Vísir - 15.08.1949, Page 5

Mánudaginn 15. ágúst 1949
V I S V B
| Sr. Friðrik Mallg
Ég var i kirkju, þegar séra '
Friðrik Hallgrímssón heils-
aði söfnuði sínum i Dóm-
kirkjunni. Hapn var þá ný-
kominn heim eftir margra
ára fjai-veru frá föðurlandi
sinu. Fyrsta orðið, sem hann
mælti, er hann hóf ræðu
sina, var orðið ,-,þakklæti“.
\ dag verður dóinkirkjan
full af fólki vegna lians, og
ofarlega i allra hugum verð-
ur orðið „þakklæti". Á langri
ævi og viðburðarikri embætt-
istið hafði séra Friðrik áunn-
ið sér marga vini, sem kveðja
hann með þökk í huga. Því
er raunar svo háttað um
prestsstarfið, að þó að það
sé öðrum þræði mjög ábcr-
andi starf og unnið opinber- Hallgrímssonár má skipta 1
lcga, fremur en margt ann- tvo aðalþælti, þegar frá eru
að. þá eru þó að jafnaði þeir skilin æskuár og fvrstu
þættir starfsins, sem fram prestskaparár og hin allra
fara í kyrþei, líklegastir til síðustu ár ævinnar, eftir að
að skapa sterkust. og varan- ]iann hafði sagt af scr emb-
legust tengsl milli prestsins áetti. Og þó var séra Friðrik
og þcirra, sem njóta starfs þegar á ungum aldri riðinn
lians. Það er hægt að rekja yið nýjung i kirkjuiifi
jneð dagsetningum og árlöl- Reykjavíkur, scm nú er orð-
um eilt og annað i embæltis-1 jnn fastur liður i kirkjulegu
ferli 50 ára prests og pró- starfi i mörgum kaupstöð-
fasts, en liitt ér á einskis vnn. Á ég þar við barnaguðs-
manns meðfæri að gera þjónustúr, sem i þá daga
grein fyrir þvi, hvert sporin munu hafa verið haldnar i
hafa legið i leynum og góðtemplarahúsinu. Að því
hversu mörg hjörtu kunna stóðu guðfræðingar, svo sem
að titra af hljóðri þökk fyrir Haraldur Nielsson, Sigurður
boðskap prestsins, þegar orð p. Sívertscn og cf til vill
Krists var hið eina, sem hug- fleiri. Prestsvigslu tók hann
anum gat svalað á sárri t2. október 1S98 og gcrð-
stund. ist* fyrst prcstur Laugar-
Opinberlega verður þökk- nesspitalans og síðan að Út-
in fram borin i Dómkirkj- skáluin. En þá er það, að
unni. Éinu siimi heyrði ég bann tekur þá ákvörðun að
séra Friðrik segja, að ekkert þiggja köliun til prestsslarfs
hús þætti sér vænna um en vestur um Iiaf. Það var árið
dómkirkjuna. Við liana voru 1903. Upp frá því var hann
tengdar helgustu minningar prcstur i Argyle-byggðunum
hans eigin lífs frá barnæsku. i Manitoba til 1925, að hann
Þar hafðj faðir hans verið varð prestur við Dómkirkj-
prestur og biskup. Þar hafði una í Revkjavik. Þcgar ég
hann sjálfur tekið skírn og kom vestur til Canada niu
vígslur, og verið að lokum árum siðar, varð ég þess
starfandi prestur um margra fljótt var, hversu mikil itök
ára skeið. Allt frá barnæsku séra briðrik og fólk hans átti
hefir liugur hans hneigzt að i Vcstur-íslendingum, og þá
kirkjunni og því starfi, sem fvrst og fremst Argylc-bú-
við hana var tengt. Hann var um. Þau 22 ár, sem séra
fæddur og uppalinn Reykvik Friðrik var þar prestur,
ingur, sonur Hallgríms finnsí mér, áð verið hafi
Sveinssonar, er siðar varð bl’óinaskeiðið á ævi lians.
