Vísir - 05.07.1949, Blaðsíða 5

briðjudaginn 5. 'júli 1949
V í S 1 R
\5
íLúrus JFj rldsted hrL:
Hugleiðingar i samhandi
við f|arhagsásítandið.
1. Margt er nú rætt um
livað unnt sé að gera og cigi
að gera til |)ess að bjarga
okkur úr þeini vanda er að
iteí'ir steðjað i sambandi við
g j a 1 deyrisör ðugl eikana og
dvrtíðarmálin og háværar
unnizt hefði á þessum er-
lendu inneignum, þegái' cr-
lenda myntin varð vcrðmeiri
vegna gcngiskckkunar ísl.
kr. Þetta var fjáröflunrleið
scm gat vcrið freistandi í
bili fvrir fjárvana ríkissjóð,
raddir hafa heyrzt um það, Iþótt afieiðingin yrði aitkin
að allsherjarkekning muni íjdýrtið i landinu vogna hækk-
jtví fólgin að lækka gengi ís'l.Junar á ölluin aðkevptum
krónunnar, sem mi er þó vörum og hækkandi kaup-
bil gjalds,
sem
ekki meira en um það
30'< miðað við gullgildi.
l>vi er haldið fram að þar
sem sterlingspund og dollar-
ar scu nú kevpt á svörlum
markaði fyrir miklu hærra
verð en liið skráða gengi, sé
gengið þegar fallið. Satt er
j>að, að þetta cr gert, en þessi
myntkaup eru til þess gerð
að nota þann gjaldeyri lil
}>ess að kaupa fyrir Jwer vör-
ur, er ekki ftest levfi lil :ið
tlvtja inn, sumpart til eigin
þæginda, en aðallega til ]>ess
að braska með á svörtum
markaði. Þessi mvntkaup eru
þvi beinlínis gerð i þeim tii-
gangi að brjóta þær reglur
er Fjárhagsráð og Viðskipta-
nefnd hafa sett til að spara
liinn erlenda gjaldeyri; þau
eru brot á viðleitni stjórnar-
vaídanna til þess að koma
fjármálum okkar í lag út á
v ið. Það er þvi ekki unnt að
taka nokkurt lillit til sliks
svartamarkaðsbrasks eða
byggja nauðsynina á gengis-
falli á slíku.
er einnig verkar
vöruverðið tii hækkunar.
Lækkun gengis,
Kn að lækka gengið nú, eft-
ir að inneignirnar eru úr
sögunni cr fjarstæða^ sem
aðeins getur orðið lil aukins
öfarnaðar, aukinnar dýrtíð-
ar, kaupdeilna og stöðvana
og engum til gagns nema út-
gerðinni í svi]>, en þó aðeins
til einnar nætur, eins og auð-
velt er að sýna fram á.
2, Sú staðreynd, sem aðal-
lega er borin fram til þess að
réttlæla gengisskerðinguna
og sanna lækniskraft liennar,
er að útgerðármenn, sérstak-
lega vélbátaútgerðin, geti
ekki lmldið uppi rekstri neina
þvi aðeins að þeir fái fleiri
ísl. kr. fyrir al'urðirnar en
nú er, vegna hins mikla
rekslurskostnaðar, er sé
þeim ofviða. Það er rétt að
öll starfslaun innanlands
hafa vaxið geigvænlega, en
alm. verkamenn og aðrir
launþegar telja að dýrlíðin
hafi vaxið svo mjög, að þeir
geti ekki komizt af með
að gjaldeyrisvöldin sjáll haía niinna kaup og sumir é>ska
75% skatturinn.
IIill er aftur á móti lakara,
uú i ákveðnum tilfellum sett
nokkurskonár. tvöfallt gengi
á isl. myntina, með því að á-
kveðið er að sum leyfi séu
vcitt þannig, að greiða eigi
hækkunar vegna síhækkandi
verðlags. Þetta er að líkind-
um rétt að undanskildum
skipshöfnum á nýsköpunar-
togurunum Kn mundi nú
7Ö'< 10077 afföll, þegar gengislækkun bæta hag út-
|>au eru noluð. Eg tel það gerðarinnar svo að notu.m
misráðið að slíkt skuli hafa kæmi lil franibúðar? Vicri
verið gerl, þar sem það ler i gengið l’ellt fengju útgerðar-
bága við vfirlýsla stefnu rik- menn að vísu fleiri isl. kr.
