Vísir - 07.01.1947, Blaðsíða 7

Þriðjudaginn 7. janúar 1947
V 1 S I R
7,
Merkra manna getið.
Framh. af 2. síðu.
var stofnað hér 1904, réðsl
Eyjólfur forstjóri þess, en
Stefán hafði þá um nokkur
ár rekið verzlun, sem um það
leyti var orðin allmikið fyrir-
tæki. Hafði liann þá og gert
tilraunir með þilskipaútgerð,
en þær mistekizt. En um
þetta leyti er mótorbátaöldin
að hefjast. Brá Stefán þá þeg-
ar við og varð manna fyrstur
til þess að reyna þá ný-
breytni. Fyrst fékk liann
hingað litla mótorbáta frá
Dan-verksmiðjunni í Frede-
rikssund vorið 1904. Þar liitti
Iiann islenzkan mann, Jóhann
Hansson að nafni, sém starf-
aði hjá verksmiðjunni og
færði í tal við hann að koma
til Seyðisfjarðar, — hér
myndu verða nóg verkefni
fyrir hann. Kom Jóhann svo
hingað næsta vor, en þá var
Stefán búinn að koma upp
bátasmíðastöð, í félagi við
tvo dugnaðarmenn aðra, þá
Sigurð Jónsson kaupmann
og Friðrik heitinn Gíslason
úrsmið og „þúsund-þjala-
smið“, hagasta og verk-
Iiyggnasta manninri, sem
Seyðisfjörður hefir átt. Var
þá þegar búið að byggja eitt-
hvað af bátum, t. d. „Lagar-
f]jótsorminn“ — bát 'sem
ætlaður var til ferða á Lag-
arfljóti. Hafði Friðrik brugð-
ið sér snöggvast utan lil að
kynna sér bátásmiði — og
byggði siðan bátana, sem
þóttu-hin beztu skip. — En
Jóliann setti svo í þá vélarn-
ar. Hann fór að visu utan
aftur, en settist að á Sevðis-
firði vorið 1906, kom sér upp
hinni prýðilegustu vélaverk-
smiSju, sem hann hefir rek-
ið síðair og endmbætt og
hefir reynzt Seyðisfirði liinn
þarfasti maður.
Stefán stóð í öllu.
Það fór svo, að líkt varð
uín Stefán Jónsson og Otto
Wathne að mörgu leyti, —
Slefán átti allstaðar ítök, eins
og sagt var um Wathne og
„hann gal ekki hugsað nema
i þúsundum“, eins og sagt
var um Wathne. Hann hafði
trú á vélbátaútgerðinni og
lrvatti menn til þess að út-
vega sér þessa báta, það er
að segja, hann útvegaði þá,
eða lijálpaði mönnum til þess
og studdi þá síðan með ráð-
um og dáð. Stóð sú útgerð
með nliklum blóma i nokkur
ár, og var ekki annað 4iægt
að segja, en að þá"væri enn
lif og fjör og mikið um að
vera á SeyðisfirðiT því að um
eilt skeið voru héðan gerðir
éit um 50 mótorbátar. Það var
svo önnur saga, og saga
sem Stefán gat ekki haft
áhrif á, að þessi útvegur íór
i kalda kol.
Um svipað leyti og mótor-
bátaútgerðin hófst liér, eða
jafnyel, ppkkuru fypVnfflUi
erlendir fogarar að verijá
komur sínar hingað til þess
að kaupa kol og selja þá jafn-
framt nokkuð af afla sínum.
Það var einnig Stefán, Jóns-
son, sem varð til þess, að
koma þessu i kring. IJann
fékk i félag með sér tvo liina
sömu menn, sem með honum
stóðu að bátasmíðastöðinni,
til þess að koma upp kolh-
vcrzlun og' standa að fisk-
kaupunum af himmi erléndu
togurum. Þelta var mikil
hagnaðarverzlun, en hún var
eyðilögð með fiskveiðalög-
gjöfinni 1921, sem bannaði
fiskkaup af erlendum togur-
um. Og mikla atvinnu skap-
aði þetta einnig hér í kaup-
staðnum, sem ekki varð
bætt, þegar þessi atvinnu-
rekstur var úr sögunni.
Friðrik Gíslason.
Hér hefir aðeins verið laus-
lega drepið á nokkuð af al-
höfnum Stefáns. Athafna-
timi hans náði yfir röska tvo
áratugi, og þó að ekki liggi
slik sýnileg verksummerki
eftir hann, sem Otlo Wathne,
]>á mun hans- lengi verða
minnzt hér um slóðir. Hann
andaðist liinn 7. apríl 1937.
Ur þvj að eg minnlist á
Friðrik Gíslason, verður að
segja nokkur frekari deili á
honum, því að hann var á
sinni tið einri merkasti borg-
ari kaupstaðarins. Ilann var
fæddur að Ilólsliúsumi Húsa-
vík (eystra) 2. júlj 1873, son-
ur.Gisla Jónssonar gullsmiðs
og snikkara, liálfbróðir síra
Jóns Bjarnasonar j Winni-
])eg. Til Seyðisfjarðar flutt-
ist hann með foreldrum sin-
um 1878. Ungur nam hann
úrsmiði hjá Stefáni Th. Jóns-
syni en fór siðan utan, sér til
menntunar.