biskup, og konu lians Elínar þá voru gróskutimar i hinu
Hallgrímsson. Minningu for- islenzka þjóðfélagi fyrir vest
eldra sinna rækti séra Frið- an. Landnemarnir eru farnir
rik vel, og var þeim ávallt að sjá árangur af striti sinu,
þakklátur fyrir góð uppeld- lYumbýlingsörðuglcikarnir
isáhrif í bernsku. A æsku- óðum að liða hjá, en hugur
heimilinu hafði lionum ekki fiestra þruhginn af framfara-
aðeins verið innrætt virðing löngun, félagslífið mikið,
fyrir helgum fræðum og and- Pkki sizl i sambandi við
legri menningu, heldur einn- kirkjuna og aðrar menning-
ig likamlegri vinnu. Erfði arstofnanir. Prestsstarfið í
hann af föður sinum smíða- jslenzku byggðunum krafð-
hneigð, og hafði yndi af þvi jst niikils. Með fuílri virð-
að heita hamri og sög. Róka- jngu fvrir .sféttarbræðrum
skápa og margt fleira smíð- niinum, hér á íslandi og öðr-
ntsson
iúdfu presta og prestskvenna
og svo auðvitað safnaðanna
sjálfra, i hínum islenzku ný-
lendum vestan hafs. Hafa ís-
lendingar þó ekki verið nein
sérstök undantekning i
þessu. Og prestar þessa tíma- \
bils þurftu auk þess að vera
landnemar á sína visu, skipu
leggja safnaðarstarfsemi,
bvggja nýjar kirk.jur o. fl.
Sumstaðar hafði starfið byrj-
að i lágum bjálkakofa, en
svo fljótt sem auðið var
skyldi kirkja byggð. Kirkju-
byggingarnar i Argyle-byggð
inni bera þess vitni, að hinn
ungi reykviski prestur lá
ekki á liði sínu úti á sléttum
Vestur-Canada. Eg hefi kom-
ið inn i þessar kirkjur, og
minnist ég þess sérstaklega
kristinn söfnuð, var starfið
meðal barna og unglinga, Ef
til vill var þaö á þessu sviði,
sem starf séra Friðriks var
áhrifaríkast. Að sunnudaga-
skólastarfinu gekk hann með
þeirri atorku, að ég hcfi það
fyrir satt, að hann hafi oft
ckki talið cftir sér að leiða
sjálfur slarfið í sunnudaga-
skólanum, þó að hann ætti
að messa þrisvar þann hinn
sama sunnudag. Hann var
lengi sá maðurinn i þjónustu
kirkjudeildar sinnar, sem
bar sérslaka ábyrgð á æsku-
lýðsstarfinu, og samdi liann
bæði þiblíusögur og fjölda
blaðagreina, til hvatningar
og leiðbeiningar. Mér er ekki
grunlaust um, að sunnudaga-
skólastarfið hafi mótað pre-
dikunaraðferð séra Friðriks
meira en hann ef til vill hef-
ir veitt athygli sjálfur. Hann
notaði mjög mikið af dæmi-
sögum af ýmsu tagi i ræðum
sínuin, svo að ýmsum þótti
um eina þeirra, hve fagur- . ,
, , . , , ,oft veLmeð shkt að fara og
lega hun bar vott um smekk- . ...
stundum meistaralega. Eg
visi og storhug prestsms, en , ..."
.. . , fV , . man eftir dæmisogum, sem
eltir hans raðum hatði í . ,
,. , , ... , eg heyrði sera r riðrik segja i
flestu ct ekki ollu venð far- Tý, , . , . . . , .
,v Domkirkjunm a skolaarum
íð. Kirkuirækm hatði verio . , .
