Vísir - 30.07.1953, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 30. júlí 1953.
▼ lSIIt
Ellefu ár í fangekum Ruisa, 4:
ELINOR LIPPER
Dómarinn kveðinn upp —
eftir ijórtán mánuði.
En þé ték tfúrrisuppkvaénmg-
in aðeins fáeinar mínútur.
Eg var 14 tnánuði í varðhaldi Hérna var ekki barist hrein-
«g á þeim túna var eg þrisvar skilnislega fyrir opnum tjöld-
yfirheyrð. j um, eins og í fyrndinni áður en
Við fyrstu yfirheyrsluna var sögur hófust; hér var óskapn-
aðeins tekin af mér skýrsla. j aður, spilltur og daunillur, þar
í næsta skipti kom í ljós, hvað sem fólk talaði um marxista-
mér var borið á brýn. Æviferill sannindi þegar ætlunin var:
minn sýnda það grunsamlega „Eg skal tannbrjóta þig.“
atriði að eg var af borgarafjöl-
skyldu fædd, hafði í bernsku
átt heima í Hollandi og Sviss,
hafði verið við nám í Þýzka-
landi og Ítalíu og búið á heim-
ili ættingja, þar sem komu
menntamenn og menn í
konar stjórnmálastöðum.
„Þú verður skotin“ ....
Oi’ðin voru mér exxn óskiljan-
leg. Svona dauðdagi var alveg
óverðskuldaður, svo gersam-
lega ástæðulaus að ekki var
hægt að skilja hann né útskýra,
alls- svo ferlegui’ að ég gat ekki gert
mér grein fyrir því. Hann var
Þessu ágripi lauk með svo- svo fráleitur að hann gat ekki
látandi yfirlýsingu: „Eg hefi vakið mér ótta.
aldrei tekið þátt í andbylting-
arfélagsskap“. Eg ritaði því
íiafn mitt undir plaggið. í
þriðju yfirheyrslu var mér les-
inn vitnisburður, þar sem fangi ’
einn hélt því fram, að hún hefði
talað við mig í gistihei-bergi
mínú um andbyltingarstarf-
semi. Ekki var þó samtálinu
lýst nánar. Eg baðst þess að fá
að sjá konuna, en ekki fékkst
leyfi til þess. Síðar sögðu mér
fangar, sem voru í sama klefa
og hún, að hún hefði verið í
stöðugum ströngum yfirhevrsl-
um. Og eftir að hafa vei’ið van-
svefta 18 daga og nætur, hefði
hún loks gefist upp og skrifað
undir allt, sem var af henni
heimtað.
Hóta líflátsdómi.
Allar þessar yfirheyrslur
fóru frám á áttunda mánuði
eftir að eg var tekin föst. í
fjórtánda mánuði var mér sagt,
hvað mér væri gefið að sök. Eg
var kærð samkvæmt 4. atriði
í 58. grein x-efsilaganna — fyrir
stuðning við erlent ríki gegn
Ráðstjórnarrikinu. Þeir sögðu
mér, að þyngsta í’efsing lægi
við þessum glæp. Eg myndi
verða skotin og líklega vera
kölluð fýi’ir herdómstól.
Þegar eg kom aftur í klefa
minn eftir þessar upplýsingar,
voru þar flestir í svefni. En eg
var ekki svefnþurfi.
„Herdómstóll,“, sagði rann-:
sóknardómarinn. „Þú verður
skotin.“
Það var ekki langt liðið frá
því að eg var stúdent og bar þá
merki andfasista á jakkahorn-
inu. Eg dreifði smáritum og
hélt á skjalatöskum félaga
minna, meðan þeir flugust á
við stúdenta, sem voi’u nazistar.
Og nú átti eg' að falla fyrir
byssukúlum.
Dofi helt óttan-
um frá mér.
En ótti sá, er hafði gagntekið
mig, þegar eg var flutt í fang-
elsið fyi’ir 14 mánuðum, gerði
ekki vart við sig. Eg var dofin.
eins og þegar eg var tekin föst
Eg fann að eg var hræðilega ó-
sjálfbjarga og yfirgefin. Hið ó-
trúlega vai’ð a,3 .vex’uleilsa.
var rAarineskjan varnarlaus ov
Jtviknakin eins og í upphaíi.
Konurnai' komu
og fóru ....
Eftir fáar vikur var loku á
klefahurðinni í'ennt frá og upp
voru kölluð nokkur nöfn. „Tak-
ið saman það sem þið eigið,“
sagði vörðurinn rámur í máli
og renndi lokunni aftur fyi'ir.
