Vísir - 31.10.1952, Blaðsíða 5

Föstudaginn 31. október 1952
VÍSIR
9
IHiifinitíl:
sem lengstan tíma á árinu.
frtires tilí. usn mnnsókn á
fjreiðslugfetn utvinn uregunnu.
Sex þingmenn Sjálfstæðis-
flokksms bera fram á SÞ. til-
lögu til þál. um rannsókn á
greiðslugetu atvinnuveganna í
samvinnu við samtök atvinnu-
rekenda og launþega.
Flm. eru Sigurður Bjarnason,
Ingólfur Jónsson, Magnús Jóns-
son, Jón Pálmason, Sigurður
Ágústsson og Jónas Rafnar, en
tillagan er á þessa leið:
„Alþingi ályktar að fela rík-
isstjóminni að láta fram fara
rannsókn á greiðslugetu og af-
komu aðalatvinnuvega þjóðar-
innar með það fyrir augum að
fá úr því skorið, hversu hár
rekstrarkostnaður atvinnu-
tækjanna megi vera til þess, að
þeim verði h'aldið í gangi sem
lengstan hluta hvers árs og þeir
veiti sem varanlegasta atvinnu.
Skal ríkisstjórnin leita að-
stoðar og samvinnu við samtök
launþega og atvinnurekenda
um framkvæmd þessarar rann-
sóknar, er skal lokið fyrir 1.
nóvember árið 1953“.
Greinargerð með till. er á
þessa leið:
Það er tilgangur þeirrar rann-
sóknar, er hér er lagt til, að
fram skuli fara, að komast að
niðurstöðu um það, á hvern hátt
megi tryggja atvinnu í landinu,
þannig að slíkt samrýmist jafn-
vægi í þjóðarbúskapnum. Til
þess að svo megi verða, má
rekstrarkostnaður fyrirtækj-
anna ekki verða svo hár, að
taprekstur hljótist af, því að af
taprekstri leiði glundroða í fjár
málalífinu, rýrnun framleiðslu-
afkasta og lífskjara almennings.
Rannsókninni er ætlað að sýna,
hvern rekstrarkostnað hinar
ýmsu greinar atvinnulífsins
geta borið. Ef niðurstöðurnar
sýna, að rekstrarkostnaður í
sumum atvinnugreinum sé svo
hár, að taprekstur sé óhjá-
kvæmilegur, er eðlilegt, að lát-
in sé fara fram framhaldsrann-
sókn á því, með hvérju móti
taprekstri verði forðað, hvort
unnt sé að lækka einhverja
kostnaðarliði eða hverjar ráð-
stafanir aðrar séu tiltækilegar,
til þess að tekjur hrökkvi fyrir
útgöldum. Ef rannsóknin á hinn
bóginn sýnir, að um verulegan
ágóða sé að ræða í atvinnu-
greininni, mundi eðhlegt, að
hlutdeild vinnunnar í arði fyr-
irtækisins yrði aukin með kaup-
hækkunum eða á annan hátt.
Það hefur orðið til þess að
auka mjög á tortryggni í sam-
skiptum atvinnurekenda og
launþega, að allt hefur verið á
huldu um, hvernig afkoma at-
vinnuveganna væri. Niðurstöð-
ur slíkrar rannsóknar sem
þessarar ættu, er* þær liggja
fyrir, að geta haft nokkur áhrif
í þá átt að eyða slíkri tortryggni
og stuðlað þannig að betri
vinnufriði í landinu.
Ekki alls fyrir löngu reit
Einar Magnússon menntaskóla-
kennari grein um tungumála-
kennslu í íslenzkum skólum,
og var greinin rituð vegna
ummæla, sem höfð voru eftir
frk. Ragnheiði Jónsdóttur, for-
stöðukonu Kvennaskólans í
Reykjavík. Álit hennar hafði
verið, að danskan mætti gjarna
þoka fyrir enskuimi, en Einar
Magnússon áleit, að með því
væri stefnt inn á hættulega
braut. Fyrir því færði hann góð
og gild rök. Það veigamesta í
rökum hans tel eg það, að ef
til þessa óhappaverks kæmi, þá
væri högginn sundur sá streng-
ur, sem sterklega tengir okkur
þessum norrænu frændþjóðum,
við mundum fjarlægjast þær í
þann mund, sem þær hafa
vaknað til skilnings á gildi
norrænnar samvinnu og auk-
inna kynna. Hvergi erlendis
mæta íslendingar slíkum hlý-
hug og vináttu sem á Norður-
löndum. Til þeirra fornu menn-
ingarlanda er margt að sækja,
skilning á okkar eigin horfnu
Það ætti ekki að vera ágrein-
ingsmál, að megináherzlu beri
að leggja á það í efnahagsmál-
um þjóðarinnar, að atvinna
megi vera næg og jöfn sem
lengstan tíma af árinu. Slíkt
verður þó ekki tryggt til lengd-
ar, nema séð sé fyrir því, að ekki
sé taprekstur i hinum mikil-
vægustu atvinnúgreinum. Hafa
ýmsar tillögur komið fram um
það hér á landi og erlendis að
finna einhvern grundvöll fyrii'
vísitölu, er sýndi afkomu þjóð-
arbúsins og atvinnuveganna, og
yrði kaupgjald m. a. miðað við
slíka vísitölu. Teljum við,
flutningsmenn þessarar tillögu,
einnig eðlilegt, að í sambandi
við rannsókn þá, er hér er um
að ræða, sé einnig athugað,
hverjir möguleikar væru á út-
reikningi slíkrar vísitölu og
hvort hugsanlegt væri, að kaup-
gjald yrði að einhverju eða öll
leyti við hana miðað. Að sjálf-
sögðu yrði um slíkt að hafa fullt
samráð við hagsmunasamtök
launþega og atvinnurekenda,
enda er gert ráð fyrir því, að
fullt samráð sé við þau höfð um
fyrirkomulag og framkvæmd
þessarar rannsóknar.