, v, .. , .v ., . . nnnum, og testist svo etm
goð liia sera. rriðnki, eins og v , . ,v
, . .. ræðunnar i huga mmum, að
raunar matti ganga að sem
visu á þessu timabili. Þá var
mikill hiti r trúmáladeilum,
sem ekki verða raktar hér.
Séra Friðrik liafði nokkura
sérstöðu i kirkjudeilunum.
Fyrir nokkrum árum athug-
aði ég þær tillögur, sem liann
hafði gerl, og fólu í sér nokk
urskonar málamiðlun milli
hinna striðandi flokka. Virð-
ist mér nú, sem það hefði
orðið að mörgu leyti affara-
sælt, ef hans ráðum hefði
verið fvlgt, en tiinarnir voru
ekki slíkir, að jarðvegur
væri fvrir málamiðlanir, og
smeikur cr ég um, að séra
ég man það til þessa dags.
Man ég einnig, að ég lieyrði
einu sinni séra Harald Niels-
son laka séra Friðrik til dami
,is um prest, sem væri góð-
, ur ræðumaður, án þess að
nota mikið af Irúfræðilegum
eða visindalcgum skýring-
um. Þeir séra Haraldur voru
náfrændur og góðir vinir, en
citt af því, scm var ólikt með
þcim, var cinmitt þetta, að
annar var háskólakennari,
sem í prédikun sinni mótað-
ist mikið af fýrirlestrahaldi
um visindalega guðfræði,
Iiinn sunnudagaskólakennari
með óvenjulega næma til-
I*riðrik Iiali þá verið misskil- fjnnjníyu fyrjr hinu* barns-
inn af báðum flokkum. Lip-
urð hans mun þó sennilega
hafa átt sinn þátt i þvi, að
aldrei varð annar eins klofn-
lega. Séra Friðrik var einn
þeirra manna, sem var svo
barnslegur í hugsun, að
stundum gat stappað nærri
ingur i kirkjulegu staifi Ai- a^ ]iann Væri barnaleg-
ur i augum þeirra, sem
gyle-byggðanna og sumra
annarra byggða, þar sem
menn fylklu sér meir um
stefnurnar eins og þær voru
hver annarri f jarlægastar.
sjálfa skortir þessa guðsgjöf
hins barnslcga lnigarfars.
Hann gat orðið harnslega
laður yfir því, sem honum
Þegar litið cr yfir sögu liins ]}ótti faileíít, en einnig barns
' ðna, koma þar fynr nofn særður af ^ seni hon.
na at bað- UJU ]}(->tti niiður. Hann kunni
þau árm, vef vj.y sj^ j „(,)ð|.,1 vina hópi,
lianH
margra ágætismanna af báð-
unf flokkum, en
sem ég þjónaði veslan hafs,
gat eg ekki varizt þeirri hugs-
un, að hið rikjandi sjónar-
og glaðyær, hvar scm
yarð á vegi kunningja sinna.
mið væri þá raunverulcga „Röm er sú taug. er rekka
alstaðar orðið hið sama, sem (]reítur föðurtúna til“. Séra
aði hann sjálfur i þágu heim-
ilis síns. Var ávallt hið snyrti-
legasta liandbragð á öllu,
sem hann tók á.
