Vísir - 05.09.1949, Blaðsíða 4

4
V I S I R
M'ánúdaginn 5. septcmber 1949
VISIB
DA6BLAÐ
Dtgefandi: BLAÐADTGAFAN VISIR H/F,
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Austurstræti 7.
Afgreiðala: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur ).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan hi.
Skeð er skeð, en hefði, hefði...
Rússar munu eiiina fyrstir hafa tekið upp áætlunafbú-
skap, þar sem gert* er ráð fyrir ríkisframkvæmdum
um nokkurra ára skeið. Allir kannast við l’imm ára áætlan-
irnar, og svo áætlun fyrir ár hvert að því heildarfram-
kvæmdif varðar. Um þetta eru árlega gefnar skýrslur, sem
herma frá margvíslegum afrekum, þannig að í lokin hefur
vitanlega verið farið lagnt fram úr áætlun, en mikið
„Eldorado“ væri Ráðstjórnarríkin nú orðin, ef allt hefði
farið eftir áætlun. Aðrar þjóðir hafa apað Rússa í þessu
efni, og nú þykir fínt í flestum löndum, að gera svipaðar
áætlanir. Af Norðurlandaþjóðunum mun Norðnlenn hafa
orðið einna fyrstir til, undir forystu núverandi ríkis-
stjórnar, að gei-a fimm ára framkvæmdaáætlun.
Hverri þjóð er hollt að gera sér grein fyrir, til hvers
hún er megnug, eða m. ö o., hvað fjárhagur hennar gerír
henni fært að framkvæma. Áætlanir gerðar fram í tím-
ann segja til um nauðsyn framkvæmda, en þar sem fram-
léiðslan er örugg og áhættulaus, markaðir tryggir og mik-
il útflutningsverðmæti, eru nokkrar líkur til að unnt
reynist að verða við óskalistanum í einstökum atriðum
og öllum í heild. Þær þjóðir, sém búa við einhæfa fram-
leiðslu og áhættusama atvinnuvegi, geta enga skynsam-
lega áætlun gert um framkvæmdir, en gert sér þáð eitt
Ijóst, hvers sé þörf heima fyrir. Svo er um okkur Islend-
inga.
Dæmi þessu til sönnunar skal nefnt. Morgunblaðið
skýrir svo frá í gær, að Fjárhagsráð, hafi í upphafi gert
ráð fyrir, að gjaldeyristekjur þjóðarinnar, vegna útflutn-
ings síldarafurða, myndi nema á þéssu ári kr. 153 millj.
Þegar komið var fram á vertíðina, mun Fjárhagsráð hafa
endurskoðað áætlun sína, en fann þá út, að útflutninsverð-
mætið myndi nema kr. 40 millj. Raunin sannar, að fisk-
ast hefur fyrir kr. 30 millj., en þar frá bér að draga and-
virði síldarmjöls, sem gert er ráð fyrir að sélt ýerði til
fóðurbætis og talið er að nema munj kr. 6 millj. Eftir-
stöðvar til ráðstöfunar, vegna innkaupa til landsins, verða
þá kr. 26 millj., eða cinil sjötti hlnti áætlaðrar upphæðar
í upphafi.
Þegar Fjárhagsráð gerir ársáætlun sína um gjaldeyris-
tekjur, miðar það væntanlega frarhkvæmdir, sem leyfðar
verða, við þá upphæð. Nú er vitað að Fjárhagsráð hefur
farið dyggilega eftir þeim fyrirmælum ríkisstjórnarinnar,
að draga ekki verulega úr fjárfestingu, þótt þörfin fyrir
almennan neyzluvarning vei'ði brýnni mcð degi hverjiiin.