fortíð, traust á menningarlegu
sjálfstæði í hútíð. Kennsla í
einhverju norðurlandamálanna
er því þjóð okkar nauðsyn —
mér liggur við að segja sið-
ferðisleg skylda.
Hins vegar má um það deila,
hvert málanna heppilegast væri
að kenna.
Það hefur verið hefðbundin
venja að kenna dönskuna, sök-
um hinna stjórnarfarslegu
tengsla, sem voru milli íslands
og Danmerkur og meðan þessi
tvö lönd voru sambandsríki,
var það ekki nema sjálfsagður
kurteisisvottur að velja tungu
sambandsþjóðarinnar fram yfir
hin norðurlandamálin. Nú er
pólitísku sambandi okkar við
Danmörku slitið og er næsta
furðulegt, að ekki skuli vera
búið að lögskipa sænskuna í
stað dönskunnar í skólum rík-
isins, svo mjög sem leiðtogar
þjóðarinnar hafa gjört sér far
um að bæta alít skólafyrir-
komulag á síðai'i árum. Þótt
einstök orð í sænskunni geti
á því við mig, hve einkennilegt
það væri, að svo mikill fegurð-
armunur væri á svo náskyldum
málum, sænskunni og dönsk-
unni, en sænskuna taldi hún
meðal hinna hljómfegui'stu
mála. Flestir íslendingar, sem
tala dönsku, bera hana fram
með íslenzkum hreim og fær
hún þá mjög á sig norskan blæ.
Þetta finnst dönskum engin
danska, enda þótt málið sé að
öðru leyti rétt talað. Það er al-
kunna, að íslenzku skólafólki
finnst danskan leiðinleg og læt-
ur í ljós andúð gegn því námi.
Eg er í engum vafa um það, að
önnur mundi verða raunin á,
ef sænskan yrði tekin upp í
stað dönskunnar. Að vísu er
málfræðin heldur þyngri, en
flest kemur íslendingum þar
svo kunnuglega fyrir, að námið
veitist létt. íslenzkan veitir þar
svo mikinn stuðning og varðar
veginn svo eftirminnilega, að
í vissum tilfellum hlýtur ís-
lendingm'inn • að vera vissari
um sænska stafsetningu en Sví-
inn sjálfur. Auk þess eru
sænskar bókmenntir miklu auð-
ugri og stórbrotnari en dansk-
ar. í menntaskólanum í
Reykjavík hafa sænskar bækur
verið notaðar við kennslu og
sænskir söngvar kenndir þar í
snögtímum, t. d. Glúntarnir
eftir G. Wennerberg. Það
gegnir því furðu, að sænsk-
ur framburður skuli ekki
vera kenndur í þeim skóla. í
það út af fyrir sig þyrfti ekki
að fara langur tími. Þetta hefur
orðið til þess, að þeir söngvar,
sem þar hafa verið kenndir, t.
d. stúdentasöngurinn: Sjung
om studentens lyckliga dag,
hafa verið bornir fram á dansk-
an hátt, og þótt lögin hafi verið
flutt af þróttmiklum, hljóm-
fögrum röddum, hafa erindin
við þau oft og tíðum orðið að
SUMAR FREGNIR segja, að
rjúpnastofninn hafi stórlega
aukizt, og er það auðvitað öll-
um fagnaðarefni, sem unna
fölskrúðugu dýralífi á íslandi.
En jafnframt því, sem slíkar
gleðifregnir berast, sjá bændur
víða urn land sig nauðbeygða
til þess að auglýsa í útvarpinu,
að bannað sé að skjóta rjúpur
í landi þeirra, en nú mun sá
tími kominn, er skeleggir veiði-
menn fara á stúfana til þess að
una við hið dásamlega sport,
sem það kvað vera að skjóta
fugla.
♦ Annars hlýtur það að
liggja í hlutarins eðli, að
ástæðulaust sé fyrir bændur og
landeigendur almennt að aug-
lýsa sérstaklega, að óheimilt sé
að stunda skotfimi og fugladráp
í landi þeirra, því að til slíks
þarf vitanlega alltaf leyfi. —
Rjúpur er fyrirtaks matur,
finnst mér og mörgum, en til
þess að geta neytt þeirrar fæðu,
þarf vitanlega að drepa íugl-
inn fyrst, og samkvæmt því er
ekkert við það að athuga, að
menn geri sér ferð upp í ó-
byggðir í því skyni að afla þess-
arar fæðu. Vitibornu fólki dett-
ur ekki í hug að amast við slíku.