Eg hafði beðið þess í meira
en 14 mánuði að þetta augna-
blik rynni upp. í 14 mánuði
hafði eg séð konur koma í þessa
klefa. Þær vonuðu, grétu, for-
mæltu eða báðust fyi'ir, þar til
er járnhurðin opnaðist að lok-
um og þær hurfu sjónum. Eg
ein var alltaf skilin eftir. Stund-
um hugsaði eg að eg myndi lík-
lega verða kyrr til æviloka. Og
nú var því lokið. Hvað beið
mín þenna haustdag 1938? Mig!
verkiaði alla, svo innilega var StóII hafður til
eg föðmuð að skilnaði, er eg að flýta fyrir.
tók mér stöðu við dyi'nar. | Hei'maður leiddi mig ofan
Svo var okkur sleppt út á ganginn og í annað herbergi.
ganginn. Þögular lögðum við Þar sat leynilögx-egluforingi við
biðstofa. Um hundi'áð konur úr
ýmsum klefum sátu þar eða
stóðu.
Við biðum. Eina klukkustund,
tvær, þi'jár. Átti að setja rétt
yfir okkur núna? Mundum við
fá nokkux't tækifæri til að vei'ja
okkur? Yrði einhver vitna-
leiðsla?
Mikil afköst dómarans.
Þá opnaði vörður dyrnar lítið
eitt og hi'ópaði: „Þögn“.
Þess hefði ekki þui'ft. Lam-
andi þögn vai'ð í klefanum jafn-
skjótt og andlit hans sást. Hann
skipaði okkur að raða okkur í
í'öð við dyrnar og hvarf því
næst.
Eftir langa bið var hurðin
opnuð lítið eitt og fyrstu kon-
unni hleypt út. Hún kom eftir
3 mínútur og þá fór sú næsta
út. Afköstin voru furðuleg. A
hverjum þrém mínútum kom
kona inn og önnur fór og í
hver um sig kom aftur með
dóm sinn. Þegar tala hinna
dómfelldu óx, jókst jafnframt
ekki hinna dæmdu og vai'ð há-
værai’i. Þær hnöppuðu sig sam-
an í öllum hornum hei'bergis-
ins en ekkert heyrðist nema
snökt og slitrótt hvísl: „Tíu ár
.... átta ár .... Sjaldan sagði
nein þeii’X'a: „5 ár“.
Við væntum þess að einhver
yrði látin laus — til dæmis
gömul kona — hún var sjötug.
En hún kom aftur með dóm
sinn — 10 ái'a fangavist. Engin
undantekning var gerð. Allar
dæmdar sekar.
þeim — en það tafði fyrir). | Er þangað var komið hófu
Hanix spurði um nafn mitt, aiiar konurnar æðisgengið
vætti vísifingur hægri handar kapphláup, til þess að helga sér
og fór að leita í stafla af smá- sæti á pöllunum. Það var eins
blöðrnn eins hratt og fimlega °S þær héldu allar, að ham-
og gjaldkeri telur peningaseðla. in8.ía þeirra næstu 10 árin væri
Þegar hann fann rétta miðann, undir því komin, að ná í 16
endurtók hann nafn mitt, þuml. rúm. Og hver um sig
1 ræskti sig og tók til máls. Rödd vai'ði sin nsess með örvænting-
hans yar einkennilega tónandi arfullri gremju, Anna og eg
, og tilfinningalaus: höfðum ekki áttað ókkur á því
| „Fanginn Elinor Lipper hef- nógu snemma, hvað um var að
verið dæmd af sérstakri vera. Við urðum því að híma
ur
dómai'anefna lögi’eglunnar í
Moskva, á fundi hennar ....
fyi'ir andbyltingarstarfsemi.
Hún glatar frelsi sínu í fimm
ár og á að vinna betrunarvinnu
í þrælabúðum.
undir hér.“
á pallsköiinni, við fætur hinna
vígmóðu kvenna, sem biðu
svefnyana morgunsins, alveg
eins og við. Næsta morgun var
planka bætt við pallinn og
Skrifið höfðum við þá líka stað til að
sitja á.
