Vísir - 29.01.1948, Blaðsíða 7

Fimmtudaginn 29. janúar 1948
VISIR
7Í'
Mynd 4.
Frh. af 2. síðu.
þessarar virðtllégu stofnun-
ar, og varðveitt sem minja-
gripur á þessu gamla
menntasetri.
Mcr er fyllilega ljóst, að
margir eigi erfitt með að
sætta sig við þá tilhugsun að
flylja gamla skólahúsið, og
ýmsir halda að það sé ekld
mögulegt. Fyrra atriðið er
lilfinningamál, en hvað
flutningi viðvíkur þá er
hann mjög vel framkvæm-
anlegur, ef hetur er aðgætt.
Ég hefi áður gefið laus-
legt yfirlit um kostnaðará-
ætlun hinna þriggja tillagna,
og af þeim er augljóst, að
hvaða leið sem farið verður
í þessu máli, þá kosta þær
framkvæmdir tvímælalaust
margar milljónir króna, og
getur því liver og einn met-
ið þau verðmæti innbyrðis,
sem fást í aðra hönd.
VI. Gamla skólahusið.
Um þetta hús segir hinn
látni merki fræðimaður og
listavinur, dr. Jón Helgason
hiskup, i hók sinni, Reykja-
vík 1786—1936:
„Á árunum 1844—’45 reis
svo þriðja liúsið þar í brekk-
unni i beinni línu suður af
nýnefndum húsum. Þetta
liús var Latínuskólinn, eitt
liið svipmesta og sviplirein-
asla allra eldri húsa liér i
bæ. Var það bjrggt eftir upp-
drætli danska húsameistar-
ans L. A. Winstrup, sem stóð
fyrir endurbyggingu og
stækkun dómkirkjunnar. En
húsið kom annars lúngað
tilhöggvið- frá Noregi. Er
það bjálkahygging (Stok-
verk), cn gipshúðuð öll her-
hergi að innan á veggjum og
lofli, og hefir verið stórvand-
að hús frá upphafi vega
sinna. Fullgert var hús þetta
sumarið 1816 og gat skóla-
hald hyrjað þar þá um
haustið." '
Kvistur á vesturhlið húss-
ins hcfir sennilega verið
stækkaður nokkuð, frá því
sem u])])haflega var ráðgcrt.
Árið 1866 var bókhlaðan
íþaka, l'yrir sunnan skóla-
húsið reist.
Þáð var inikil gæfa fyrir
höfuðstaðinn, að það var að
ráði að ílyija aftur Latinu-
skólann frá Bessastöðum til
Reykjavíkur, en um það
voru mjög slciptar skoðanir
á sínum tínia.
Einnig voru mjög skiptar
skoðanir um það livar reisa
skyldi skólaliúsið, en að lok-
mn henti stiftamjtaiaður E.
Bardenfleth á skólastæðið og
má sannarlega segja, að hon-
um hafi tekizt valið vel.
Ýmsir, sem ætla mætti að
væru kunnugir sögu skólans,
hafa haldið þeirri skoðun á
lofti að fyrr hafi lóð skólans
verið frá Lækjargötu að
Þingholtsstræti, inilli Amt-
mannsstígs og Bóklilöðustígs
eða sem næst þvi. Þetta er
misskilningur, því að sam-
kvæmt upphaflegri útmæl-
ingu lóðarinnar, hefir liún
svo til verið óbreytt, frá því
sem nú er.
Við þelta menntasetur og
skólahús eru tengdar marg-
arrr góðar minningar og
sögulegir atburðir, ekki ein-
ungis frá sjálfum skólanum,
heldur einnig frá Alþingi
voru. Alþingi kom fvrst
sáman Iiér í bæ, í hátíðasal
skólans, 1. júlí 1845, ])ótt
smiði hússins væri þá ekki
að fullu lokið, og var þar háð
þar til það kom saman í nú-
verandi Alþingisliúsi 1. júli
1881.
Hátiðarsalur skólans var
því samkomustaður Alþing-
is allt þingthnabil Jóns Sig-
urðssonar, forscta.
I?f þetla aldna skólahús
vrði einhverntima rifið, og
annað rtýtt reist á þeim stað,
þá ætli að vera auðvelt að
varðveita þcnna sögulega
hátíðasal í þvi húsi.
Menntaskólahúsið var um
langt tímahil stærsta pg
myndarlegasta hús bæjarins
og setti svip á hann, i orðs-
ins réttu merkingu. Ilúsið
hefir upphaflega verið mjög
vandað og traustlega hj’ggt,
því að sem skólahús er það
nú að byrja aðra öklina, og
mörg undanfarin ár liafa
margfallt fleiri nemendur
sótt þangað skólö en það
upphaflega ei’ hyggf fyrir, og
þvi hefir húsið orðið fyrir
óvenjulega miklu slili, enda
her það þess merki, þrátt
fvrir mikið viðhald.
