Vísir - 08.05.1950, Qupperneq 4

v rs i r
Mánudaeimi 8. maí 1950
D A G B L Á Ð
Ctgefandi: BLAÐACTGAFAN VISIR H/F,
Ritstjórar: Iíristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Austurstræti 7.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm linur).
Lausasala 50 aurar,
Félagsprentsmiðjan h.fj
Afgieiðsla íjáilaganna.
Ijjöðviljinn ])er sig illa yfir því að helztu útgjaldatillögur
* kommúnistaflokksins voru feíldar við 2. umræðu fjár-
hga. Fer þetta nokkuð að vonum, með því að kommúnistar
eru orðnir öðru vanir en samheldni þeirra flokka, sem að
rikisstjóminni standa á hverjum tima. Nú mun þingmönn-
im hinsvegar vera orðið ljóst, að allrar varúðar verður að
gæta við afgreiðslu fjárlaga, sem og annárra laga, sem
útgjöld háfa í för með sér. Má í því sambandi nefna að
j ekstrarútgjöld ríkissjóðs reyndust á fyi'ra áxú 256,6 millj.
króna, en á í’ekstraryfirliti er gert ráð fyrir að þessu sinni,
að útgjöldin nemi kr. 242,7 nxillj. en tekjurnar kr. 262,3
millj. Á sjóðsyfirliti gerir meiri hluti fjái’veitinganefndar
ráð fyi’ir að greiðslur nemi kr. 278,7 en innborganir verði
264,8 íxxillj. og vex’ði því gx’eiðsluhalli liðlega 13 millj. kr.
Þannig er heildarsvipUr fjárlaganna eftir aðra umræðu
þeirra, en vel getur fai’ið ,svo að við 3. umx’æðu vex’ði ein-
hvei’jar breytingar á þcirn gerðar, enda er óviðunandi að
fjárlög séxi afgreidd nxeð tilfinhanlegum gi'éiðsluhalla ár
eftir áx’. Á styi’jaldarárunuxxx hafa útgjöld ríkissjóðs átt-
faldast eða vél það, en vegna aukinnar verðþenslu hefur
útgjaldaaukningin þó oi'ðið mest síðustu árin. Senx dænxi
mætti ncfna að útgjöldin námxi árið 1945 kr. 108 nxillj.,
en í fyrra reyndust þau kr. 25(i,6 svo sem að ofan greinir.
áregna gengislækkunariixnar er ekki óeðlilegt þótt króhu-
talan hækki að þessu sinni frekar en lækki, með því að
allt aðkcypt efixi til opinbei’i'a framkvæmda hækkar í verði.
Þótt útgjaldahlið fjárlaganna sé nokkru hærri að krónu-
tölunni til, en var á fjárlögum fyi’ra árs, svarar það á enga
lund til gengislækkunai'innar, og gætir því fi'ekai'a sparn-
aðar við afgreiðslu ífjárlaganná en tíðkazt hefur síðustti
árin. Ber það vott unx að áhrif kommúnista innan Alþingis
fari rénándi og hefði fyrr mátt vei’a.
Gert er x-áð fvrir að ríkisstjórnin beri franx hi’eylingai’-
tiliögúr við þrioju umræðu fjárlaga, senx leiði af sér nokkrá
hækkun á tekjum í’íkissjóðs, þannig að fjáríögin verði af-
greidd gréiðsluhallalaus. Þar ,við er hinsyegar það að at-
huga, að vel getur faxáð svo, að ýmsir tekjuíiðir fjái’lag-
sxiixa i’eynist of hát’t áætlaðii’ og mjög vei'xilega dragi úr
þeim, vegna minnkandi innflutnings, Gjaldeyriseign þjóð-
arinnar er nú engin að heita nxá, enda nægir hún ekki, íxcma
íil fárra vikna, svo sem gert hefur vei'ið grein fyrir. Út-
• í lutningurinn nxun hinsvegar í’eynast óverulegur fyrri part
sumai’s, en getur aukizt með haustiixú, einkum cf frahi-
leiðsla og sala síldai’afurða bregst ekki jafn tilfinnanlega og
indanfai’in ár. Engin ástæða er til að örvænta unx afkonx-
una, ef þjóðin gei’ir sér ljóst, að hún lifir ekki á öðru en
>ví, sem húix fi'amleiðir og liggur þá lxcldur ekki á liði sinu
ið framleiðsluna.
