Vísir - 29.04.1950, Qupperneq 4

’A
V I S I R
Laugardáginíi 29. apríl 1950
nrisixe.
DA6BLAÐ
Dtgefandi: BLAÐADTGÁFAN VlSIR H/R,
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson,
Skrifstofa: Austostræti 7.
Afgrdðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar,
Félagsprentsmiðjan h.f,
Mörg er búmannsraimin.
Bændur af suðvesturhjara landsins hafa að undanförnu
haldið fundi til þess að ræða hagsmunamál sín, með
f illiti til þeirrár gengislækkunar, sem nýlega var látin koma
íil framkvæmda. Sagt er að bændur hafi gert harða hríð
að þingmönnum héraða sinna og lcrafist þess, að þeir
hlutuðust til um, að erlendar nauðsynjar yrðu látnar þeim
í té sama verði og tíðkast hefði fyrir gengislækkunina.
Fyrir tiltölulega fáum árum barðist þessi stétt hinsvegar
fyrir lággengi öðrum stéttum frekar og taldi það höfuðsök
stjórnmálamanna að hafa beitt sér fyrir hækku'n krón-
unnar, en tlmarair breytast og mennirnir með.
Hér fyn* á árum vora íslenzkar landbúnaðarafurðir
fluttar á erlendan markað og seldust þar sumar hverjar
á viðunandi verði. Nú er þetta að því leyti breytt, að
bændur sitja að svo hlómlegum rnarkaði við sjávarsíðuna,
að þeim er engin vandi á höndum við að selja vöruna,
cn miklu frekar þykir á skorta að þeir sjái kaupstaða-
búum fyrir hæfilegu magni hennar. Á nýsköpunarárunum
’ar mjög um það rætt, að-með aukinni tækni ætti land-
húnaðurinn að geta stóraukið framleiðslu sína og gert
hana ódýrari í framleiðslu, en jafnframt myndi þá hagur
bænda batna mikið. Af þessari viðleitni sést enginn árangur
eim þá og bændur segjast standa svo höllum fæti, þrátt
í'yrir margra ára góðæri, að þeir geti ekki greitt hærri
brónutölu fyrir erlendar nauðsynjar, en þeir greiddu fyrir
gengislækkunina, en annaðhvort verði þá ríkið að greiða
slíkan varaing niður eða hækka verð á landbúnaðarafurð-
flutt inn fyrii' milljónir króna.
Allar stéttir keppast við að gera kröfur, þótt þær baði
í rósum og allur þorri landsmanna búi ekki við nokkur
raunakjör. Þessar stéttir allar gera lcröfurnar einvörðungu
il ríkisvaldsins, en aldrei er að því vikið, að þær geti bætt
eigin hag með auknum-eða bættum rékstri. Bændur liafa
enga sérstöðu i þessu efni, cn rétt er hinsvegar að vekja
athygli á, að þeir gætu Stóraúkið framleiðslu sína, ef full-
uegja á markaðsþörf kaupstaðanna. Enn sem komið er má
elja nægjanlegt kjöt á markaðinum, en við borð liggur
að skortur sé á allri anriarri framleiðslu landbúnaðarins.
Mjólkurskortur er víða ríkjandi, — að menn ekki nefni
rjóma, smjör og osta til neyzlu og útflutnings, jarðepli og
ánnað grænmeti, sem nú cr algjörlega ófáanlegt, enda
flutt inn fyrir milljónir króna frá fjarlægum heiins-
álfum.
Svona hefur þetta verið úni margra ára skeið, og sumir
ráðunautar landbúnaðarins hafa komizt að þeirri niður-
stöðu, að innan hans yrði að verða gerbylting á fram-
eiðsluháttum. Einkum yrðu hændur að efla kúabú sín
il stórra muna og taka upp umfangsmeiri karíöflurækt,
en tíðkast hefir. Jafnframt þyrfti svo að sjá fyrir varð-
veizlu framleiðslunnar, þannig að urint reyndist að dreifa
íenni jafnt og þétt á markaðinn, en hún væri ekki látin
óntast vegna ónægra geymslna eða ófullnægjandi. Allt
petta þarf vissulega að gera, en það verður aldrei fram-
kvæmt, nema því aðeins að bændur sjái sér frekar hag í
nð auka búrekstur sinn, en krefjast styrkja eða niður-
greiðslna af opinbera fé. Þeir þurfa ekki að berjast við
narkaðsskort svo sem útvegurinn, enda eru þeim hæg
íeimatökin. Jafnframt verða samtölc bænda að beita sér
fyrir því að dregið verði úr hinum óhóflega milliliðalcostn-
aði, sem er svo fáránlegur, að bændur bera ef til vill einn
n’iðja úr býtum af söluverði afurðanna á neyzlumarkað-
num. Þetta verður búmannsraun næstu ára, en hana verð-
ur að leysa af hendi innan samtaka bændanna- sjálfra. En
:il þess verða þeir að gera sér ljóst hvar skórinn Icreppir.
