Vísir - 10.12.1954, Blaðsíða 4

vfsm
Föstu(3agUm 10. dpseiriber 193€
Er þetta vaknmg ?
Skera þarf upp iierör fii liðs
vlð Söguféiagið og Riuinaféi-
agið.
Engum getur dulizt þaS, aS á
Iþví ári, sem nú er að líSa út, hef-
ur hugur íslenzkrar þjóðar til
fornbókmennta sinna komist á
nakkra hreyfingu.
Fyrsta hræringin varð fýrir
skiftatilboð Dana, sem segja nrun
mega að væri cinhuga hafnað,
þegar frá eru taldir þeir landar
í Kaupmannahöfn, er létu hóa
sér: saman til þess að víta okkur
fyrir að gefa ekki kost á að selja
frumburðarréttinn fyrir. bauna-
verð. En stórum efldist þó hrey-f-
ing þessi við heimsókn þeirra
tveggja manna, .Törgens Biik-
dahls og Bjama Gíslasonar, sem
skörulegast höfðu haldið á mál-
stað okkar úti í Danmörku. Enn
varð hún til livatningar hin
snildarlega útvarpsræða Gísla
Sveinssonar núna 1. desemiber.
þar talaði enn þjóðskörungur sá,
er við hinir eldri munum svo vel
frá morgni aldarinnar. þá staf-
aði ekki litlum ljóma af nafni
hans, og það er vel að mega
tr.ey.sta því, að hann kyndi sama
eldinn til æviloka. Við skulum
vona að enn um skeið megi hon-
um endast dagur til að gera það.
Seint mun,-sá dagur uþp renna,
að ekki þurfi lengur að standa
vöi’ð um réttindi landsins og
halda þjóðinni vakandi.
, Kröfunni um að skitað verði
haaidritum okkar verður að halda
fram unz fullur sigur er unninn.
Og víst mun sá sigur vinnast e.f
við sláum hvergi undan og
styggjum ekki frá okkur þá
drengskapai-menn í Danmörku,
sem af lireinni prýði sfyðja góð-
•an málstað. þeir munu þá smám
saman efla svo lið sitt að okkur
. endist sá stuðningur að fulfu. En
þess megum við naumast vænta,
að þette gerist með skjótri. svip-
en.
Meðan við herjumst fyrir cnd-
urheimtunni, ber okkur að láta
það á sannast, að hennar séum
við verðir. Og nú skulum við
sýna þann manndóm og dreng-
skap að játa það, að til þessa
höfum við verið ósæmilega tóm-
látir úm að ávaxta þjóðjnni
þann arf fyrri tíðar, sem hand-
rrtin gcyma. Við höfum jafnvel
verið blöskranlega aðgerðalitlir
um notkun þeirra miklu hand-
ritafjápjóða, seim við höfum í
okkar lúigjli V’örzfum. það er ifj;
þess að minna á vanrækslu okk-
ar að þetta greinarlcorn or ritað.
Ómetaniegt starf rornleifa-
félagsins.
Hin svonefndu fornrit eru
minnstur hluti . alls þandrita-
. aiiþsips, en þeim tíma, sem við
tekur af tíma fornritanna, hafa
verið gerð svo lítil skil, að sann-
iarlega er vanrækslan okkur háð-
ung. Bókmenntir miðaldarinnar
og allt til loka átjándu aldar eru
enn að mestu óútgefnar. Að siima
þe'írn, ér riú jafnvel htýnasta
verkofnið. þau félög, sem hein-
línás háfa verið stofnuð til þcss
að vinna þetta lílutverk, Sögufé-
lagið og Rímnafélagið, lianga á
Jiorrirninni og þjóðin virðlst Iáta
sig lifclu skipta um jrau. Á þessu
þarf að verða gagnger breyting.
JsTú þarf að skera upp herör i
landinu til liðs við þessi félög,
og þá ekki síður við Fornleifafé-
lagið, sem í þrjá aldarfjórðunga
er búið að vinna alveg ómetan-
legt starf í sinni miklu örbirgð.
Á því félagi liefur verið sá aðals-
bragur allt frá öndverðií að það
hefur ekki látið baslið srnækka
sig. Athugið árbók þess með hin-
um ágætu registrum og dæmið
síðan um sannindi þessara oi-ða.
