Vísir - 25.08.1953, Blaðsíða 5

Þriðju'dáginn 25-. ág'úsi 19537
▼ ISIR
«
Björgunarafrekið á ,Beinafjörum‘
Á stríðsárunum fórst þar skip og 63 manns
af þvf var ekki bjargað fyrr en eftir 19 daga
Það eru víðar - grafreitir skipanna
*
en á suðnrströnd Islands.
Sú var tíftin, aft súðurströnd íslands var*ne£nd kirkju-
garður skipanna, því aft svo mörg skip strönduðu þar, og
muna menn vafalaust eftir því, þegar þrír brezkir togarar
strönduftu þar sömu nóttina, en þeir höfðu haft samflot
upp að landinu og tveir hinir síðari siglt á land í kjölfar
liins fyrsta.
En það er víðar um heim,
sem strandlengjur hafa þótt
sérstaklega viðsjárverðar
hættulegar . sjófarendum. f
Suðvestur-Afríku er til dæmis
nokkur hluti strandarinnar
kallaður Kaokveld á tungu
frumbyggjanna, en lauslega
þýtt táknar það „strönd ein-
manaleikans“. Menn, er leituðu
að gulli og gimsteinum gáfu
strandlengjunni þar annað nafn
og kölluðu hana „Strönd dem-
anta og dauða“. En nú er svo
komið, að sjómenn nefna þenna
kafla Afríkustrandar „Beina-
fjörur“, og er það nafn komið
á 500 km. langa strandlengju,
og auk þess nær það um 150—
300 km. á land upp. Þarna réðu
Þjóðverjar á sínum tíma, þegar
þeir áttu nýlendur í Afríku, en
nú er landið undir verndar-
gæzlu Suður-Afríku, sem ætlar
sér ekki að sleppa landinu, eins
og oft hefur komið fram í frétt-
um.
Kaokoveld er næstum al-
gerlega óbyggt land, og liggja
til þess augljósar orsakir. Mik-
ill hluti þessa svæðis er ger-
samlega óbyggilegur, því þar
eru ekki stingandi strá, aðeins
saltflákar,' sandhólar og ber
f jöll. Þar eru engar borgir, eng-
ir vegir, engar járnbrautir og
þar fellur heldur engin á til
sjávar. Meðfram ströndinni
sást alls engin merki þess, að
þar sé gróður, enda er hann ekki
til. Einu skepnurnar, sem þar
koma, eru ljón, sjakalar og hý-
enur, og þau sjást sjaldan, eða
aðeins þegar þau villast þang-
að.
Mikið af demönt-
um í jörðu.
Þó mega menn ekki ætla, að
þar sjáist engin hreyfing, því
að sandurinn liggur aldrei kyrr
— til þess fær hsnn engan frið
fyrir vindinum. Og mönnum er
bannað að koma þarna, strang-
lega bannað. Bannið hefur ekki
verið gefið út vegna þess, að
með því móti sé ætlunin að
forða mönnum frá tortímingu
og dauða. Landið er nefniiega
engan veginn snautt af verð-
mætum — það er þvert á móti
mjög verðmætt, og því vilja
yfirvöídin ekki, að aðrir sé þar
að snudda en þeir, sem þau
gera út.
Það er hægt að finna dem-
anta í Kaokoveld — fjölda dem-
anta —- og til þeáfe að koma í
veg fýrif; að ffambóð: á þéim
„vafriihgi“ verði svo: 'mikið, ■ að
hariri 'Vefði 'ekki Veriðifiaéta'ri ;feri
steiriárnir við götu nianna, hef-
ur Suður-Afríku-stjórn bannað
mannaferðir til landsins. Þó
reyna ýmsir ævintýramenn að
komast þangað, eins og gefm’
1 i ■ití&Liö-
að skilja, en fæstir eiga aftur-
kvæmt. Þeir farast af hungri
og j og þorsta. Hina hirðir lögregla
stjórnarinnar og flytur á brott.
Skipsflök og inanna-
bein um allt.
Ekki hefur verið lagt neitt
kapp á að kortleggja Kaoko-
veld, og sízt strandlengjuna,
en þar eru miklar hættur fyrir
sjófarendur. Brim svarrar sífellt
við ströndina og hleður þar upp
grynningum, eða sogar sand-
inn úr þeim ofan í djúpin.
Raunar telja menn, að ströndin
sé sífellt að stækka, það er að
segja, að sandur ofan af landinu
beirist fram í sjó, svo að þar sem
sé 5 metra dýpi í ár, verði kom-
■ið þurrlendi eftir fáein ár. Kort
af ströndinni er því aldrei á-
reiðanlegt nema svo sem eitt ár.