Kömmúnistar xhimu liafa fulían hug á, að efna til verk-
í'afla txðxir en síldveiðar hefjast, exxda hafa þau verkalýðs-
félög sunx sagt upp samningum, senx konxmxinistar í'áða
xxestu í. Gelur þá svo farið, að einhver trxxflun verði á fralxx-
leiðshinni, þótt flestir múni líta svo á, sem nxax’gs sé frekV
ir þöi'f en langvai-andi aðgei’ðaleýsis og ]>að tjón vei’ði seint
xætt að fúllu, sem af vcrkföllum hlýtur að leiða. Kommún-
istar gera sér liinsvegar Ijóst, að verkfállsbrölt þeirra get-
ir brugðist til beggja vona, og reynzt flokksstarfscnxi
H irra engu síður skaðlegt, en jxjóðarheildinni. Ilinsvegar
erða þeir stúndunx að færa þungar fórnir, ef það hentar
Ixinunx erlenda málstað og vitanlega vei’ða þeir að „dansa á
Hnunni“ svo sem aðrir flokkar koiximúnista í vestrænum
löndum. Beri borgaraflokkaynir gæfu til að standa saman,
tinkum í cfnahagsmálimum, nxunu yfirstandandi erfiðleik-
ir fljótlega hverfa úr sögunni, en hagur alls almcnnings
'xatna og blóingazt.
mmm
Arfleifð húsameistara
ríkisins til
Reykjavíkurbæjar.
prófessor GuSjón Samúelsson,
húsameistri ríkisins, liéfir
veri® kvaddur hinstu kveöju
eftir langan og mcrkan starfs-
dag i þjónustu byggingarmála
þjóöarinnar. — Guöjón Samú-
elsson var kvaddur til starfa aö
afloknú fullnaöarprófi viö
Listaháskólann í Kaupmanna-
lxöfn, fyrir meira en þremur
tugxtm ára, og þá fengiö í liend-
ur hiö vandasama hlutverk
brautryöjandans, því hann var
fyrsti íslendingur, er hlotiö
liaföi fullnaðarmenntun i bygg-
ingarlist.
Starfsferill h$ns bófst á þeinx
tímum í sögu þjóöarinnar, er
framfaraöflin voru aö levsast
úr tóhingi, og grundvöllurinn
aö skapast undir efnalegu og
andalegu sjálfstæöi. Saga þeirra
tima geymir nöfn brautryöjend-
anna, er hver á sínu sviöi lögöu
hornSteina í þjóöfélagsbygging-
una. I þeirra hópi hefir húisa-
meistarinn skapaö sér öruggan
og viröulegan sess meö merku
ævistarfi.
JJér veröa eigi rakin einstiik
æviatriöi prófessörs Guö-
jóns Samúelssonar. Þaö hefir
veriö gert annars staðar, óg
veröur gert siöar. Hjá þeim.
sem bezt þekktu húsameistaf-
ann, og lengst áttu meö hon-
unx samstarf, veröur hans
minnst senx óvenjulegs af-
kastamanns, íntmlegs og stór-
huga listamanns, er ruddi
nýjar hrautir, enda þótt
á stundum andaöi köldu, bg!
xippskeran væri oft a tíöúm
skilningsleysi og sleggjudómar.
GuÖjón Samúelsson lét slíkt
aldrei á sig íá, og grandvarari
maiin í annarra garö hefi eg
fáa hitt, og var þaö eitt af sörin-
um aöalsmerkjum hans.
Störf húsameistara ríkisíris
níiöu til méstrar hyggöar lands-
ins. en hé'r í höfuðborginni
auönaöist honum aö skapa
óbrotgjarna minnisvarða, og
hefir öllurn öörunl frernur mót-
aö þann svip Reykjavíkur, er
garir hana aö höfuöhorg.