Vérksvið þessa félags er stórt,
því að það er allar liðnar aldir
hyggðar- á íslandi, enda er. Árbók
þess nálega ómissandi hverjum
þoim manni, er að memitaðra
manna hætti lætur sigvarða sögti
þjóðarinnar. Skiptir þá ekki máli
livort hann er kotbóndi frammi
í afdal eða prófessor við háskól-
ann í Reykjavík. Nú er inikið af
Ájhókinni ekki lengur fáanlegt
og verður að hefjast handa um
endurprentun hennar. Til þess
verks er óumfiýjanlegt að Al-
þingi leggi nokkurt fé fyrstu. ár-
in, síðan á endui-prentunin auð-
veldlega að geta Sjálf staðið und-
ir sér, ef vel er á haldið. En nú
má ekki lengur draga að hefja
þetta verk; það hefði helzt átt
að gera fyrir allmöi-gum árum.
Fátæktarbasl Fornritafé-
lagsins.
Foj'm-itafélagið er í rúma tvo
áratugi búið að senda frá sér
þær útgáfur, sem vej-ið hafa til
sérstakj'ar fyi’irmýndar um
bókagei'ð og forleggjai-ar okkar
almennt mundu haía lært af, ef
þeir gætu lært, <>n það vii-ðist
þeim sumum vei-a fyrirmunað,
þó að til allrar hamingju séu þeir
líka til, sem leggja fcapp á að
gera í alla staði vel., ]>eir menn
eru of fáir ög þeir slá ekki uní
sig með giaijiri. Útgáfur Fom-
ritaféiagsinsjiafa IÍka verið þjóð-
inni sú menntáliud (ef Inin
kynni að meta) að við átfum
aldrei neitt sambæi'ilegt honni
í þeirri grein. þær liafa ennfrém-
ur varpað Jjóma á ísland ög./ís-
lenzka fræðimennsku ei'léndis.
En þrátt fyrir allt þetta, og þratt
f.vrir stórhöfðioglcganstuðnihg
einstakra manna og fyrirtækja:
hefur félagið lifað við það fá-
tæktarbasl að rnælt er að viö hafi
legið nú í seinni tíð að starfsemi
þ|ss ýrði að leggjast niður. Hvað
kálTaí' þú skammarlegt þjóðinni
ef ekki þetta? því ekki vantar
að við miklumst af þeim bók-
menntum, sem við erum svona
drjúgir að varðveita. Nú í haust
hafa heldur en ekki orðið veðra-
brigði, og láti guð gott á yita,
Að cinhvei'ju leyti kunna þau
veðrabrigði að stafa af vaknandi
áhuga fyrir fornbókmenntuhu'm
almennt sökum handritamálsins,
en þó hefur hin fagra og vandaða
útgáfa Njálu kanii.skc haft hér
rneiri áhrif. En hver svo sein oi'-
sökin er, .þá eru.nú íprnritin rif-
in út'og var tíriii tifkoininhi að
svo væri gert.
Spúrningm e.r nú ~"og það er
alvöruspúrning: Er þetta vakn-
ing og megum við fyrir þá sok
gera ráð fyrir, að fólkið soffii
ekki aftur að sinni? Eða er það
ef til vill syo, að við höfum bara'
rumskað meðan við erum að
snúa okkur á hitt eyrað? þá yæri
yfiriitlu að gleðjast.
Notin fyrir islenzka alþýSu.
Nei, nú má ekki sofna.aftur.
Nú á að styðja svo félagið og
efla að það þurfi ekki að skorta
fé t.il þess að launa þá menn,
sem vinna að þessum ákaflega
vinnufreku og þar af leiðandi á-
kaflega kostnaðarsömu, en.líka
ákaflega merkilegu útgáfum. Við
skulúm minnast þess, að einung-
is í útgáfuot eins og þessuni, geta
fórnritin orðið íslenzkri alþýðu
að fullum notum. Nú þarf a.ð
endurprenta hin uppseldu bindi
úr safninu og láta endurprent-
un ganga greitt, svo að aidrei
verði til lengdar nein skörð í
það.
Ekki ber a.ð lilaupa fram fyifr
Fomritafélagið á þess afmai'k-
aða sviði eða taka þannig á
nokkurn liátt fram fyrir liendur
þess í útgáfustai'fi að því sé ó-
léikur ger. En miklu er- þarna
meira pg margbrotnara vei-k)-
efni fyrir hendi en svo, að það
félag geti sinnt því öllu. Fleiri
þurfa að leggja hönd á plóginn,
og þá ekki sízt með endurprent-
ununr þeirra útgáfna, sem ófáan-
legar eru, en svo merkai’ að þan-
raega heita nauðsynlegar- ölluni
fræðimönnum. þpgar Sophus
Bugge gaf út SæmundaryEddu
1867, kom þar sú. útgáfa, er bar
af öllum hinum eldri. Síðan eru
komnar aðrar nákvæmarij en
svo er sanrt þessi útgáfa nrerk
og syo mifcið er- liúið að vitna til
hennar, að cnn er hún hverjum
fræðimanni nauðsyn og verður
líklega lengi. I-lún var endur-
prentuð fyrir náléga fjórðungi
alclar og seldist upp á skömirium.