Að vísu slundaði hann úr-
smiði, eftir að hann varð
fulltíða maður, en hann
fékkst einnig við ýmisleg
störf önnur og var jafnan
til fenginn ef hér bar ein-
hvern vanda að höndum í
verklegum efnum. Því að svo
hagsýnn var Iiann og verk-
liygginn, að einsdæmi þóttu.
Skal cg hér aðeins drepa á
eitt viðfangsefni lians, sem
han leysti með slíkri prýði,
að lengi verður í minnum
haft hér.
Vatnsveitan.
Skömmu eftir aldamótin
var farið að ræða um ])að, að
leggja vatnsveilu fyrir bæinn
og til fenginn verkfræðingur
frá Reykjavik, að gera upp-
drátt og áætlun um vatns-
veitu á Fjarðaröldu og miðja
vegu út að Búðareyri. Verkið
var boðið út eflir uppdrætti
verkfræðingsins og gérði
Friðrik Gíslason tilboð. Var
tilboð hans lægst, þeirra
sem bárust, eða læp 9 þús-
und krónur, og sem svaraði
þriðjungi á við liæsta tilboð-
ið og því tekið. Afhenti Frið-
rik bæjarstjórninni vei-kið
hinn 3. des. 1903, og var þá
álitið að það væri ágætlega
af hendi leyst. Þess má svo
geta um þetta vcrk, að aðal-
æðarnar hafa aldrei bilað og
eru enn eins og Friðrik gekk
frá þeim í jörðinni fyrir
röskum 42 árum. Þetta er að-
eins eitl dæmi um vinnubrögð
lnins, sem eg verð að láta
nægja.
Friðrik andaðist hinn 23.
des. 1907.
Það varð hlé á athöfnum
og’ hljótt um sinn, þegar Otto
Wathne féll frá. Það varð
einnig hljótt hér á Seyðis-
firði, þegar Stefán Th. Jóns-
son hætti sínum mikla at-
vinnurekstri og lilé varð ])á
um leið á athöfnum lika og
miklujengra en j liinu fvrra
tilfelli. Mér liggur við að
halda, að það hlé standi yfir
enn, þó að þvj verði hinsveg-
ar ekki neitað, að ýmislegt
hafi verið gert sé til dundurs.
T. L. Insland.
Eg sé ])að eftir á, að mér
hefir láðst að geta hér licið-
ursmanns, sem ekki má
gleymast. Sennilega er það
vcgna þess að hann lét jafn-
an lítið vfir sér. Þctla var
T. L. Imsland, norskur mað-
ur, sem hingað Jcom með
nótalag snemma á síldarár-
unum. Ilann fór sér hægt en
hontim vegnaði vel. Siðar
kevpti Iiann útgerð þeirra
Köhlers & Co. og rak hana
með sínu fyrirtæki. Þá hafði
hann stofnað verzlun norðan
fjarðar, utan við Fjarðar-
öldu. Árið 1890 fékk hann í
félag við sig Th. S. Falk i
Stavangri. Var svo epn stund-
uð síldveiði, en þegar sú veiði
brást með öllu (96) var fvr-
irtækinu breytt j þorskvéiða-
útgerð. Yeitt var með linu-
veiða-eimskipum. Auk ]iess
stundaði Imsland lýsis-
bræðslu. Hann byggði sér
hús á Fjarðaröldu en Lars
sonur lians, sem verzluninni
stjórnaði byggði hús sunnan
Fjarðarár. Yar Imsland
gamli (en svo var Iiann jafn-
an kallaður) fádæma vand-
aður maður. Hann hafði
ekki liatt, en hans verður
minnzl meðal merkustu
borgara kaupslaðarins.
Th. Á.
hafnarfjOrður
Blaðið vantar mann til að annast af-
greiðslu þess í Hafnarfirði, nú þegar.
Talið við afgreiðsluna í Rvík . Símil660.
ÐAGBLAÐIÐ VÍSIB
Hver myrti Estelle Carey?
Morðið, sem lyfti blæjunni af „Samlaginu“ í Chicago.
morð að ræða, afsannar það ekki að glæpafélagsskapur
hafi verið að vcrki. Þeir gætu með þessu hafa ætlað að
py-nda fórnardýr sitt til sagna eða því um líkt, eða- ein-
ungis hagað þessu ])annig til að gera morðið sem við-
vauingslegt og til að blekkja lögregluna. Eldurinn gat
komið heim vjð allar tilgáturnar, sem komið hafa frám
um orsök morðsins, nema eina — að hér hafi verið að
ræða um innbrot. Innbrotsþjófur, sem hefði franrið morð,
sem hann alls ekki hafði ællað sér, gæti í flaustri hafa
skvett eldfima efninu aðeins á fatnað Estelle við tilraun
sína til að eyðileggja öll sönnunargögn, en það sem á
móti þessu mælir er, að venjulegur innbrotsþjófur hefði
aldrei borið á sér flösku fulla áf eldfimu efni.