Þegar áætlunin bregst og gjaldeyristekjurnar verða sex
sinnum minni, en gert hafði verið ráð fyrir, verður að
draga úr innflutningi neyzluvarnings, eða stöðva fram-
kvæmdir, sem hafist hefur verið handa um. Hvorugt er
gott, en þetta sannar, að tilgangslaust er og raunar slór-
lega háskasamlegt, að livggja framkvæmdir á voninni
einni. Þær verða ekki byggðar á öðru en því fé, sem fyrir
hendi er á hverjum tíma í árslok, eða þvi lánstrausti, sem
þjóðin kann enn að njóta, með því að atvinnuvegirnir eru
svo stopulir, að allir renna blint í sjóinn um útflutnings-
verðmæti, sem aflað kann að verða í framtíðinni, auk þess
sem markaður fyrir afurðiniar er nú óviss og ötryggur
að því er verðlag varðar.
Margur verður af aurum api, en það geta menn og
þjóðir orðið á fleiri en einn veg og Fjárhagsráðið líka.
Nú er svo komið, að framleiðslutæki sem skapa erlendan
gjaldeyri öðru frekar, fá ekki leyfi fyrir brýnustu liauð-
synjum, en af þeim sökum getur framleiðsla slíkra tækja
slöðvast fyrirvaralaust, og þjóðarbúið orðið fyrir tilfinnan-
legu gjaldeyristjóni. Fjárhagsráð getur vafalaust sagt
„hefði .... hefði .... allar áætlanir staðist o. s. frv.“>
En skeð er skcð og því verður ekki um þokað. Raunin
sannar, að hlægileg heimska er fyrir íslenzku þjóðina að
taka upp áætlunarbúskap, þótt slíkt kunni að vera móðins,
«ngu síður en eignakönnunin var á sínum tíma. Okkur
Jientar ekki að apa allt eftir öðrum.
A öttlbók hausisins og fa/irsta
jólahóhin huwnin í bnðirnar-
GRÆNN
TU
eftir R. Llewelyn.
i þýð.
Óiafs Jóh. Sigurðss.
Með þéssari ægifögru skáldsögu varð höfundur hennar heimsfrægur
á tveim árlim. Fór hókin slika sigurför um löndih, að fá munu dæmi
fyrr eða siðar. I Englandi seldust 40 útgáfur og í U.S.A. 32 útgáfur á
tveimur árum. Mikinn- hluta þess tíma var bókirt hiétsölubók í báðum
löndunum.
„Grænn varstu dalhr“ er stórverk (stærsti rórrtati. sém við höfúm
gefið út) sambærilegt við „Þrúgur reiðinnar“ og „Klukkan kallar“ falleg
saga, dálítið viðkvæm á köflum, en svo sönn og hciílandi, áð’þéim, sem
lesa liana íinrtst þeir vera staddir í litla, gi’óðitrSæla námílbænum í
Walcs, dainutn fagrá og kyrra, staddir meðal fólksiris þar, þessu indæla,
vammlausa fólks, staddir í lífssti-iði .þess og gleðákap, hcillaðir af töfr-
um þess og ástúð, drénglyndi og græskulausu fjöri.
En það er svo ótrúlega erfitt að vera manneskja. Það uridrar að sjálf-
sögðu engan, þótt dimm og svört námugöngin búi vfir skuggalegum á-
formum, hitt er raunalcgra, að jafnvel græni. fagri dalurinn. litla, tæra
áin og hjartans ást iólksins, sem um aldir hclir byggt þennan kyri’láta
útkjálka, geti í einni svipan ógnað íbúunitm, skógurinn í dalnum breyzt
í óslökkvandi eld, áin flætt inn í litlu tátæklcgu Ixvlin og ástin spi'engt
hjörtun, sem oþnuðu henni hclgidóm síriri.
Og kyrrláta, trausta og vinalega íólkið getur fyrixvraralaust gengið
á vald annai'legra krafta og ælt uxn eiixs og villidýr.
„Gi'ænn varstu dalur“ ei* saga éihnár átöi'rár f jölskyldit, viria hennar
og nágramia, en um leið saga aílra fjölskýldna, Ixvar sem þær húa á
hnettixium, saga um baráttu og sigra mannsins með kouu við hlið sér,
saga heimsins — einfalt og stórbrotið skáldverk.
Amerska kvikxnyndin „Grænn varstu ttatuu— kemtir i Nýja Bíó í
októhcr.