Þar við bætist, að Beguella-
straumurinn liggur meðfram
ströndinni og hrekur skip á rif-
in meðfram henni.
Á stórum svæftum á þess-
um slóftum má finna skips-
flök og mannabein í sand-
inum, ef grafið er í liann,
því að hann sleppir engu,
seni hann nær tökum á, svo
að það er ekki aft furða, þótt
sjómenn kalli ströndina
„Beinafjörur“, og hati hana
og óttist.
Og nú skal sagt frá einum
skiptapa á þessum slóðum, er
gerðist fyz’ir rúmum tug ára.
Skipið rakst
á „eitthvaft“.
Þann 29. nóvember 1942 var
brezka eimskipið „Dunedin
Star“ á siglingu meðfram
Kaokoveld. Skipið var hlaðið
hernaðarnauðsynjum og för
þess var heitið til Asíu, þar sem
Japanir virtust óstöðvandi. Með
því að 21 farþegi, meðal annars
nokkrar konur. Síðla kvölds,
þegar skipið var um 10 mílur
frá ströndinni, rakst það á eitt-
hvað. Enn í dag vita menn ekki,
hvað það rakst á. Ef til vill
hefur það verið blindsker, sem
menn hafa ekki vitað um, kann-
ske kafbátur, því að þeir voru
margir á þessari siglingaleið um
þær mundir.
Hitt er víst, að stórt gat kom
á botn Dunedin Star, og kol-
grænn sjórinn féll inn í skipið.
Stefnunni var þegar breytt til
lands, og dælurnar héldu skip-
inu á floti, svo að það tók brátt
niðri. Jafnframt hafði það sent
frá sér neyðarskeyti, og heyrðist
það m. a. í flotastöð í nokkur
bundi’aða mílna fjarlægð, og
þaðan var hafinn einn stærsti,
erfiðasti og kostnaðai’samasti
björgunarlgiðangur, sem um
getur. Hefur suður-afrískur
blaðamaður, John H. Marsh,
sagt frá honum í bók sinni, er
hann nefnir „Beinafjörur“, og
hermir frá skipssköðum á þess-
um slóðum.
63» ná landi.
Eins og þegar er sagt, er
þai’na mikið brim sýknt og
heilagt, og skipstjórinn á Dune-
din Star óttaðist, að skip hans
mundi brótna í brimgarðinum.
Það var því eðlilegt, að hann
gæfi fyrirskipun um það, að
menn reyndu að ná landi. Einn
af björgunai’bátum skipsins var
búinn vél og var hægt að kom-
ast á honum gegnum brim-
garðinn og til lands. Þegar 63
manns hafði verið bjai’gað með
þessum hætti, reið ólag yfir
bátinn, svo að hann brotnaði
og var ónothæfur. í þeim hópi,
sem þá var korninn á land, voru
átta konur og þrír brjóstmylk-
ingar, auk nokkui’ra roskinna
manna.
Þau stóðu nú slypp á strönd-
inni, og höfðu aðeins lítið eitt
af vatni og niðursuðuvömm til
að nærast á. Þarna urðu þau að
hafast við í 19 daga, og ógern-
ingur var að ná sambandi við
þá 33 menn, sem enn voi’u á
skipinu. Bi’imgarðurinn kom í
veg fyrir allar tilráunir til
þess.
111 líftan
barnanna.
Tveim sólai’hringum eftir
strandið komu tvö kaupskip og
herskip á vettvang, og tókst að
bjarga um þorð í þau þeiin 33
mönnum, sem enn höfðu verið
um borð í Dunedin Star. En
enn var ógerningur að ná landi,
og þjáningar þeirra 63ja, sem
þar höfðust við, voru ægilegar.
Hitinn var óþolandi um daga,
því að hvergi var skjól að finna,
og um nætur var hi’ollkalt.
Sandurinn fauk sífellt í öll vit
manna, en þó leið brjóstmylk-
ingunum vei’st. Gaze-bindi
voru sett fyrir augu þeirra,
en sandurinn komst samt að
þeim. Allir voru hroðalega
brenndir af sólinni. Skugga var
hvergi að finna, og hungur og
þorsti kvaldi menn án afláts.
Alla dagana var leitað að vatni,
en það fannst aldrei. Hinsvegax’
fundu menn nær hvai’vetna
mannataein, þegar rótað var í
sandinum, og sums staðar lágu
þau ofan á honum, hvít og skin-
in, og sönnuðu mönnum, að þar
hefðu fleiru komið, sem hefðu
ekki allir haldið lífi. Og margir
óttuðust, að örlög þeirra mundu
verða hin sömu og þeirra, er
lágu þarna sem skinin bein.
Annaft
skip strandar.