isstjórnarinnar um að halda fyrir afurði rsínar og hásetar
öbreyttu gengi isl. krónu, en Ileii*i krónur, en hvað mundi
j>að er nokkur bót í máli að gcngisfallið kosta allan þorra
hér er um að ræða algera landsmanna, og hve lengi
undántekningu, svo reglan mundi úlgerðin njóta hækk-
mun ekki liafa nein áhrif á unarinnar? Mér skilst að ]>eir,
nauðsyn gengisfalls eða um 1 cr trúa á gcngiskckkun sem
það, hvort slíkl geli lalizt ailra meina ból, haldi að
heppilegt eða horfi til bóta, launþegarnir hljédi að fella
en virðisl einhverskonar sig við gengislækkun, án þess
tekjuöflunartilraun, nýrjað gera sínar gagnráðstafan-
skaltstofn, til þess að mæta ir, skilji ekki að lnin er ekk-
síauknum ríkisúlgjöldum. Eg 1 ert annað en öbein launa-
hefði getað skilið það, ef j kckkun. Þetta er barnaleg
gengið hefði verið fellt með-. skoðun «g hefir ekki stoð í
an bankarnir átlu sem svar- veruleikanum. Allir skilja að
ar <>00 millj kr, i erlemhun gengislækkun er ekkert ann-
inneignum, þvi þá gat ríkis-jað en launalækkun og hækk-
sjóður al’Iað sér aukins ar e.kki útflutningsverðmæli
Vöruverð hækkar.
Allt v.öruverð hlýtur að
liækka slórlega. Otgerðar-
menn mundu þola það i hih,
vegna Jiins hækkaða verðs á
afla i ísl. kr., en á öðrum
hitnar aukin dýrtíð með full-
um þunga, og það eru svo
margfallt 1‘leiri sem þá súpa
sevðið af gengislælckuninni.
Það hlýtur ]>ví að vera öllum
ljóst, að launþegar mundu
aldrei láta sér lynda sama
kaup og nú er, sökum þeirrar
auknu dýrtíðar er gengisfall-
ið hefir í för með sér, þeir
numu þvi mjög fljótlega1
krefjast kauphækkunar, sem
samsvarar gengislækkun-
inni og álirifum liennar á
allt verðlag. Enn]>á bet’ir ]>að i fhitningurinn árið 1948 hefirj
ekki komið fyrir hér á landi; numið 400 millj. kr., liækk-
ekki hafa komið auga á, cn
það er þetta:
Arið 1918 er lalið, að ujip-
bælur rikissjóðs á fiskverð-
inu niuni nema um 70 millj. i
kr. og er þessu kaslað fram
sem aðalástæðunni fyrir
gengislækkun, sem sé, að með
henni losni ríkissjóður við
þessa r u pphó targreið lsu r.
Nú er það vitanlega svo að
fé rikissjóðs er ekkert annað
en framlög landsmannn í
sköttum, tollum o. íi. Það er
með öðrum orðuni fé lands-
manna. Ef gengið er lækkað
um 25', eins og talfært er,
þýðir ]>að að innkaupsverð
erlends innflutnings hækkar
um þessa lækkun. Ef inn-.
og fremst að draga úr ríkis-
gjöldunum, og i þvi sambandi
lækka tolla og skatta; við það
lækkar dýrtiðin smátt og
smátt.
Fýrir mörguin árdni átU
eg lal við góðan liómla i
Borgarlirði; hann hafði þá
byggt fyrirmyndar penings-
Inis og hlöðu og slétlað og
stækkað tún sitl mjög mikið,
en bjó áfram í bænum sín- ’
um, sem hann þó hélt vel við.
Kg sagði eitthvað á þá leið,
að hann gerði auðsjáanlega
meira iyrir skepnurnar sinar
en fjölskvlduna. ilann svar-
aði mér því. að öll sín af-
koma hyggðisl á aíðinum af
húskapnum og þvi væri
fvrsta uauðsyn sin að sjá svo
uin. að búskapurinn væri
rekinn vel og arðvænlega,
Þegar afkoinan þyldi, mundi
liann bvggja vfir sig og sína,
en ekki fyr, og það gerði
hann nokkuriun árum síðar.
Þetta eni húhyggindi. sem
ekki einasta eiga við um
bændur í sveit, lieldur enn
frekara um ]>jóðarbú okkar.
i núlið, að unnt hafi vcrið að
standa á móti eðlilegum
kröfum um káupluekkanir
lil samræmis eða vel það, en
v;eri slíkt reynt, mundi ]>að
aðeins leiða af sér stórfelldár
kaupdeilur og vinnustöðvan-
ir, ölluin til Ijóns og verði
fiskveiðillotinn bundinn við
garða, liefir ]>að enga þýðingu
þólt fiskverðið sé liátt i isl.
kr., og það sem verra er, á
meðan missisl sá crlencli
gjaldervir er flolinn mundi
afla, væri hann á veiðum.
Kauphækkanir.
