Vísir - 05.07.1954, Blaðsíða 5

Mánudagmn 5. júlí 1954
VlSIR
Ulfl
landnám.
nýtt
>ess hlýtur enn að verða
langt að bíða að íslenzka þjóðin
verði svo mannmörg, að hennar
gæti á alþjóðlegum vettvangi
fyrir efnaleg afrek. En ekki er
það nema heilbrigður metnaður
að við viljum samt sem áður
láta það ásannast, að nokkurn
skerf séum við megnugir að
leggja fi-am tií menningarlegrar
framsóknar mannkynsins. Það
hefir meira að segja sína hag-
nýtu þýðingu að heimurinn viti
eitthvað um okkur, það er til
sæmdar sé. Og skerfur jafnvel
iítillar þjóðar getur þar orðið
stór, sem vegin eru hin menn-
ingarlegu framlög hennar.
Þetta sannar saga Norðmanna.
Þeir voru á 19. öld ein af
smæstu þjóðum heims, en eigi
að síður á meðal öndvegisþjóð-
anna fyrir bókmenntir sínar og
jafnvel listir. Og fyrir forn-
íslenzkar bókmenntir vita allar
germanskar og engilsaxneskar
þjóðir um tilveru okkar, og
höfum við þó sjálfir gert minna
en við hefðum getað til þess að
útbreiða þá þekkingu. En yfir-
leitt vita þessar þjóðir, flestar
þeirra, lítið um það, að við vor-
um ekki aðeins í fornöld bók-
menntaþjóð, heldur höfum við
verið það alla okkar tíð og
þykjumst með fullum rétti geta
talið okkur það enn í dag. Og
heimurinn veit í rauninni ekk-
ert um það, að nú þróast hér
merkilegur vísir til lista —
svo að af fullri hófsemi sé talað.
Sinnuleysi okkar um að ráða
bót á vanþekkingunni verður
nú að fara að verða lokið. Við
verðum að fara að gera vart
við okkur á alþjóðlegu menn-
ingarsviði. Ekki með auglýs-
ingaskrumi eða með því að
belgja okkur upp; fyrir slíkt
uppskerum við ekki annað en
háð, enda verðskuldar það ekki
annað; heldur með því að
stuðla að því, að aðrar þjóðir
kynnist menningu okkar milli-
liðalaust. Með öðrum orðum:
' það eru okkar eigin bókmennt-
ir, fornar og nýjar, sem kynna
verða okkur.
Það er bæði augljóst og við-
urkennt, að í þessu efni skipt-
ir um engar þjóðir meira en
hinar engilsaxnesku, og meg-
um við þó ekkiláta okkur sjást
yfir hinar. Og nú vill svo vel
til, að hjá grannþjóð okkar
Bretum er í svipínn sá áhugi á
íslenzkri tungu og íslenzkum
bókmenntum, að ef við grípum
tækifærið, eru allar líkur til að
miklu megi áorka og sennilega
á næsta áratugi fá íslenzkum
fræðum tryggðan þann þess í
háskólakerfinu brezka að lítt
þurfi að óttast að þau hrapi úr
honum. Sleppum við tækifær-
inu, mætti á hinn bóginn fara
svo, að því væri sleppt um
langan aldur. Þegar góðum
tækifærum er sleppt, vilja löng-
um sannast orð Gríms Thom-
sens, að „engill fer og lánið
þrýtur“. Þetta megum við fyr-
ir engan mun gera.
En þá er líka að hefjast handa
og líka grípa þær hendur, sem
nú eru fram. réttar á Englandi
og Skotlandi okkur til liðsinnis.
Nú er í þann veginn að hefjast
íornritaútgáfa sú í Edinborg,
sem blöð hafa sagt frá; Viking
Society í London er að endur
fæðast og stóreflast, og ekki að
vita hverjum vexti það kann
að ná ef við veitum því alla
hvatning og allan stuðning.
Hin mikla og merka orðabók
Guðbrands Vigfússonar er í
þann veginn að koma út í Ox-
ford í stórlega endurbættri og
aukinni útgáfu frá hendi hins
mesta orðabókarhöfundar, sem
nokkru sinni hefir uppi verið,
Sir William Craigie, og hann er
að semja orðabók, sem tekur
við af henni og nær allt til loka
18. aldar. Þessar bækur ætlar
Clarendon Press að selja svo
vægu verði að engum verði um
megn að eignast þær. Nýjar
kennslubækur og handbækur
(eða eldri bækur endurbættar)
eru í undirbúningi. Ýmislegt er
urs maims þá. Nú mun hann t.
d. leita til allra forleggjai'a,
þvi að enda þótt margur sé sá,
er knýr á þeirra dyr, þá sýnir
það sig og hefir löngum sýnt,
að þeir þreytast seint að hjálpa.