❖
JJuöjón S’annielsson átti sæti i
skipulagsnefndinni frá uþþ-
hafi. Lagöi liann jafrian riiikla
rækt viö þau störf. Islending-
ar voru í hópi fyrstu þjóöa á
Noröurlöndum, er settu full-
koriiria skipulagsioggjöf. en þar,
var einnig- brautryöjendastáríið
lagt á herðar húsmeistaranum
og samstarfsmanna hans. Þótt
margt háfi aö sjálfsögöu 'tekiö
hreytingum síöan fyrsti skiþú-
lagsuppdráttur var gerður aí
Reykjavík, og allar aöstæöur
og þróun oröiö iirinúr en þá
x'ar unnt aö sjá fyrir, veröur
eigi nxóti' íliæl.t, aö griúidvíillur-
i.nn, sem þá var lagður, sj'ndi
mikla framsýni, og var þar
margt framar en á síöari árum.
Hafa veröur þaö hugfast, aö
grundvöllur skipitlagsins var
íyrst lagöur þegar húið var aö
byggja í óhag víöa þar, sem
róttækari breytinga héföi veriö
þörf, en skipulagsbreytingar
eru meö kostnaöarnxeiri fram-
kvæmdum i hverju hæjavfélagi.
Á þessu sviöi hyggingarmál-
anna í Reykjavík, sem þá var
Prófessor Guöjón Samúelsson,
húsameistari ríkisins.
óntiminn akxtr,.'komu hæfileik-
ar húsameistarans aö góöu
gagni. Vissulega var margt þaö
í skipulagsnxálunum. sem betur
mátti fara, og æskilegra lxeföi
veriö. Hygg eg að engum lxafi
veriö þaö ljósara en einniitt
honttm, en allt frumstarf skipu
ur- og vesturbæ. Ennfrenntr
liaföi hann lokiö uppdráttum
aö íyrirhugaöri Hallgríms-
kirkju, er var eítt af stærstu
verktun lians, — en litill hluti
þessarrar kirkju hef'ir verið
byggötir, og er bráöabirgðahús-
næöi fyrir söfnúöinn.
f , sámharidi viö byggingu Þjóö-
■ leikhússins g-eröi húsameist-
ari tilráúriír með múrhúðun úr
muldum íslenzkum hergtegttnd-
ttm. Olli það byltingu itm útlit
steinsteypuhúsa, og hefir sett
meginsvip sinn á byggöina síö-
an. Þjóöleikhúsiö var fvrsta.
byggingin, séni klædd var hin-
urn nýja skrúöa, og þar með
leyst vandamál, sem haft hefir
varanleg álirif á
rnálin.
bvggingar-
lagsiris var háð margvíslegum
og óviöráöanlegum atvikum,
sem ör þróun i hyggingrmálum
og hreyttum aðstæðum skapaöi.
Þó býr Reykjavík en í dag ttnx
margt aö íyrstu gerö i þessttm
efnum, sem á engan hátt stend-
ur aö haki því, sem réyhsian'
hefir sannaö, aö réttast sé.
|,ótt húsameistari ríkisiris hafi
þatxnig tekiö virkah þatt í
því aö leggja grundvöllinn
tmdir byggöina síöustu þrjú
áratugina, ber þó nreira á því,
sent af grúrini hefir risiö af
hendi hans scm húsarheistara.
-----einstakar hyggirigar hans,
er settu svip á bæinn.
Um þaö bil, sem ltariti lattk
háini erlendis. geröi háíln hygg-
ingar svo sem Eimskipafélags-
htisið og núv. Reykjavíkurapó-
tek. Hyortveggja stórbygging-
ar í þá daga, og eru rauhar enn.
Fyrstu starfsárin teiknaöi
hann fjölda íhúöariiúsa, — sum
þeirra meö áðitr óþekktum
glæsibrag, og meö áhrifuiri
þeirrar menningar. er ttm þaö
leyti var ríkjandi i hyggirigar-
háttunx nágrannaþjóöanria.
toiöjón Samúelsson VarÖ fljót-
lega mikilvirkur, eftir aö
hann tók við embætti lifisa-
meistara. Flest var þá ógért í
byggingarmálum hins opinbeva.
