Vísir - 12.12.1947, Blaðsíða 2

E
V I S I R
Föstudaginn 12. desember 1947
Sléðúr mlsriefeður®
Oft hefi eg verið undrandi
vfir því að sjá í Stjórnarlið.,
áratugum saman, misnot-
aðan „Styrktarsjóð þeirra
sem bíða tjón af jarðeldum
á íslandi_“ Stofnfé sjóðsins
mun vera eftirhreytur eða
óskiptar leifar af útlendum
gjafapeningum, eftir Skaft-
árelda 1783. Engin tvímæli
eru á því, til hvers gjafapen-
ingum þessum skyldi varið.
Scst það enn á bréfi i Þjóð-
skjs. (Con. For. 1781—6, 9G).
Eftir tilmælum stjórnaráðs
Dana (J. Eir.?) 15. okt. 1783,
ákvað konungur að leita
skyldi samskota i Danmörku
og Noregi, til bjargar mönn-
um þeim á íslandi, sem af
jarðeldum þar væru sviptir
(„bleve berövede“), eða síð-
ar yrðu sviptir („eller bcr-
efler maatte beröves“) bú-
stað sínum og eignum, mat-
vælum og lífsnauðsynjum.
Safna mátti fénu bæði í
búsum og við kirkjudyr,
sunnudaga tvo i röð. En Jón
Eiríksson konferensráð skyldi
semja ávarp til lesturs i pré-
dikunarstólum, sunnudag-
inn næsla áður. Mcð þessu
móti og ýmiskonar ráðstöf-
unum safnaðist álitlegur
sjóður, sem síðar var skipt
að mestu níilli þeirra er allra
bágstaddastir voru. Sést
nokkuð af því í Æfisögu Jóns
próf. Steingrimssonar (1913,
bls. 401—16). Á öðrum stað
í fyrrn. heimild (nr. 43), sést
að samskotasjóðurinn er orð-
inn 9099 rd. 85x/2 slc.
Þólt liörmungar Móðu-
barðindanna lierjixð.u landið
allt, var það á Vestur, Norð-
ur og Austurlandi, eigi síður
vegna hafísa, liörkuveðra,
grasleysis og^ rosa, en bein
afleiðing Skaptárelda_ Af-
leiðingar eldsumbrotanna
komu auðvitað fyrst og frek-
ast við Skaftfellinga, en þar-
riæst við Rangæinga og Ár-
nesinga, því að ofan á liai'ð-
ærið og fisldeysi þar, bættist
bjargarleysi úr kaupstað,
vegna þess að bæði Eyrar-
bakkaskipin fórust árið 1781.
Má og sjá margt ömurlegt
frá þeim ái'iun. Þannig ritar
t. d. Jón Jónsson sýslum. í
Rangárvs. í skýrslu sinni til
yfirvaída, 14. okt. 1781:
„Hungursneyðin hér i sýslu
mun áreiðanlega leiða til
mannfellis i vetui’.“
Einhverjar leifar hafa orð-
ið eftir af gjafápeningunum,
sem vitanlega liefðu hrokkið
skammt í svo almenna Jijálp-
arþörf. Hefir þá ef til vill áft
að geymasl til fyrstu og brýri-
ustu jiarfa, í næsla skipti.
Enda var þá hert mcira á þvr,
að birgja landið belur af
kornvörum.
Þrátt fyi'ir hatrama van-
notkun vaxtanna, hefir sjóð-
ur þessi aukizl nokkuð, að
vonum, á svona löngum
tíma. Var harin í árslok 1945
Oi’ðinn 74.983.53 kr. En jiar
inéð' fyfgir það'*fáránléga:
Búnaðarsamband Austur-
lands fær 1200 úr sjóði jiess-
um og Halloriusstaðarskóli
1000 kr. Syona heí'ir þessu
verið ráðstafað um mörg ár,
og áðui' til skólans á Eiðum,
a. m. k. frá 1890.
Nú vil eg spyrja: Ilvaða
rétt á Austurland eitt til jiessa
gjafasjóðs? Eru allir í sam-
bandinu og slcólanum sviptir
lífsbjörg sinni af jarðeldum?
Eða, ef nokkur, einn eða fleiri
slíkir eru þar, þvi eru jieir jiá
rétthærri en aðrir, er sárai'a
hefir sorfið að?
Gcfendum sjóðsins hefði
sennilega jiótt eiga betur við,
að styrkja heldur ofuríitið
])á, er flytja urðu með fénað
sinn frá gosi Eyjafjallajökuls
1821 2, frá Ivötlugosi 1918 og
Ileklugosi s. 1. vor, en að nota
styrkinn árlega í allt öðru
markmiði.