„Gi-ænn várstu daíur“ er a stærð við „Söguna af Amí:er“ en kostar
jxó aðeins ki'. 65,00 í fallegu bándi.
> BERGMAL ♦
Þátturirin „Bærinn okkar“.
sem jafnan tiefir birzt á mánu-
dögum á þessum staö hér í
blaðinu, hefir at’lað sér verð-
skuldaðra vinsælda, því að þar
er jafnan rætt um málefni, senx
varða alla Revkvikinga. Mun
niörguni þvj jxvkja leitt að þátt-
urinn verður að falla niður að
þessu sinn og hleypur
„Bergur“ jxess vegna í skarðið.
Eg lxefi gripiö ofan í Ixréfa-
bunkann. sem Bergmáli hefir
borizt að undanförnu og birti
hér bréf frá „Forna“, sem ræðir
um skólamál bæjarins. Hann
segir meðal annars:
„Mér brá heldur en ekki
í brún, þegar eg heyrði út-
varpið segja frá því nú fyr-
ir nokkru, að í haust mundi
gagnfraeðaskólarnir hér í
bænum verða fjórir (ef eg
man rétt) á næsta vetri. Er
þetta í senn bæði gleðileg
fregn og leiðinleg eða jafn-
vel uggvænleg.
*
Það er vissulega gleðilegt, að
námsþrá unglinga sé svo mikil,
að fjóra skóla þurfi til að full-
nægja henni. Sá inaður stendur
ævinlega vel að vigi i lífinu.
sem er ekki gersamlega mennt-
unarsnauður. Að öðru jöfnu
stendur hann betur að vígi en
sá, sem, ekkert hefir lært, þótt
undantekningar kunni að finn-
ast frá þessari reglu eins og
öðrum. En sagan er bara ekki i
öll sögð með þessu. Það er j
nefnilega engan veginn nægj- !
anlegt — eða æskilegt frá mínu
sjónarmiði — að unglingarnir
læri einurigis á bók.
*
í flestum þeim skólum,
sem nú eru starfandi, eru
framleidd nær eingöngu
skrifstofumannaefni, eins og
kennslunni er hagað. Ung-
lingarnir hafa ekki nasasjón
af neinu verki fýrir tilstilli
þessarra skóla, sem alltaf er
verið að fjölga, svo sem sjá
má.
Það er vitanlega ágætt áð
ei.ga mikið af lærðum kontór-
istum, en þjóðin lifir bara aldrei
á vinnu þeirra og sannleikurinn
er sá. að hinn langskólagengni
hópur, sem nú fer stækkandi
meö ári hverju, vill.heízt ekki
vinna i öörum fötunx en stif-
pressuöum buxum og með hvítt
um hálsinn. Okkur skortir aðra
skóla en þá, sem framleiða slíka
stétt. Við þörfnumst verkskóla,
ekki einnngis iðnskóla, heldur
verkskóla, sem kenna mönnum
fleiri handtök en þau, senx not-
uö eru i hinum ýnlsu iðnum,
sem hér eru til.
*
Vio þurfum ekki fleiri
koutorista, við þurfum fleiri
menn, sem kunna til verka í
sambandi við sjávarútveginn
— hæði á sjó og landi — því
að þjóðin lifir fyrst og fremst
á starfi þeirra en ekki hínixa,
sem í landi eru og drepa
varla hendi í kalt vatn.“
*
Það er rétt athugaö hjá
„Forna“, að við eigtim ekkj að
leggja alltof nxikia áherzlu á
bókriámið. Það er vissulega
gott, eins og hann tekur fram,
en unglingarnir ættu aö læra
störí og vinnúbrögð jafnframt
bókriáminu. Fyrr er ekki hægt
að segja, að skólarnir búi ung-
lingana eins vel undir lifið og
Jjorf er á. Þjóðin borgar lika
svo mikið fyrir allt skólahald,
aö ’hún verður að.fá, sein mést
íyrir þá þeninga. Því fl.eirí
verkskóla