um, sem vinna að kirkjumál-
uni, lilýt ég að segja það, að
flestum mun örðugt að setja
sig inn í, hversu mikillar
Starfsævi séra Friðriks Jyinnu er krafðizt bæði af
sé hið öfgalausa frjálslyndi p'riðrik yfirgaf starfssvið sitt
séra Friðriks Hallgrimsson- G£y hina mörgu vini vestan
ar. Eí til vjll liefir Argyle- ]lafs> ()„ tók við þjónustu við
prestinum sjkátlazt í þvi, að Rómkirkjuna, sem fyrr segir,
líœgt væri að koniast hjá bar- aga]]e<(a fyrir áeggjan ýmsra
áttunni, og klofningnum, úr frænt]a ()g vina i Rcykjavik,
þvi að þróunin einu sinni cnda engjn furða, þótl hug-
, var koniin á það stig, en i urjnn þráði j)á kirkju, scm
^liinti skjatlaðist honum ekki, ]vann svo að segja var alinn
j að draga mundi úr. öfgun- Upp j ]jað voru áreiðanlega
um og hyorttveggja bóparnir hæði sæ]jr og sarjr dagai- i
færast hvor nær öðrum í senn, er Jiau hjónin og börn
þvi. seni mcstu máli skipti. |þejrra kvöddu hina vcstur-
j Eitt af þvi, sem mcst rcið islenzku sveit og þorpin á
á, þegar byggja skyldi upp sléttunni. Kona séra Friðriks,
er nú lifir ntann sinn,er Bcnt-
ina Björnsdóttir hreppstjóra
á Búlandsnesi i Súður-Múla-
sýslu. Börn þeirra, fimm að
tölu, fæddust öll i Canada.
Það er því meira en litið á-
tal*, er þau lijónin kveðjagllt
i senn, gifturíkan verkahring,
fjölda persónulegra vina og
fæðingarland barna sinna.
En með heimkomunni til ís-
Jands hefst annar aðalþáttur
í starfsævi séra Friðriks Hall
grímssonar.
Þegar séra Friðrik verður
prestur í Reykjavík 53 ára
að aldri, er þar ólíku sam-
an að jafna og þegar hann
tók köllun safnaðanna fyrir
vestan. Allir ytri starfshættir
gjörólíkir. 1 stað sunnudaga-
skólans tók séra Friðrik nú
up aftur það slarf, sem hann
á yngri árum hafði byrjað,
og hafði um margra ára
um of. En hann kunni líka
\
skeið barnaguðsþjónustur i
Dómkirkjunni. Nú fóru einn
ig að skapast nýir mögu-
leikar til að ná til fólksins,
er útvarpið kom til sögunn-
ar. Séra Friðrik var áhuga-
maður um útvarpsmálefni,
og þau árin, sem kirkjan átti
fulltrúa í úvarpsráði, var
liann jiar fuíltrúi henn-
ar. Þegar tekin var upp sú
venja að liafa barnatima í
útvarpinu, var honuin oft
falið að sjá um þá. Lagði
liann mikla vinnu í timana,
og skrásetti þá mikið # af
barnasögum, sem síðar hafa
sumav komið út i bókar-
formi. Barna- og unglinga-
bækur lians eru mikið út-
breiddar og vinsælar mjög,
Þær öfluðu honum vina í
hópi þeirra bóklesenda, sem
hugur sjálfs lians stóð næst.
Hann rilaði og kristin fræðí
handa fermingarbörnum og
gaf út pislarsöguna, til notk-
unar við föstumessur og hús-
lestra.
Séra Friðrik ávann sér
traust og hylli stéttarbræðra
sinna. Hann var lengi pró-
faslur i Kjalarnesprófasts-
dæmi, en þegar hið nýja
prófastsdæmi í Reykjavík
var myndað, varð hann dóm-
prófastur. I stjórn Prestafé-
lags íslands var hann frá
1926.
Daginn eftir að séra Frið-
rik andaðíst, ininntist ég
þess af prédikunarstóli Hall-
grímskirkju, að hann væri
með tvennum hætti við rið-
inn sögu prestakallsins,
Hann hefði verið presturhjá
þeim söfnuði, sem Hallgrims
sókn væri vaxin út frá, og
það hefði fallið i hans hlut
sem dómprófasts, að setja
hina lyrstu presta sóknarinn
ar i embætti. Ég hefði gjarna
mátt taka frani hið þriðja,
að séra Friðrik var einna
fyrstur manna til að vekja
athygli á þörfinni fyrir nýja
kirk j ubyggingu i. Reykjavik,
og átti mestan þátt i þvi, að á
sinum tima var hafin fjár-
söfnun til nýrrar lcirkju. Upp
frá því festi kirkjuhugmynd