Vísir - 28.05.1953, Side 5

Fimmtudaginn. 28. niaí 1953
VÍSIR
<mrr
Ný gerð opinna vélbáta.
Hun mun standa eldri gerðum
mik&u framar.
Grein, sem hér birtist, er tekin úr ágúst-deseinber hefti
tímáritsins Ægis, með leyfi ritstjórans. Fjallar hún um nýja
gerð á opnum vélbátum og er að bví leyti athyglisverð,
þar sem hún snertir netjaveiðarnar í framtíðinni. I*að er
Bátasmíðastöð Breiðfirðinga, sem hefur í smíðum báta í
tilraunaskyni, er gerðar hafa verið á breytingar, er auka
öryggi og vinnuafköst.
AUar. horfur virðast á því, að anna þannig, að nota mætti þá
útgerð opinha vélbáta aukist með betri árangri við þorska-
og sér þégar glöggán vott þess. netjaveiðar en verið hefur. Að
Af þessum sökum mun nýsmíði lolcum kom svo, að hann ræddi
opinna vélbáta hefjast á nýjan við forstöðumenn Bátastöðvar
leik og jafnframt koma fram Breiðfirðinga í Hafnarfirði, en
nýjar gerðir af þessári bátateg- þeir hafa eins og þekkt er mikla
unr. Fram til þessa hafa einkum og alkunna reynslu í smíði op-
línu- og handfæraveiðar verið inna báta. Varð síðan úr, að
stundaðar á opnum vélbátum.' þeir teiknuðu nýja gerð af opn-
Einnig hafa dragnóta- og um vélbát í samráði við Leo-
þorskanetjaveiðar lítillega ver- ’ pold. Smíði bátsins er hafin
ið stundaðar á þessum bátum,' fyrir nokkru og á hann að vera
en með rýmkun landhelginnar tilbúinn fyrir næstu þorskanetja
hverfur fyrrgreinda veiðiað- [ vertíð. Bátur þessi verður um
ferðin algerlega úr sögunni. rúmlestir og með 37 hestafla
Eftir því sem kunnugir menn Lister-vél.
telja, eru ýmis konar vand-1
kvæði á því að stunda þorska- Margir kostir
hetjaveiðar á opnum vélbátum ’ nýja bátsins.
af þeirri gerð, sem tíðkazt hef-
ur. Sökum þess að netin verður
að hafa fram í bátnum, verður
| Helztu kostirnir við þessa
nýju bátagerð eru að dómi
Leopolds og þeirra, sem bátimi
hann óeðlilega framhlæður, en smíða: Netin eru lögð aftur af
við það verður sjóhæfnin minni,
illgei'legt að keyra hann, ef eitt-
hvað er að veðri, því að þá er
báturinn ófær að verja sig. Þar
sem netin eru lögð út framan úr
bátnum, verður að keyra bát-
inn aftur á bak, meðan á því
stendur. En ýmsir agnúar
fylgja því að hafa þann háttinn
á. Aðstaða við vinnuna er rnjög
slæm sökum þess, að vinnu-
plássið skiptist af stýrishúsi og
vélarrúmi.
bátnum og brýtur sjóinn því
fi-aman á honum. Skjólborð eru
til þess að sporna við því, að
sjór gangi inn í hann. Menn-
irnir standa sín hvorum megin
við rennu, sem netið er dregið
inn í, þegar það kemur af spil-
inu. Rennuna er hægt að hafa
í þeirri hæð, sem bezt hentar,
hvað vinnúna snertir. Skilrúm-
in í vinnuplássinu eru hreyfan-
leg og því hægt að haga þeim
eftir því, sem við þykir eiga
, hverju sinni. Fiskurinn er sett-
Leiíað ráða til bóta. | ur í miðstíurnar, en í auða
Menn munu nokkuð hafa rúminu sín hvorum megin
brotið heilann um það, með standa mennirnir við vinnu
hvaða hætti mætti ráða bót á sína og þurfa því ekki að vaða
þessum ágöllum, og nú er svo í fiskinum. Þótt verið sé við
komið, að byrjað er á smíði á vinnu, er aðstaða til að stjórna
opnum vélbát af nýrri gerð, vélinni mjög góð, því að henni
sem einkanlega er miðuð við má stjórna að utan án þess að
þorskanet j aveiðar.
Síðastliðinn vetur gerði Leo-
pold Jóhannesson úr Reykjavík
út opinn vélbát á þorskanetja-
veiðar í Þorlákshöfn. Hann
kynntist þá þeim ókostum, sem
eru á venjulegum opnum vél-
bátum til þessara veiða. Taldi
hann þá svo mikla, að lítt væri
gerlegt að nota slíka báta við
íyrrgreindar veiðar úr þeirri
veiðistöð. Þessi revnsla hans
leiddi til þess, að hann fór að
velta fyrir.sér, með hvaða hætti
mætti breýta gerð opnu vélbát-
menn færi sig verulega til í
bátnum. Aftan á stýrishúsinu
er útbúnaður til að stjórna bæði
vél og bát.