I íbúðinni fannst áletruð mynd af hermanni nokkrum
og einnig nokkur ástarbréf frá sama mannir Hann var
sjálfur giftur og í bréfunum talaði hann mikið um skiln-
aðarmál sitt, •sem þá stóð yfir. Maður þessi hafði verið
yfir])jónn á hóteli í Chigaco áður en hann var kallaður
í hcrinn og kona hans hafði unnið sem „26-stúIka“ í
Colony-klúbbnum undir stjórn Estelle.
Einnig fundust heimilisföng og símanúmer nókkurra
manna og þar á meðal vel þekksts kaupsýslumanns, Earl
M. Weymer að nafni. Lögreglan komst að því að Weymer
þessi hafði verið „mikill vinur“ Estelle og tók hann þcss
vegna til yl'irheyrslu. Hann kvaðst; liafa þekkt Estelle um
nokkurra ára skeið. Nýlega hafði hann hitt hana í Florida
en þau höfðu ekki farið þangað saman. Síðast hafði hann
borðað miðdegisvcrð með henni sunnudagskvöldið tveim-
ur dögum áður en hún var myrt. Weymer kvaðst ekki
hafa tekið eftir neinu óvenjulegú i fari hennar þetta kvöld.
Ef lil vill er bezt að ségja ævisögu Estellc í stuttu máli
áður en við höldum lengra.
111.
Estclle var þrjátíu og fjögra ára gömúl þegar hún var
myrt. Hún var fædd i Chicago. Faðir hennar dó þegar
hún var tveggja ára gömul, og eftir það ólst hún upp
á munaðarleysingjaheimili, unz móðir hennar gil’tist öðru
sinni árið 1916. Síðan bjó hún hjá móður sinni og stjúp-
föður og tók upp ættarnafn hans (hennar eigin föðurnafn
var Smith). Arið 1930 fór hún að heimaii til að sjá fyrir
sér sjálf. Þegar móðir hennar frétti um afdrif hennar,
sagði hún: „Hún var skapstór. Hún vildi ekki búa í litlu
íbúðinni okkar. En hún var góð stúlká.“
Estelle varð að vinna sig áfram í Chicago. Húp vann
scm þjónustustúlka á ýmsum veitingahúsum, unz liún
kynntist Nick Dean, sem síðar varð æðsti foringi Sam-
lagsins.
llið rétta nafn hans var Nick Circella, og frá áririu 1916
hafði hann stöðugt verið viðriðinn glæpi, smærri og stærri.
Um það leyti, sem liann kynntist Eslclle, tólf árum áður
en hún var myrt, var hann orðinn mjög hátt séttur hjá
Sainlaginu. Ríkislögreglan hafði þá nýlega haft hendur í
hári A1 Capones og lengið hann dæmdan fyrir skattsvik.
Eftir það liækkaði Niclc Dean í tigninni í Samlaginu og
Estelle hækkaði með honum. Áður en langt um leið stjórn-
aði hún 26-leik í Yacht-klúbbnum, sem var einn af dýr-
ustu og skrautlegustu næturklúbbunum í Chicago. Sagt var,
að Niek Dean 'væri einn af helztu eigendum Yacht-klúbbs-
ins, en það er eitt af mörgu í þessu máli, sem ekki var
hægt ,að sanna.
Þetta var nýr heimur fyrir Estelle og hún hækkaði brátt
í tign. Þegar Colony-klúbburinn var opnaður 1938 fékk
luin atvinnu þar. Um tinia var Colony-klúbburinn dýr-
asti og skrautlegasti næturklúbburinn í Cliicago. Almennt
var sagt, að Nick Dean væri eigandi Colony-klúbbsins, en
árið 1940 neitaði hann því og skýrði lögreglunni svo frá,
að bróðir lians, August, væri eigandi klúbbsins, ásamt
Henry Goldstone. Estelle byrjaði þarna sem „26-stulka“,
og innan skamms stjórnaði hún sex öðrum „26-slúlkum“,
sem unnu í klúbbnum, og hafði 500 dollara eða meira í
laun á viku.
IV.
Eins og áður er sagt hafði Nick Dean verið viðriðinn
alls konar glæpamál síðan árið 1916. Hvenær hann fór
að verða áhrifamaður í Samlaginu er ekki vitað nákvæm-
lega, en árið 1924 var hann ákærður fyrir rán og liefir
þá ekki ennþá verið hátt setlur þar. En árið 1927 hafði.
ihpuum vaxið fisl<.uimim hrygg og réðist um'það leýti i
stórfyrirtæki, sem hann átti el'tir að græða milljónir á,
en sem varð homuu. þó að íótakefli að lokmri. Fyrirtie^U’