Þegar eg ritaði nafn mitt á Anna var hætt að gráta. En
pappírsmiðann gnísti eg tönn- við og við tautaði hún fyrir
um svo hátt að lögregluforing- munni sér: „Fimm ár? Og fyrir
inn leit upp undi'andi. Virtist hvað? Fimm ár
honum og skemmt. Svo.hrópaði, Eg bældi niður öi'væntingu
hann: „Næsta!“ mína og í'eyndi að hugga hana,
Á þennan veg voru dómarnir „Fimm ár — eða tíu — eða
uppkveðnir. . tuttugu — hvað gerir það til?“
sagði eg. „Það verður aldrei úr
Allai- 5—10 áxa 1 Þvi að við verðum svo lengi.
fangavist.
Hundrað konur voru þarna í
klefanum þetta kvöld og hér
um bil 10 þeirra fengu 5 ára
fangavist, 30 átta ár og 60 tíu
ára fangavist, Þegar allar voru
afgreiddar, var okkur fengin bæ^iarskrár,
pappírsörk og áttum við að
skrifa á hana nafn þess ætt-
ingja, er við vildum trúa fyi'ir
eigum okkar árin, sem við vær- ,
um í fangelsi. Eg átti enga ætt-
ingja í Ráðstjórnarríkjunum og
eg fól því ríkislögi’eglumxi að
gæta þess, sem eg átti. En það
vai’ óþarft traust, því að aldrei
sá eg neitt aftur af því, sem eg
hafði átt. Skömmu áður en eg,
var send heim, tók eg í mig
kjark og spui'ði lögreglufor-
ingja einn heimóttarlega um
eigur mínar. Hann varð alveg
steinhissa. Það var eins og eg
væi’i, eftir 10 ára fangelsi, að
ganga eftir glænýjum eggjum,
sem eg hefði átt í herbergi
mxnu, þegar eg fór þaðan.
Anna, ein af klefafélögum
af stað — það var hai'ðbannað
að mæla orð frá vöi'um. Her-
maður fylgdi okkur áleiðis og
loks tók mér stöðu við dyrnar.
?á hinn sami hleypti okkur inn
' klefa. Það var nokkui’skonar
langt borð. Mér var sagt að, mínum, grét lágt meðan okkur
setjast á stól, sem stóð and-Jvar fylgt um raörg fangelsis-
spænis honum. (Stóllinn var port og gegnum hlið að sívölum
hafður sökurn þess að fangai'nir turni, þar sem fangar voi’u
fengu stundum aðsvif er dóm-1 geymdir er þeir höfðu hlotið
ui’inn var kveðinn upp yfir dóm.
Reyndu að átta þig á því. Við
erum ekki innan um Hotten-
totta. Þetta er menningarland.
(Æ, hvílík einfeldni!) Það vérða
oft mistök, en þau eru leiðrétt
óðar en varir. Við skulum skrifá
sanna sakleysi
okkar; þá verða mál okkar tek-
in upp aftur og við verðum
frjálsar. Það er aðeins um að
gera að hitta á rétta menn. Þú
skalt sjá að við fáum leiðrétt-
ingu mála okkar.“ Næstu tíu
árin skrifaði eg ótal- beiðnir í
allar hugsanlegar s krifstofur,
en svo var að sjá, sem hinir
réttu menn væri þar hvergi.
Eg lagði svo mikið á mig við
að hugga Önnu, að eg fór að
ti'úa mínum eigin orðum að
lokum. Við og við leit hún á
mig með hikandi trúnaðar-
trausti og að lokum brostum
við báðar þrátt fyrir ógæfu
okkar.
Nokkrum dögum síðar veikt-
ist hún. Hún fékk nýrnablæð-
ingu og hafði mikinn sótthita.
Næsti kafli:
HÚN VAR DÆMD FYR-
IR AÐ HAFA VANRÆKT
AÐ KÆRA FÖÐUR SINN.
Eiur ao uauuai'uvjaiuexui itoruu ser upp bæaistooinni mixtlu við Thuie á Grænlantii, urðu veiði-
,^ál|\jrði Eskimóa muni lakari en; áður. Hafa þe'r því verið flúttir enri norðár, þar sem nátt-
úrah' situr ein að völdum. Hér sjást nokkrir Grænlendinganna, þegar þeir eru komnir á hinar
nýju veiðis'.óðir sínar.
Húsmæður!
Sultu-tíminn
er kominn
Tryggið yður góðan ár-
angur af fyrirhöfn yðar.
Varðveitið vetrafforðann
íyrir skemmdum. Það gerið
þér bezt með því að nota
Betamon
óbrigðult rotvarnarefni
Bensonat
bensoesúrt natrón
Pectinal
sultuhleypir
Vanilletöflur
Vínsýra
Flöskulakk
. í plotum
ALLT FRA

mmw/
Fæst í öllum matvöruverzl-
mmm.