En hver sá maður, sem ein-
hverja bók getur lagt fram,
getur líka veitt lið. Ekkert
bókasafn er svo stórt, að það
sé ekki byggt upp af eintómum
eintökum. Engin er sú bók, ný
eða gömul, að hún sé ekki þeg-
in með þökkum, því að aldrei
er að vita hvaða bók, merkileg
eða lítt merkileg, kann að geta
komið að nötum í safni. , Og
komi af einhverri bók fleiri
eintök en þessi háskóli telur
sér
MiHjón mamia...
(Fram af 8. siðu)
Alltaf saraa aðferðin.
í bjaima Klieg-ljósa og við
suð sjónvarpsvéla hélt Burlit-
ski áfram:
„Aðferðin var ávallt hin
sama. Hermenn leynilögregl-
unnar (þá kölluð NKVD, nú
MVD) hersettu þessi lýðveldi
undir því yfirskini, að þeir
ættu að hvílast og þjálfast til
frekari átaka fyrir föðurlandið
gegn nazistum. Hermennirmr
voru látnir villa á sér heim-
ildir með því að klæðast ein-
kennisbúningum hersins. Vió
stunduðum áróður, kynntum
okkur sem bezt legu járn-
nytsamt að eiga, þá eru brauta og vega, gráfum okkur
þurfalingarnir nógir, þar sem1 skotstöðvar — og safnað var
eru hinir háskólarnir á Bret- ! upplýsingum um alla íbúana og
landi, þeir er íslerizku kenna. j skrásettir. íbúarnir áttu
; sér ekki ills von. Þeir héldu,
Eftir að hafa rætt þetta iriál að við værum að ’æfingum, en
við ýmsa ágæta menn og á- svo létum við allt í einu til
Bómur miðstjórnar
kommúnista.
Svo tók Khorin höfuðsmaður'
til máls, aðstoðarmaður yfir-
manns NKVD. Dauðaþögn ríkt-v
er hann las upp þann dóm mið-
stjórnar kommúnistaflokksins,
að íbúar Chencheno-Ingusii
hefði haft samstarf v ð Þjóð—
verja, meðan þeir hernámvt
landið. íbúarnir hefðu jafnvej.
tekið þátt I árásum og valdi5*
ráðstjórninni miklu tjóni og
erfiðleikum. Þess vegna yrðui
allir íbúarnir, að meðtöldu--
hverju gamalmenni og hverja-
ungbarni, fluttir til ónafn-
greindra fjarlægra staða i Ráð—
stjórnarríkjunum. Skotið ytðis
miskunnarlaust á hvern þanr>,
er veitti mótspyrnu. Og um leið
benti Khorin á fallbyssustæói.
og rússneskt herlið, sem kom
þéttum fylkingum og sló hring:.
um mannsöfnuðinn.
hugasama, en einkum þá dr.
Alexander Jóhannesson há-
skólarektor og Finn Sigmunds-
son landsbókavörð, hefir það
það fleira, er hnígur í sömu þótt henta að ritað væri ávarp
átt. Kennsla í íslenzku er auk-
in við brezka háskóla, og það
verður okkar sök ef nútíðar-
íslenzka fær ekki innan skamms
stórum hærri sess á Bretlandi
en þann, er hún nú skipar.
Margt er það, sem við þurfum
þetta. Hér er urn þjóð-
nytjamál og þjóðmetnaðarmál
að ræða, og nú í bili eru þeir
margir, sem nokkurt lið mundu
geta lagt, þó að frá sumum
kæmi aðeins ein bók. Bækur
má senda Mr. Petei' Foote sjálf-
að gera til þess að efla þessa um, á Suðurgötu 22 (sími 3676),
* ellegar þá annað hvort Finni
Sigmundssyni landsbókavei'ði
(sími 3375) eða mér undir-
rituðum. á Holtsgötu 7 (sími
2436). Helzt þurfa þær að koma
svo tírrianlega að unnt sé að
senda þær til Englands um
miðjan maímánuð.
Sn. J.
hreyfingu, sem nú er komin á.
Eitt af því, sem mestu máli
skiptir og mest kallar að, er að
efla íslenzk bókasöfn þar sem
íslenzka er kennd. Lundúna-
háskóli misti sitt íslenzka safn
(sem vitanlega var aldrei öðru
vísi en allsendis ófullnægjandi
og náði nær einvörðungu til
fornbókmenntanna) á stríðs-
árunum. Þar voru nú þeir menn,
er mikinn hug höfðu á að bæta
úr þessu, og með þeirra góða
tilstilli fékk háskólinn það íé
— að nokkru leyti úr vasa ein-
staklinga en að mestu úr
miklum menningarsjóði, sem
heitir Pilgrim Trust — að hann
gat eignast merkilegt safn sem
honum bauðst hér fyrir lítið
verð, og við það safn var aukið
bæði af einstaklingum og
nokkrum stofnunum hér. Er nú
með þessu lögð ákaflega góð
undirstaða að íslenzku bóka-
safni, og það sýnir hug ráða-
manna háskólans, að í bóka-
safnshúsi því hinu mikla, sem
þar er verið að endurreisa, er
þessu íslenzka safni ætluð sér-
stök lestrarstofa. í safnið vant-
ar enn þá mikið af eldri ritum,
og auðvitað verður safnið fá-
nýtt eftir stuttan tíma ef við
það er ekki bætt því sem kem-
ur út á hverju ári. En nú um
sinn hefir háskólinn ekkert fé
til frekari kaupa á íslenzkum
bókum. Kemur nú til þess,
hverjir drengir við íslendingar
viljum reynast sjálfum okkur
í þessu merkilega máli.