Daginn eftir komu þessarra
skipa, varð annað óhapp ó
sti’andstaðnum. Dráttarbátur
með 20 manna áhöfn, sem kom
til hjálpar, strandaði. einnig á
Kaokoveld. í 72 klukkustundir
var unnið hvíldarlítið við
björgun áhafnarinnar, og hafði
þá tekizt að ná 19 mönnum af
skipinu. Einn háseti drukknaði
og annar dó, er hann hafði náð
Á Ítalíu er starfandi læknir einn, sem mun hvergi eiga sinn líka. Hann heitir dr. Guido Guida.
Hann sér aft heita má aldrei sjúklinga sina. Hann er nefnilega yfirmaður ráðgjafarstofnunar
í Róm, sem sæfarendur geta leitað til um ráð — meft aftstoð þráðlausra tækja — þegar sjúk-
dómur kemur upp lun borö eða.maður slasast. Dr.; Guida ráöleggur mönnúm síftan, hvað gera
skuli og .á maxgur sjóiiiaður honum líf að launa.
landi. Hafði hann reynt svo
mikið á sig, að hjartað bilaði.
Nú voru komnir á land tveir
hópar manna, er gátu eoga
björg sér veitt.
Þó bætti það nokkuð úr skák,
að flugvél var send á vettvang,
og vai’paði hún niður vatni og
vistum til skipbrotsmanna. —-
Flugmaðurinn athugaði ná-
grennið, og fann skammt frá
strandstaðnum sléttu eina, sem
honum virtist tilvalinn lend-
ingarstaður, svo að hann lenti
flugvél sinni þar. Daginn eftir
ætlaði hann svo að fljúga upp
með þá, sem verst voru haldnir,
en þá höfðu hjól flugvélarinnar
sigið svo í sandinn, að engin
leið reyndist að hreyfa hana.
Voru þeir, sem hjálpar þurftu,
því orðnir enn fleiri en áður.
Bílar sendir *
til hjálpar.
Nú var gripið til þess ráðs að
senda lest bifreiða, til þess að
koma skipbrotsmönnunum til
hjálpar, því að sýnt var, að
þeim yrði ekki bjargað með
öðru móti. Þetta varð ægileg
áreynsluför fyrir bjöi’gunar-
mennina. Bílarnir sukku hvað
eftir annað í sandinn upp að
„kúlu“ og aurbrettum. Stund-
um var ekið um dali, þai’ sem
hitinn var svo mikill, að allir
málmhlutir urðu glóandi og
engu mátti muna, að hjólbarð-
arnir bráðnuðu ékki. Þess á
milli lá leiðin yfir saltfláka, þar,
sem bílarnir sukku hvað eftir
annað niður um saltskorpuna,
og voru þetta verstu staðirnir.
Leiðin var samtals um 1000 km.
og var ekki gert ráð fyrir, að
menn yrðu lengur en 3—4 daga
að þessu. Leiðangursmenn voi’u
alls 11 daga.
Gátu ekki gengið
nógu langt.
Flugvélar héldu áfram að
varpa vatni og vistum niður til
manna, svo að hungur eða
þorsti kvaldi þá ekki framar.
Áhöfn dráttarbátsins hafði náð
landi all-langt frá þeim stað,
þar sem hinir skipbrotsmenn-
irnir voru, og einn flugmann-
anna fann góðan lendingarstað
skammt frá þeim. Var þeim því
bjargað þegar.
í rauninni voru skipbrots-.
mennirnir af Dunedin Star ekki
mjög' fjarri, en þó var leiðin of
löng, til þess að þeir gætu
gengið til lendingarstaðar flug-
vélanna. Var þá gerð tilraun til
þess að bjarga fólkinu um borð
í skipin sem biðu alltaf úti
fyrir,- en þótt fáeinum mönnum
væi’i bjargað- þannig, þótti á-
hættan alltof mikil. Var því það
ráð tekið að bíða eftir bílunum.
Þegar síðustu mönnunum var
bjargað, voru 19 dagar liðnir
frá því að Dunedin Star strand-
aði. Allir voi’u mjög þjakaðir
og' urðu sumir að vera lengí-
undir læknishendi.
Björgunin kostaði tvö manns-
líf, dráttarbát, flugvél, nokki’ar
vörubifi'eiðir, ótakmarkaða
mannlega áreynslu og næstum
100,000 sterlingspund í pen-
ingum.
Smuts, er var þá æðsti maður
Suoúr-Afi’iku, fannst viðeig-
andi, að hann minntist björgun-
arinnar í ræðu, og komst hann
svo að oi-ði, að sagan mundi
igeýma mfehixtgú hetjanná, áéUi*
þarna koniu \rið sögu. r