tínra. Héi'á landi muri sú endur-
pre.ntun varlu til. -Ég hafði hana'
Fltókaverzhjh mirin'i, en minijist
ekki áð ha.fíi: se.it hána nenia.til
útlanda. Engum manni mundi
ég ráða' til að endurprenta þessa
útgáfu héi' á laíndj að sinni, en
scnnilega verður, e.im að endur-
prcnta iiana, ý'
Aftur eru það aðrar útgáfur
foPnrihú sém vert, yæri. fyrir for-
leggjara hér að athuga. þar til
hygg ég. að nefoa mætti úlgáfu
Rafns af Fornaldaí'sögum Norð-
urlanda (1829—30), s.em bæði er
kannskc sú bezta .som til er í
heild af þeim sögum,, og hefur
alla tið vei'ið notuð svo m.i.við.af,
fræðimönnúm, þar á meðal við,
orðaba.’kurnar, að tiívitnanir í
hana eru ólelj.andi. þess lilýtur
að verða langt að bíða, að þess-
a.r sögur komi út á vegum Forn-
ritafélagsins, og jafnvel þcgar'sú
útgáfa keinur, sem vi tanleg'a
tekur þá þessarj frain, þá verður
samt sern áður. fræðimönnum
Þprf a þessari., Fyijr; þá . er j tor-
VpU aö: vera áu héiiharý tijós-
prcutun væri vitanlega sjáltsögð.
Örugt fyrirtæki.
Anháð er þó íniklú meiri nauð-
syn að enchn-prcnta sem fyrst á
þennan hátt, og það eru Fom-
mannasögurnai' (1825—37). Út-
gáfa þcirra var bæði sérstakléga
falleg og einnig i.njög vönduð að
þeirrar tíðar' hætti, enda unmi að
lienni beztu fræðhnenn, som
kosíui' var á, þar á incðal Finn-
ur Magnússori og Sveinbjörn Eg-
ilsson. í hariít hcfur sífeldlega
verið vitnað alla.tíð síðan hún
kom út. Fyrir endui’prentun
hennar mundi öruggur markað-
ur innan lands og utan, enda
sagðist, Guðmundur Gamalíels-
spn telja, að ef nokkuð væri ör-
ugt fyrirtæki fyrir forleggjara,
þá væri það endurprentun Forn-
mannasagna, fyrir innlendan og
érlendan markað.
Til þess að Icngja ekki þetta
mál unr of, skal nú aðeins
minnst á eitt rit til viðbótar, en
það er heildarsafn af kvæðum
fomskáldanna, öðrum en Eddu-
kvæðum. Útgáfa Finnst er löngu
ófáanleg og þó að enn kunni að
inega ná í útgáfu Koclcs, þá er
hún án skýringa og því út af
fyrir sig ófullnægjandi alrnenn-
ingi, þess verður sennilega langt
(Þ&éuvélur
OlíU9ÞÍSMMr
nýkomiS

tmœmé
á
að bíða, að útgáfa Fornritaféi
lagsins komi, og ekki virðist þafS
fyrirhuga slíka heildarútgáfu'j
Náttúrlega væri það kostnaðar'-i
minnst að ljósprenta útgáfií
Finns (B-textann), en sp. galli eri
á því, að þar er þýtt á dönsku enj
ekki íslenzku, og danskan er núl
tekin að valda hinu yngra fólki]
nokkrum örðuglcikum. HitÉ
skiptir elcki máli, að siimir]
mundu vilja breyta texta Finns;]
það verður seint, að allir fallisþ
á sama texta. Einnig fyrir þessafi
endurprentun mundi mikill og
stöðugur markaður erlendis.
En höfuðatriði er þetta, að ,sú
hreyfing, sem iiú hefur gcr/.t,
verði að varanlegri vakningu.
Sn. J. .
Mlf«*g'/rsihgsétnt’
Verð kr. 140,00
Herratreflar. Verð kr. 27,00.
Herraxnanehettskyrtur
Verð kr. 55,00.
Herragaberdinebuxur
Verð frá kr. 212,00.
Fischerssundi.
POLAR RAFGEYMAR
Einu rafgeymarnir á markaðinum með
ÁRS ÁBYRGÐ
Fást í öllum bifreiðavöruverzlunum.
Þvottavélor
3 gerðir
Kœliskópor
3 gerðir
Ryksugur
3 gerðir
Strauvélar
Þurrkarar
Bónvclar
fyrirliggjancli