Aukið öryggi.
Þegar um jafnlitla báta er að
ræða og hér er vikið að, er
meira öryggi í því að hafa
þyngslin niðri í bátnum en uppi
á dekki. Enn fremur er miklu
minni hætta á, að menn falli
útbyrðis úr þessum bát en þilj-
uðum báti af svipaðri stærð. Þá
er þess að geta, að bútur þessi
Blá§kógaheiði, örnefni á
flieiðinni og við liana.
llugleiðingar um
ern að hverfa
Friðrik Bjömsson:
Bláskógalieiði.
Eins og mörgum mun kunn-
ugt, er allmikill áhugi vaknað-
ur víða um land fyrir því, að
skrásetja forn örnefni eða
staðaheiti, til þess að forða
þeim frá því, að falla í
gleymsku og týnast. Hafa átt-
hafafélögin hér í Reykjavík
einkum gengist fyrir fram-
kvæmdum í þessu efni, og er
mér t. d. kunnugt um að Borg-
firðingafélagið er langt komið
með' söfnun örnefna í Mýra- og
Borgarfjarðarsýslum.. Hér er
um mjög þarfa og þjóðholla
hreyfingu að ræða, því með
henni er lagður grundvöllur að
þýðingarmiklum sögulegum
heimildum fyrir framtíðina.
En gildi þessara heimilda er
þó að sjálfsögðu undir því kom-
ið, að fyllstu vandvirkni sé gætt
um rétta skrásetningu örnefn-
anna og umfram allt, rétta
staðsetningu þeirra. En svo
nauðsynlegt sem slík vand-
virkni er um hin smærri ör-
nefni í heimalöndum býlanna,
þá er hún engu síður — eða
kannske öllu fremur nauðsyn-
leg við kortlagningu stórra
óbyggðra landsvæða á háleni-
inu, enda flestir, sem gera ráð
fyrir að landabréf séu örugg-
ustu heimildirnar um allt, sem
að ömefnum lýtur.
Bláskógaheiði.
En því er vakið máls á þessu
hér, að svo virðist sem þessarar
forn lieitl, sem
í nútimamáli.
vandvirkni hafi ekki verið gætt
við kortlagningu hinnai' sögu-
frægu Bláskógaheiðar, og
sumra af örnefnum hinnar,
smbr. kort herforingjaráðsins
danska mælt 1908 (man ekki
hvaða ár það kom út), og ena-
urskoðuð útgáfa af því 1932,
útg. 1948, og loks nýútkomin
útgáfa endurskoðuð 1948. Á
fyrstu útgáfunni er nafnið
„Bláskógarhciði“ sett niður í
skjaldbreiðarhrauni þannig, að
ókunnugir hlutu að taka það
fyrir nafn á fjallinu. í síðari
útgáfunum hefur nafnið verið
flutt norður fyrir „Brunna“, og
sett þar með smáletri, sem
ekkert bendir til að það sé
nafn stórrar heiðar, heldur
miklu fremur einhvers minni
háttar örnefndis. Og loks er það
nýja kortið Ferðafélagsins,
þar er nafn heiðarinnar ekki til.
Eg fæ ekki betur séð, en ð
þetta beri vott um furðulegan
skort á vandvirkni, að fella
niður, eða staðsetja rangt, nafn
einnar sögufrægustu og fjöl-
förnustu heiðar landsins. Eg
get ekki hugsað mér að þetta
stafi af ókunnugleika þeina,
sem að þessari kortagerð hafa
unnið, því ef svo var, að þá
skorti staðlega þekkingu á
þessu svæði, virðist að auðvelt
hefði verið að fá aðstoð kunn-
ugra manna á þessum sióðam,
og sem þá hefðu getað frætt
þá um, að „Bláskógarheiði’1 er
heildarnafn á landsvæði því,
sem aðsiklur þingvallasveit og
á ekki að geta sokkið, meðan
hann er óbrotinn, vegna þess
að vélarrúmið og mannaplássið
virkar eins og lofttankar, þar
sem það er algerelga aðskilið
frá vinnuplássinu og sjór á ekki
að geta komizt inn í það. Ein
aðalhættan við opnu bátana
hefur verið sú, að vélin hefur
viljað stöðvast, ef sjór hefur
komizt í þá að ráði. En með því
að hafa vélarrúmið með þeim
hætti, sem gert er á þessum
báti, má telja þá hættu- úr sög-
unni. Af þessu leiðir það, að
möguleiki er á að láta vélina
dæla sjó úr þeim hluta bátsins,
sem sjór kann að koma í. En
til frekara öryggis, ef sjór kem-
ur í bátinn, eru hafðir flottank-
ar í honum að aftan.
Má tjalda yfir hann.
I Með því að hafa bátinn ekki
Bórgarfjarðarhérað, og afmark-
ast af fjallahringnum: Ok,
Fanntófell, Skjaldbreið, Lága-
fell, Ármannsfell , Kvígindis-
fell, og svo Tunguá, sem úr því
rennur til Lundarreykadals.
