenga
nevzla ónáttúrlcgra og ger-
Ffamh. á 7, síðu.