Þykir nú elcki þeim sem
réttinn eiga, svo og Alþingi
og rikisstjórn kominn timi
til að leiðrétta þetta? Láta
ríkissjóð kosta samband og
skóla á Austurlandi í hæfi-
legu hlutfalli við önnur sam-
bönd og skóla á landinu?
En, úr jiví sem komið er,
veita j)á lieldur árlega j)enn-
an gjafastyrk íil j)ess að
leggja græðiplástur á citt-
hvert versta svöðusárið, eftir
eldsumbrotin?
Þörfin er brýn fyrir sand-
græðslu og trjárækt, og hvort
sem væri, mundi ávaxta vel
jiessa aura.
V. G.
Bókaifregn
Vísi hefir borizt ný bók
eftir Pétur Jakobsson, er
nefnist Sigtýsmál.
Þetta er áttunda bók Pél-
urs. Áður liafa komið xit eftir
hann Voi’boðar, Bolavalla.
ríma, Ljósheimar, Stökur og'
stefjamál, Flugeldar, Vafur-
logar og Darraðarljóð. Tvær
þær síðaslnefndu komu út i
fyrra.
Sigtýsmál eru 8 rímur,
sem ortar eru xmdir mismxm-
andí bragarbáttum. Flcslar
jiessara rimna eru annað-
hvort sögulegs eða þjóðsÖgu-
legs cfnis. Fyrsta ríma er xxm
Sálina hans Jóns míns, ðnnur
um Jón lirak, jii’iðja rima um
djáknann á Myrká, fjórða
í’íma um Miklabæjar-Sol-
veigu, fimmta rima um
Galdra-Loft, sjötta rímá um
Fjalla-Evind, sjöxinda ríma
um vig Snorra Síurlusonár
og áttunda ríma um vorið.
Bólc jiessi cr 80 bls. að
stæi’ð og prentuð á góðan
pappíiy
Nýir kaupcndur
Vísis fá blaðið ókeypis til næstu
mánaðam'jta. Hringið í síma 1660
og tiikynnið nafn og heimilis*
tóifP': 1 Wt* 5 ** **
UoSa og Panama
semfa um
flugsjtöðvas1.
Stjórn Bandaríkjanna og'
Panama hafa gert með sér
nýjan samning um varrtar-
stöðvar Bandaríkjanna í
Panama.
Samkvæml samningi jiess-
um fá Bandaríkjamenn eina
flugstöð og 12 varnarstöðv-
ar við Panamaskurð til varn-
ar skurðinum og gæzlustarfs
þar.
Móíorviðgerðarmenn
óskasí.
Upplýsmgar gefur Gunnar Viikjálmsson.
Jlf'. Ccjití Vítlijátmiion
Sími I 71 7.
Lokið er talningu atkvæða
í . finnsku . bæjarstjórnar-
kosningunum, en kosning-
arnar fóra fram í 523 bæjar-
og sveilarf élögum.
Borgaraflokkarnir unini
alls staðar á og hlutu jxeir
58 af iuindraði greidxh'a at-
kvæða. Kommúriistar og
flokkar jieir, er liafa stutt j)á,
fengu liins vegar 42 af
bundraði. (U.P.)
Laugaveg 2 og 32,
Bræðraborgarstíg 16.
vill áminna alla þá, er tryggja vilja sér bez.tu fáanlegu
að skila stofnauka nr. 16 fyrir 15. þ.m. og er þeim
veitt móttaka í öliurn búðum okkar.
Skvautútgáfa af „DAGBÖIÍ BARNSINS“ er konxin í bókavei'zlanir. Bezta jóla-
gjöfin lil alh'a mæðra er cndurminningai' og atvik úr lífi barnsins frá fæðingu.
„DAGBÓK BARNS'INS“ cr litprcntuð á vándaðan pappír og bxmdin i skrautgyllt
alskinn.
Bókin er prýdd fjölda litmjmda eftir Iistakonuna Ragnhildi Ólafsdóttur.
Uppáhaidsbók litlis barnanna:
Freysíeinn Gunnarssors íslenzkaði.
Þetta. er bráðskemmlileg saga xmi a vintýralegí l'erðalag músahjóna og sonar
þcirra. í bókinni er fjölili bráðskemmtilegra mynda, sem lala mjög til ímynd-
nnarafls barnanna. BólHn cr vel og smekklcga út gefin og lcostar aðeins kr.
G.G0. Leggið þessa bók í jólapakka litíu barnanna og sjáið hvílíkan fögn-
uð það vekur.