Þegar á fyrstu árunurii tók
hariri aö vinna aö ýmsitin þeitn
stórhyggingum hér í hæmtnt.
sem haída mxtnu á lofti nafni
hans, og lofa meistara sinn um
ókomin ár.
Þrjár öndvegisbyggingar her
þar hæst, en þaö eru Landsspít-
alinn, Háskólinn og Þjóðleik-
húsið. Munu þessi þrjú stórvirki
ætíö talin meö merkustu hygg-
ingum, seiii þjóöiri hefir reist.
og út af fyrir sig nægilegt til
þess aö halda úppi hróöri húsa-
meistarans, þótt eigi heíöu ver-
iö fleiri.
Aðrár !>ygginar hans, sent
IxyggÖar voru hér i Reykjayík,
og setja svip á hina ýmsu bæj-
arhluta, ertt: Landakotskirkja,
Suridhöilin, Hótel Borg, Arixar-
liVáll, Landsbankahúsið, Latig-
arneskirkja, Fiskifélagshúsið,
Atvinnudeild Háskólans, Rann-
sóknardeildin og Fæðingardei’ld
Landsspítalans, Landssímahús
og Gagnfræðaskóli Austurbæj-
ar. vfirkarnannahústaðir i aust-
,jþegar þess er gætt, aö störf
húsameistara ríkisins vortt
jafnframt httndin viö meiri-
háttar opinberar byggingar
víösvegar ttin laridiö, sést glögg-
lega liversu óvenjuiegt og
heilladrjúgt starf hans yar í
þágu bygg'ingarlistarinnar, á
þrjátíu og finxm ára starfsferli.
Reykjavíkttrbær heíir vaxiö
iiiéÖ þessúm byggingaffram-
i kvæmdum í það að veröa höftvö-
i borg, og þótt þróunin í bygg-
irigarsögu bæjarins þetta árahit
sé að sjálfsögöu 'einnig terigd
fleirum, sem lagt hafa franx
drjúgan skerf og góöan. þá
hefir ríkulegasta tækifæriö ver-
iö lagt í hendur brautryöjánd-
anum, Guöjóni Samúel^syni
húsameistara ríkisins.
Reykjavíkurbær sténdur í
mikilli þakklætisskuld viö
harin, aö afloknu óvenjulega
merku æfistarfi.
Hörður Bjarnasoa.
ÞakkarorS.
Eg Ixef verið að lixxgsa xxiix,
hvérnig eg geti þakkað skyld-
ixiXi og vandalausuin ‘ástúðixxa
og hlýjuna, senx íxxætti nxér
páskadagana á áttræðisaf-
nxæli minix. Blessuð blónxin,
skeytin og gjafir í stórum stíi
1 þakka eg hjartanlega. En
hvernig á eg að geta jxakkað
alla þessa innilegu lxlýju, senx
stx’eynxdi til mín frá öllum,
senx til nxiix komu eða nxig
fundu. Meðal þeiri’a vöi’u
ýmsir, senx eg hef glíiixt við á
j lifsleiðinni, og menn nxeð all-
| ólíkar skoðanir. En allt vai’ð
þetta að hliðu lxi’osi til min
og einingu um alil hið hezla
|í oss mönnunum. Það var
| eins og neistinn helgi innist í
sál voi’i’i liefði Iireinsað af sér
j allt ryk og fengið að skíria í
sihrii réttu iriyrid. Eg held, að
jhelzt hafi mér dottið í luig
orð skáldsins, senx svo hljóða:
j Ilið lága færist fjær, en fæx-
ist aftur nær hið helga og
liáa. Er það ekki svo, að ef
vér 'gefum oss tóm til að Ííta
upp úr cfnisþoku vei’aldar-
innar og lyftuni liöfðxmi vor-
um upp í lxeiðrikj una, þá
finnunx vér lijarta guðs slá í
lxjarta voru, og þá býr þar
fi’ó og friður.
Það ér mín lieitasta hæn,