Menntaskólakennararnir
tveir, og sjálfsagt fleiri, álíta
að l>etla hús sé enn ágætis
skólahús, og muni sjálfsagt
verða það um ófyrirsjáan-
legan thna, eins og liingað
til.
Þegar ég var nemandi i
Menntaskólanum þá þótti
allur aðbúnaður nokkuð
gamaldags og ekki lilil við-
brigði að koma úr hinum
hjörtu kennslustofmn Mið-
bæjarbarnaskólans og í liin-
ar liít björtu kennslustofur
Mennlaskólans.
Fyrir skömmu skoðaði ég
menntskólahúsið, en þar er
nú nokkuð öðruvísi umhorfs
cn á námsárum mínum.
Skólahúsinu hefir verið
breytt nokkuð innanlniss og
Iiin gömlu liúsgögn eru horf-
in.
Þessar breytingar eru
sjálfsagt til bóta, en nokkuð
á kostnað hins samstillta
lieildarsvips, er þar hefir
ríkt.
Húsið hefir orðið fyrir
töluverðu sliti, eins og eðli-
legt er, og gallar þess sem
skólahúss verða óhjákvæmi-
lega áþreifanlegri með
hverju ári sem liður.
I flestum kennslustofum
eru einungis tveir litlir1
gluggar, með ca. 2,5 m. milli-
bili, en i nútíma kennslu-
stofum er ekki talið æski-
legt að bil milli glugga sé
meir en 1 m., til þess að
forðast óþarfa skugga og
birlan verði sem jöfnust.
Gluggaflötur er um y12 af
gólffleti kennslustofu, en
það er um % af þeim
gluggafleti, er talinn er vera
nauðsynlegur í nútima
kennslustofum, og algent er,
að hann sé mun meiri. í
kennslustofunum þyrfti þvi
að vera þrír gluggar í stað
tveggja, eins og nú er, ef
sómasamleg dagsbirta ætti
að vera þar.
Að vísu hafa þessar
kennslustofur verið í notkun
i eina öld, en þar mcð er
ekki sagt að réttlætanlegt sé
að nota þær öllu lengur, þar
eð þær fullnægja alls ekkij
nútíma kröfum um dags-'
hirtu, og allra sizt er rétt-1
lætanlcgt að ráðast í dýrar'
og miklar framkvæmdir cr1
því séu þegar gjörð. Húsa-
Iiæðir við Lækjargötu eru
enn elcki endanlega ákveðn-
ar.
Við Hverfisgötu, Lauga-
veg, Bankasfræli, Skóla-
vórðustíg, Ingólfsstræti o. f.
götur á þessum slóðuin, er
þegar ákveðið að hyggja 4
til 5 hæða hús, að minnsta
kosti við nokkurn liluta
gatnanna, og er bygging
sumra þeirra liúsa þegar
hafin.
Sennilegt er því, að hús
við Lækjargötu, að austan-
verðu, verði einni hæð hærri
en fyrnefnd liús, eða 5—6
lneðir.
Með tilliti til brekkunnar
að austanverðu við Lækjar-
götu fer vel á þvi, að liús
við Lækjarlorg og Lækjar-
gölu að vestanvcrðu verði
einni hæð hærri, eða 6—7
hæðir.
Minni nýting á liinum
verðmætu lóðum miðbæjar-
ins, við breiðar götur, eins
og fyrirhugað er að Lækjar-
gata verði, er tæplega fram-
bærileg, að mínu áliti.
Á 3. og 4. mynd er sýnt
skipulag meðfram Lækjar-
götu, séð frá gatnamótum
Lækjargötu, Yonarslrætis og
Frikirkjuvegar, og húsa-
h’æðir eins og fyrr segir. —
Þessar mvndir eiga einung-
is að sýna liæða- og stærðar-
hlutföll bygginganna inn-
byrðis, en alls ekki útlií
þeirra að öðru leyti, þar eð
það er með öllu óákveðið.
Á 3. mynd er menntaskóla-
Iiúsið óbreytt frá því sem nú
er, en bókhlaðan íþaka er
ekki sýnd.
Byggingar að austanverðu
við menntaskólahúsið, með
fram Amtmannsstíg, Þing-
holtsstræti og Bókldöðustig,
má sjálfsagt gera mun veg-
legri og koma þeim betur
fyrir.