„Ber þú sjálfur fjanda þinn“ var eitt sinn sagt við liöfð-
íngja, er vildi láta hefja á loft merki sitt. Breytingar á
skipulagi afurðasölunnar verða að lcoma frá bændunum
sjálfum.
Fræðslulögin komin í framkv. í að-
eins 23 skólahverf um landsins af 220
Almenningur misskilur verk-
námskennsluna allmikið.
Viðtal við Ingimar Jóhannesson, fulltrúa
fræðslumálastjóra.
TlÐINDAMAÐUR VlSIS átti fyrir nolckru tal við lngi-
mar Jóhannesson kennara, fulltrúa Fi’æðslumálastjóra,
og leitað hjá honum nokkuna upplýsing-a varðandi fræðslu-
málin.
„Þið vinnið sjálfsagt nú,
að venju á þessum tíma árs,
að undirbúningi prófa víðs-
vegar um Iandið,“ segir tíö-
indamaðurinn.
„Já. Nýlega hafa verið
send héðan venjuleg verk-
efni til fullnaðarprófs og’
barnaprófs (í íslenzku og
reikningi) í barna- og ung-
lingaskólum um land allt.
Barnaprófin fara fram, þar
sem nýju fræöslulögin frú
1946 eru komin til fram-
kvæmda.“
„Þau eru þannig ekki
komin til framkvæmda um
land allt?“
„Því fer mjög fjarri, að
vegna nýju fræðslulag-
anna?“
„Aðalbreytingarnar éfu í
því fólgnar, að skólaskyldan
er lengd um eitt ár, og að
gert ér ráð fyrir meira verk-
námi, og skiptingU eldri
deildanna í bóknáms- og
verknámsdeildir. Samkv.
nýju lögunum lýkur barna-
fræðshcnni við 13 ára áldur,
en skólaskyldu lýkur við 15
ára aldur.
Vegna þess aö margir,
fjölda margir mætti segja,
foreldrar og aðstandendur
barna, hafa ekki áttað sig
til fulls á þeirri breytingu,
sem hér um ræðir, þykir
svo sé, því að skólahverfin 1 rétt að benda á 4. grein lag-
landinu eru um 220, en lög- anna (um skólakerfi og
in aöeins komin til fram- fræösluskyldu), sem fjallar
lcvæmda í 23.“ um þetta, én hún hljóðar
,Hvaða skólahverfi eru svo:
þaö?“ j „Unglingaskólar, miðskól-
,Þar ber fyrst að nefna ar og gagnfræðaskólar taka
Reykjavík, Akureyri, Hafn- þegar við að loknu barna-
arfjörð, Isafjörð, Neskaupst.,
Seyðisfjörð og Húsavík, og
ýms hin stærri kauptún á
Suður- og Austurlandi. Enn-
fremur má nefna Mosfells-
sveit, sem er eina sveita-
skólahverfið, þar sem lögin
eru komin til framkvæmda,
en af bæjum, þar sem lögin
eru ekki komin til fram-
kvæmda, má nefna Vest-
mannaeyjar og Siglufjörð.“
„Hverjar eru aðalbreyt-
ingarnar á fræðslukerfinu
prófi. Þeir greinast í tvenns
konar deildir, bóknámsdeild
og verknámsdeild, éftir því
á hvort námið er lögö meiri
áherzla. — Unglingaskólarn-
ir eru tveggja ára skólar.
Nám í peim jafngildir námi
í tveimur neðstu bekkfum
gagnfrœðaskóla. Því lýkur
með unglingaprófi, og veit-
ir þaö rétt til framhaldsnáms
í miöskólum og gagnfræða-
skólum. — Miðskólarnir eru
þriggja ára skólar. Nám í
þeim jafngildir námi í þrem-
ur neðstu bekkjum gagn-
fræðaskóla. Því lýkur með
landsprófi, miðskólaprófi.
Það veitir rétt til inngöngu
í sérskóla og menntaskóla
með þeim takmörkunum, er
kunna að verða settar í lög-
um þeirra eða reglugeröum.
— Gagnfræöaskólar í kaup-
stöðum éru fjögurra ára.,
skólar. Gagrífræðaskólar í
svéitum veita aöeins tveggja
ára fræöslu, áð loknu ung-
lingaprófi. Þó er fræðslu-
málastjórn heimilt að veita
undanþágu frá þessu á-
kvæði, ef forráðamenn gagn-
fræðaskóla óska þess. Nem-
endUr gagnfræðaskóla
ganga éftir 2 eða 3 ár undir
sama próf sem nemendur
unglingáskóla og miðskóla.