Til þess að sýna þetta tví-
mælalaust, þurfti að setja nafn-
ið Bláskógaheiði, á kortið á
tveimur stöðum, með stóru
dreifðu letri þannig: í fyrsta
lagi, þvert yfir f jallið frá Lága-
felli að Þverfelli. f öðru lagi,
frá Brunnum norður til Skurða,
með fram Okvegi.
Um nafn heiðarinnar, getur
enginn ágreiningur komist að,
vegna þess að fjölda heimilda
fyrir þvi, er að finna í forn-
um ritum, einkum Sturlungu,
þar sem rætt er um hinar íjöL-
menriu þingreiðar og herfe>ðir,
sem farnar voru um Bláskóga-
heiði.
Þegar talað er um Bláskóga-
heiði, virðist oft svo, sem menn
hafi aðallega í huga syðri hiuta
hennar, þar sem þjóðvegunnn
liggur um nú. En nafnið á engu
síður við um norðurhluta heið-
arinnar, þar sem Okvegur íigg-
ur um, eins og sumar hinna
lilvitnuðu heimilda í Sturlungu
sýna ljóslega fyrir þá, sem
kunnugir eru á þessum slóð-
um. Eirina ótvíræðust þessara
heimilda, er frásagan um her-
ferð þeirra Hrafns Oddssonar
og Eyjólfs Þorsteinssonar (III.
bls. 31), þar segir meðal ann-
ars.......„Þeir riðu vesan frá
Sauðafelli með sjau tigu manna
þeir ætluðu að Gizuri ok drepa
hann...... Þeir riðu suður
Reykjadal ok it efra um hálsa
ok ofan í Hvítársíðu ok þaðan á
Bláskógaheiði, og svá suður hjá
Skjaldbreið og ofan að miðjum
dal.....“
Okvegurinn.
Af þessu sést, að þeir koma
alls ekki á syðri hluta heiðar-
innar, þar sem.núverandi aðal-
leið er milli byggðar. En engu
að síður fara þeir um Blá-
skógaheiði, samkvæmt sögunni,
og getur því ekki verið um
aðra leið að ræða úr Hvítár-
’síðunni, en Okveginn.
meira opinn en teikningin sýn-
ir, er kostur þess að loka hon-
um alveg með tjaldi, þegar ekki
er staðið í róðrum. Frá teikn-
ingunni verður sú breyting
gerð á bátnum að aftan, að rými
verður meira, svo að maður
geti staðið sín hvorum megin
við pallinn ög greitt út grjótið
og kúlurnar. Enn er þess að
geta, að mannapláss er frammi
í bátnum, þar er einnig stýris-
hjól, og er honum því stjórn-
að þaðan.
Loks má benda á það, að T
,, ... , Þeim er að sjalfsogðu um-
rennuna, sem liggur aftur eftir ,. v ,
, ., ,,. , I nugað um, að niosmr berist
nnr v\ i i vv\ iw rvi rri 11 A T o
ekki um ferð þeirra suður yíir
miðjum bátnum, mætti nota
fyrir flatningsborð, ef á þyrfti
að halda. Væri vafalaust betri
aðstaða þar til aðgerðar en á
þiljuðum bát af tilsvarandi
stærð.
Framtíðarbátur?
Hefur þá verið getið þess
helzta, er Leopold Jóhannesson
og Þorbergur Ólafsson smiður
vilja taka fram um hinn nýja
bát í samanburði við eldri gerð
opinna vélbáta. Teikningarnar,
sem hér eru birtar, sýna einnig
greinilega þetta nýja lag.
Reynsla næstu vertíðar mun
svo skera úr um það, hvort hér
er á férðinni opinn framtíðar-
bátur til þorskanetjaveiða.
Þess var getið í upphafi, að
bátur þessi er smíðaður í Báta-
stöð Breiðfirðinga í Hafnar-
firði. Hún hefur senn starfað í
fimm ár og nú nýverið var
lagður þar kjölur að hundrað-
asta bátnum.
fjallið á undan þeim, og fara
þess vegna ekki alfaraleið,
heldur beygja út af Okveginum
austan Brunna, og fara suður
hjá Skjaldbreið, og austan, til
Laugardags. Þeir gátu þanmg
ekki hafa farið um Kaldadal,
því þá hefðu þeir ekki farið um
Bláskógaheiði, heldur fram hjá
henni, því Kaldadalur er ekki
hluti af Bláskógaheiði.
Þannig er hér örugg heimi'd
fyrir því, að norður hluti heið-
arinnar, hefur einnig borið
þetta nafn til forna, og ber það
því að sjálfsögðu ennþá, enda
hefir aldrei heyrzt getið um
neitt annað nafn á þessu svæði.
Hinsvegar er það -útilokað, að
svo fjölfarið landsvæði hafi
nokkurn tíma verið nafnlaust
eftir að það var orðið alfara-
vegur, og gildir sú staðreynd
auðvitað einnig um heiðina
alla. Það er því lítt skiljanlegt,
hvað legið getúr til grundvallar
Framh. 6 7. síðu.