Þess her að gtcla, að ]>að er
ekki fyrst og fremsl verka-
fólk og kaupþcgar í landi er
krei.jast hærra kaups, hehhir
einnig skipshafnir á vöru-
tiutningaskipunum, en þelta
þýðir fuclíkaðar fragtir og
hækkun alls kostnaðar við
vörudreifinguna s. o. frv. til
aukinnar hækkunar á dýr-
tiðinni. Allt þetta hefir i för
með sér að nauðsynlegl verð-
ur að lækka gengið aftur, og
rcynslan sýnir að svo hefir
orðið annars staðar ]>ar. sem
farið cr að rugla með gengið,
t. d. íranska frankann, sem
nú ev orðinn svo lár, að hann
samgildir um ísl. kr. 2.1(1
fvrir 100 franka. Helir ]>essi
gengislækkun orðið lil gicfu
fyrir frönsku þjóðina? Kg
lield að langt sé frá ]>ví. Við
megum ekki lucla gráu ofan
á svart með ]>vi að nota geng-
isla'kkun sem læknisdóm á
dýrtiðina. ]>ar sem ]>að kem-
ur að engu lialdi, en væri
þvert á móti misgerð við
þjóðina og framliðina.
eyðsluljár með því að laka
í sinn sjóð þann gróða, cr
okkar um einn eyri
mvnt.
erlendri
Mælir gegn
gcngislækkun.
3. Veigamesta atriðið gegn
|>essu gengislækkunartali
virðasl talsmenn hennar alls
ar það verð um sönui 25%
að minnsta kosli, ve,gna geng-
islækkunarinnar, eða 11 m 100
millj. ísl. kr. 'l'il þess að losna
við 70 millj. vegna tisk-
ábyrgðárvcrðsins, verða
landsmenn þá að greiða 100
milljónir!
Rikissjöður býður ]>á uppá
að Iiætta að taka 70 millj. úr
öðrum vasa landsmanna
gegn því að laka 100 millj.
úr hinum.
Það |xirf enga fjármála-
speki til þess að sjá hvilík
fjarstæða þelia er, og auk
]>ess verður útkoman efalaust
ennþá lakari vegna ýmiskoa-
ar aukins koslnaðar er leggsl
á innflutninginn, er gerir
verðlagið á hinum erlenda
innflutningi ennþá hærri fyr-
ir landsmenn.
Þetla hl.jóta forráðamenn
þjóðarinnar að sjá þegar á
]>að er hent, og ]>á er þetta
atriði í sjálfu sér rothögg á
gengiskckkuartalið og eg ef-
ast ckki um að allur þorri
landsmanna skilur þetta og
lekur höndum saman um að
lii inda af sér þessu öfugmæli.
að íctla að lækka dýrtíð og
verðbólgu með gegnisfalli,
sem ckkert gerir annað en
auka þá miklu dýrtíð scm nú
er, án þess að nokkurt gagn
hljótisl af í staðinn.
Hvað á að gera?
1. Ilvað á þá að gei'a? Það
er f ljótsagl, við verðum að
spara og fara varlega með
okkar úlflutningsverðmícti.
Það er ckki hægt að vald-
kjóða kckkun á dvrtíðarvisi-
tölu frá þvi sem er, eins og
nú cr í pottinn búið, slíkt
væri al.lt of inikið óréttlæti
Stórhugur um of.
Það var rétt og nauðsyn-
legl meðan nóg fé var fyrir
hendi, að afla stórvirkra
framleiðsluslækja til sjávar
og sveita, en okkur hættir lil
að sýna of mikinn stórhug og
viljum allt gei'a strax. Þelta
var ekki hægt, slíkl verður að
gera með forsjá; við notuð-
um of mildð af gjaldéyrl
okkar á of sköinmum tíma.
Nýsköpunin þurfti að taka
lengri tíma cn áformað var
og langtum of mikið af
gjaldevri var notað til kaupa*
á bátum og bílum og lífs-
þægindum og lil bvgginga.
Það er vissulega skemnitilegt
að allir geti húið í nýtizku
íhúðum. með ísskápa og ,
þvottavélar o. s. frv., en þetta
cr ekki framkvæmanlegt á
fáum árum. Yið höfum hehi-
ur ekki ráð á ]>ví að reisa
stórkostlegar skólabyggingar,
söfn og ,,liallir“ og þvi líkt á
fáum árum. Við höfum ekki
ráð á að láta byggja fluln-
ingaskip og kaupa flugvélar
í stórum slil, í einu vetfangi.
Það er í sjáll'u sér skiljanlegt
að við, sem aldrei fvr höfum
átt verulegt fé milli lianda,
vildum nota ]>ella fé til fram-
fara og lífsþæginda. Mönn-
um fannsl erlendar inncignir
okkar svo miklar, að þ;rr
nægðu til alls, en við athug-
uðum ekki nógu snemma að
þessar inueignir, er safnazt
höfðu á slriðsárunnm, voru
ekki greiðslur fyrir útflutt-
ar vörur, héldur kaupgreiðsl-
ur, er crlend setulið höfðu
greitt fyrir vinnu hér hciina.
Þegar það fé var 110 tað
skyndilcga gat framleiðsla
okkar ekki staðið undir |>örf-
um og kröfum, eins og þær
gagnvarl þjóðinni og verður j voru orðnar. Sam t vár haldið
ekki ]>olað. Nei, við verðum áfram á sömu braut í von
að síldin mundi veita
það sem þúrftþ Þetta
slalilc eflir vexti, og |>á fyrst | Frb. á mcstu síðu.
að gera okkur Ijóst Iivar við j um,
stöndum og sniða okkur okkur