Burtfararpróf úr gagnfræða
skóla, gagnfræðápróf, veitir
rétt til náms í þeim sérskól-
um, er þess prófs krefjast,
og til starfs við opinberar
stofnanir, eftir því sem lög
og reglur álcveða.“
Til frékari skýringar.
Til frekari skýringar er
rétt að taka fram: Eins og
greinin ber með sér jafn-
gildir unglingapróf ekki
gagnfræðaprófi, og peir ungl
ingar sem œtla $ér að taka
gagnfræðaprófi, og peir ung-
lingar sem œtla sér að taka
lengur, en til pess eru peir
ekki skyldir.
Hér er þess og að geta, að
víða eru unglinga- og gagn-
fræðaskólar sama stofnun,
og er svo t. d. hér í Reykja-
vík og á ísafirði, og taka þá
nemendur unglingapróf í
gagnfræöaskóla að loknu
tveggja ára námi, og verða
þriðja veturinn, ef þeir óska
þess, til þess að ljúka gagn-
fræðaprófi.“
„Er nokkuð sérstakt um
Framh. á 7. síðu.
♦ bergmál ♦
Vinstúlka mín kom aö
máli við mig um daginn og
sagði: „Áttu skíði?“ „Jú,“
svaraði eg, „einhvers staðar
á eg að eiga skíði, ef vel er
gáð.“'„Viltu ljá mér þau?“
spurði hún. „Með mestu á-
nægju,“ sagði eg, „og þú
mátt eiga þau, ef þú vilt, eg
er hálfþreyttur á skíðaíþrótt-
inni í bili. Hefi ekki komið á
skíði í 14 ár.
Annars held eg', cliS jxaji hljóti
aö vera full-löng fyrir jiig, og
auk þess eru bindinga.rnir ’fyrir
skó nr. 45. Og þá held eg líka,
að jjau séu heldur gamaldágs
nú orÖi5.“ Stúlkan brosti og
sagöi: „Mér er alveg sama jró
þau séu gamaldags, en eg get
illa notað bindingar vifi skó nr.
45. og svo ræð eg líklega éklct
við skíðin.“ Þar með féll jxessi
stÓrhugúr rh’inn í skíöagjöf-
um niður, eins og nærri má
geta, og viðkomandi stúlka
verður að fá skíði að láni ann-
ars staðar. Og sannast sagna
eru skíöin min orðnir hálfgerð-
ir garmar og' myndu lítt sóma
sér á háfjöllum í dag, en j)að er
önnur saga eins og þar stend-
ur.
En þetta stutta samtal mitt
og þessarar ágætu vinstúlku
minnar gefur tilefni til nokk-
urra hugleiðinga í samhandi
við hina ágætu skíðaíþrótt,
sem mér finnst einhver feg-
ursta, skemmtilegasta og
liollasta íþrótt, sem völ er á,
og allir munu taka undir
með mér, sem einhvern tíma
hafa brunað niður hjarn-
breiðu, eða dottið á rassinn í
mjúkum skafli.
;jí
/C
Sannleikurinn er sá, að hin
síðari ár hefir Jiróazt allt of
milcil tildurmennska eða
„snobberí“, eins og það er kall-
að á afleitti reykvísku. \’arla
þykist nolckur stúlka eða tmg-
lingsstrálcur maöur nteð mönn-
um, sem eklci á hinn fullkomn-
asta slcíðaútbúnað, sérstök
skíðaföt, með ýmislegu fárán-
legu sniði, fyrsta flokks „pat-
ent-bindingum“’, bakpokum og
öllu því stússi, sem nú tilheyrir
skíöaíþróttinni. Að sjálfsögðu
ber að klæða sig skynsamlega
til jjess að fara á skíði. Þar dug-
ar enginn ..city-dress“ eöa sið-
degiskjóll. En nú er sem keyri
úr ’hófi í prjáli. Enginn er minni
ma,ður Jxitt bann sé ekki i allra
nýjustu tízku til þess aö fara
upp á Hól, inn í Jósefsdal eða í
Flengingarbrekku. Aðalatrið.ið
er, að menn njóti jteirrar
ánægjtt, sem þessi dásamlega
íjxrótt veitir iðkendtun sínum,
og jtaö gerir maður- jafnvel í
velbrúkuðum Alfyssingi, með
allri virðingu fyrir þeirri ágætu
vöru.
Svo hefi eg þetta ekki
lengra, en vona, þrátt fyrir
samúð mína með skíðafólki
og íþróttinni sjálfri, að snjóa
taki að léysa uppi til fjalla,
Og að við fáum svolítið
meira af vori.