♦ En það eru sportveiði-
mennirnir svokölluðu,
sem eru athugaverðir. Mér
liggur við að segja, eins og einn
kunningi minn: „Þetta er ekki
ánalegum vanskapningum. Mér
finnst að útvarpið ætti að ríða
hér á vaðið og láta skoðana-
könnun fara fram um það, hvort
þar væri heldur óskað eftir
kennslu í dönsku eða sænsku.
Einar M. Jónsson.
—.—* .....
• •
OfBiig starfsemi
Fél. ísl. Eeikara.
Félag íslenzkra leikara hélt
nýlega aðalfund sinn.
Valur Gíslason, formaður
þess, flutti skýrslu og greindi
frá því helzta, sem gerzt hafði
í félagsmálum á árinu.
Nýjir samningar höfðu verið
gerðir við útvarpið, og fólu
þeir í sér allverulegar kjara-
bætur fyrir leikara og leik-
stjóra. Þrjár kvöldskemmtanir
voru haldnar á árinu í Þjóð-
leikhúsinu til ágóða fyrir
styrktarsjóð, og voru þær mjög
fjölsóttar, og þóttu takast
ágætlega. Fimm félagar nutu
utanfararstyks á árinu. Gjald-.
keri lágði fram endurskoðaða,
reikninga, og voru þeir sam-
þykktir.
Stjórn félagsins var öll end-
urkosin, en hana skipa: Valur
Gíslason, formaður; Valdimar
Helgason, ritari og Anna Guð-
mundsdóttir, gjaldkeri. Vara-
fonnaður var kosinn Haraldur
Björnsson.
Fimm nýjir félagar gengu í
félagið á fundinum, og eru þeir
nú alls 54, þar af tveir heiðurs-
félagar, þau Gunnþórunn Hall-
dórsdóttir og Friðfinnur Guð-
jónsson.
BEZT AÐ AUGLYSAIVISI
fólk, heldur manntegund", og
þá vitanlega átt við sérstaklega
hvimleiða tegund mannkindar-
innar. Maður nokkur, sem sendi
öðru blaði hér í bænum pistil í
gær getur þess, að sumir stundi
rjúpnaveiðar „sem íþrótt eins
og annan veiðiskap". íþrótt er
fallegt orð, sem gefur fögux fyr-
irheit. Maður setur það venju-
lega í samband við karl-
mennsku, drenglyndi og fleiri
göfuga eiginleika. En eg get ó-
mögulega komið auga á neina
karlmennsku eða drenglyndi í
því að kúra bak við stein til
þess að geta komist i færi við
varnarlausan fugl og bana hon-
um.
♦ Eg hefi einhvern tíma áð-
ur minnzt á þessa viður-
styggilegu drápfýsn, sem sumir
eru haldnir af, og leyfa sér að
nefna í sömu andránni og
íþróttir, en mér finnst tíma-
bært að endurtaka sumt af því
nú, þegar þessi óþokkalega hvöt
fer að hleypa fiðringi í byssu-
mennina. Tómas Guðmundsson
skáld fór ómjúkum orðum um.
þessa „manntegund“ á fundi í.
Stúdentafélagi Reykjavíkur í
fyrra, og væri æskilegt að fá
ræðu hans prentaða enn einu
sinni (hún hefur víst einhvers
staðar komið á prenti), til þess
að sportfólkið getið séð framau
í sjálft sig.
______í ■ ®s. í
Þannig er nýjasta gerð hins ódýra þýzka alþýðuvagns. Verk-
smiðjan í Wolfbui’g framleiðir nú 55ð slíka vagna á dag.
komið okkur íslendingum dá-
lítið kynduglega fyrir, er hún
viðurkenr.d að vera eitt hið
hljómfegursta mál, sem til er,
„málmi skærra mál“, eins og
Matthías kveður. Auk þess er
sænskan útbreiddust norður-
landamálanna. Hana tala þær
sjö milljqnir, sem í Svíþjóð búa,
og tíundi hluti allra íbúa Finn-
lands eiga hana að móðurmáli
sínu. Því nær allir Finnar skilja
jiana einnig og tala. Með sænsk-
|anni er einnig hægt að gjöra sig
kiljanlegan í Danmörku og
'loregi, ekki síður en með
jdönskunni í Svíþjóð, þar eð
jiill þessi mál eru náskyld.
^Hljómblær dönskunnar lætur
jekM vel í íslenzkum eyrum,
íður en svo, og hinum frænd-
þjóðum okkar á Norðurlöndum
íinnst hann líka einkar ófagur.
Kona ein ensk, sem eg kynntist
í Kaupmannahöfn og gift var
þar dönskum manni, hafði orð
í
r
A að kenna dönsku eða sænsku
í framhaldsskólum landsins.
KVÖLDjsankai-.