Þessi mynd á einungis að
efa hugmynd um aðstöðu
mcnntaskólahússins, eftir að
Lækjargatan væri byggð,
samkvæmt fyrnefndum hug-
leiðingum um húsahæðir á
þessum slóðum.
Af myndinni er þó auðséð,
að menntaskólahúsið skipar
ekki þann sess, mcð tilliti til
umliverfisins, sem það nú
gerir.
Verði það að ráði, að
menntaskólahúsið verði ekki
rifið né flutt til á lóðinni, og
er flestir óska, af skrifum og
öðrum fregnum að dæma, að
því er virðist.
Ég vonasl til þess, að þess-
ar hugleiðingar mínar uni
xnenntaskólamálið gcti þar
komið að nokkrum notum.
Á 4. mynd er gamla
mcnnlaskólahúsið flutt að
Bókhlöðustíg og nýtt skóla-
og heimavistarhús teiknað
meðfram Lækjargötu, þar
sem núverandi skólahús er,
sbr. tillögu C. Burtséð frá út-
liti skólahússins, sem er al-
gjörlega óákvcðið, cr þetla
’skijiulag og fyrirkomulag á
skólalóðinni mun betra en á
3. mynd, og getur auk þess
farið vel með tilliti til ná-
grennisins og gamla skóla-
liússins, scm yrði varðveitt
á þessum stað, sem sögulcgt
safn þessa gamla og virðu-
lega menntaseturs.
Mcðal menningarþj’óða eru
sögulegar byggihgar ýmist
varðveiltar á þeirra uppliaf-
lega stað, fluttar á aðra
lienluga slaði, eða rifnar og
endurbyggðar, í nákvæm-
lega sama stíl, í byggðarsöfn-
um, allt eftir aðstæðum
liverju sinni.
Hér á landi liefir, því inið-
ur, allt of mikið sinnuleysi
ríkt á þéssu sviði, og því
engin festa komin á þessi
mál, eins og meðal margra
þjóða, þar sem nefndjr sér-
fróðra manna, á ýmsum
sviðurn, gera tillögur til úr-
lausuar í slíkum málum,
bæði til þess að fyrirbyggja
óþarfa deilur um þau, og
vera á varðbergi að þjóðleg-
ir minjagripir fari ekki for-
görðum.
Eg hefi nú rælt nokkuð
hinar ýmsu tillögur, er fram
hafa komið til þess að lejrsa
húsnæðisvandamál Mennta-
skólans, frá byggingarlegu
sjónarmiði og með tilliti til
skipulags bæjarins. Vonast
cg lil þess, að inér liafi tckist
að upplýsa nokkur mikilvæg
atriði er þetta mál varðar,
er gæti sluðlað að því, að
sem liagfeldust lausn fáist á
þessu máli.
Ilafi það tekist, er tilgangi
mínum með þessari grein
náð.
Reykjavík í jan. 1948.
Einar Sueinsson.
arkilckt.
miðast við það, að' þetta
gamla hús verði áfram aðal-
skólahús á þessum stað í ná-
inni framtið.
Ýms önnur atriði koma
hér einnig til greina, er ]iessu
skólahúsi er ábótavant sem
skólahúsi á nútíma-mæli-
kvarða, eins og eðlileg( er,
cn þau skulu ckki rakin hér.
VII. Skipulag miðbæjarins
og menntaskólahúsið.
Þvi miður er engin stað-
festur uppdráttur til að
skipuleggja fyrir miðbæinn,
þótt nokkur frumdrög að
skólinn starfræktur á þess-
um stað, þá verður óhjá-
kvæmilega að rcisa nýtt
skólahús, fimleikahús, rckt-
orsbústað og ef til vill lieima
vistarhús á lóðinni fyrir
austan skólahúsið, en livern-
ig þvi öllu verður sómasam-
lega fyrirkomið, bæði mcð
tilliti til gamla skólahússins
og innliverfisins fæ ég elcki
í fljótu bragði séð.
Þetía atriði þyrfti að rann-
saka gaumgæfilega áður en
ákvarðanir eru teknar i
þessú mikilvæga máli, því
að sjálfsagt er þctla sú lausn,
Dakotavélar
saknað.
Þrjár bandariskar flug-
vélar hafa undanfarinn sól-
arhring leitað að Dakota-
flugvél, sem týnst hcfir á
leiðinni frá Frakklándi til
Italiu.
Auk áhafnarinnar voi’u
með flugvélinni 3 konur og
finnn börn öll frá Triesfe.
Óltast- er um að flugvélin
liafi hrapað lil jarðar á l«ð-
imii, þvi ekltert hefir spurzt
ti). li’ennar.