Aðalkennarinn í íslenzku við
Lundúnaháskóla, Mr. Peter
Foote, sá er kom hingað í fyrra-
vetur að sækja bækurnar, hef-
ur dvalið hér við bókmennta-
störf í vetur. Nú hefir það orð-
ið að ráði, að til þess að reyna
að fá hið íslenzka safn háskól-
ans eflt, snúi'hann sér til þeirra
1 manna og þeiri’a stofnana hér,
sem helzt má vænta að geti lagt
málinu Tið. Vilja allra þeirrá,
er eitthvað geta, niun ekki að
efa. Það sýndi sig í fyrra meðan
hann dvaldi hér, og leitaði hann
saint ekki beinlínis liðs nokk-
Kristián Guðiaugsson,
hæstaréttarlögmaðuí
Skrifstofutími 1®—12 •>
1—5. Austurstrsetl l.
«?imi um
skarar skríða. Eg minnist sér-
staklega atburða frá Chen-
cheno-Ingush, fjallalýðveldis í
Kákasiu, en fólkið þar hefur
iðulega barist fyrir frelsi sínu,
fyrst við keisara, síðar við
kommúnista.
Gimií sem hursar.
Það var hinn 23. febrúar
1944, mánuði eftir að við höfð-
um byrjað hersetuna. Við boð-
uðum ' öllum að taka þátt í
fjöldasamkomu til þess að láta
i Ijós samúð með málstað Ráð-
stjórnarríkjanna. Fólkið var
ginnt sem þursar. Það bar fána
og myndir af Lenin og Stalin.
í fararbroddi gengu menn, sem
léku á harmonikur. í Novosel-
skoye, þar sem eg var, var
fólkinu, sem ekkert grunaði,
safnað saman á torginu. Lúðra-
sveit hersins lék. Innanhéraðs-
ieiðtogar fluttu ræður og aða'-
ritari kommúnistafiokksins,
Stalin var lofaður og flei’i
leiðtogar.
IWyndirnar
féllu til jarðar.
V
Billy Graham hcitir amerískur prestur, sagður sá hraðmælskasti,
scm nú er uppi. Hann heíur verið á vakningaríerð oiri Evrópu-
lönd og menn hlustað á hann í hundrað þúsunda tali. Myndin
er tekrii, er hann talaði i Frúarkirkjunni i Kaupntannahöfn.
Brodersen stiftsprófastur túlkaði fyrir hann.
Fólkið var sem lostið reiðar—
slagi. Enginn mælti orð af vör-
um, en eitt af öðru fellu til1
jarðar spjöldin með myndunuin.-
af Lenin og Stalin. Menn fengju
klst. til þess að tína saman.
pjönkur sínar. Enginn mátfi..
hafa meira meðferðis en 100'
kg. að þyngd. Hermenn höfðu.
strangt eftirlit með öliu og leit-
að var að öllum, sem ekkii
komu á torgið. — Eftir flutn -
! inginn var torgiðog héraðið eins -
og auðnarland, sem allir hafa.
flúið vegna reimleika. Næsíu
daga ríkti dauðaþögn, neraa.
þegar ómur barst úr hermanna-
skálum, þar sem drukknir
leynilögreglumenn sungu viff*
raust . . .
Sá, sem hafði yfirstjóin
flutninganna með höndum, var
Serov, hershöfðingi. 1 verð-
launa skyni var hann gerður
að forseta innanríkis- og ör-
yggisstofnunarinnar, sem var
hliðstætt starf og Beria gegndi,
áður en hann féll í ónáð.“
Burlitski kvaðst hafa fengið ■
svo mikið ógeð á þessum að-
gerðum, að hann ákvað að flýja
undir eins og tækifæri gæfist.
Burlitski sagði einnig frá
andspyrnubaráttunni í Lithauen,
og víðar, þar sem ástandið var
svo alvarlegt, að þangað var
sendur einn af mektarmónnum
kommúnista, Kruglov hers-
höfðingi, samstarfsmaður Ser-
ovs. Lét hann leggja í auðn heil
þorp, taka marga menn af liíi
o. s. frv.
AHt á sama stað
Bifreiðin yðar á aðeins
það bezta skilið.
Maremont fjaðrir,
og hljóðdeyfarar
fyrirliggjandi í margar
tegundir bifreiða.
Þal svíkur engan al
verzla hjá Aglí.
H.f. Egill Vilhjálmsson
Laugaveg 1 18
Reykjavík
Sími 81812.