Vísir - 05.01.1955, Qupperneq 6

flSIB
WISIK.
D A G B L A Ð
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur).
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Áhrií héra&sbantis.
Fyrir um það bil tveim árum var ákvæði það í hinum gömlu
áfengislögum um héraðsbönn látið ganga í gildi, en það
hafði ekki verið í gildi fram að þeim tíma. Fjallar ákvæði þetta
um það, að hægt sé að efna til atkvæðagreiðsiu á þeim stöðum,
þár sem starfrækt er útsala frá áfengisverzluninni, og skuli úr-
slít slíkrar atkvæðagreiðslu ráða um það, hvort útsalan verði
opin áfram eða ekki. Munu bindindis- og bannmenn lengi hafa
viljað, að þetta ákvæði laganna kæmi til framkvæmda, þótt
ekki yrði af því um langt skeið, eða þar til svo skipaðist síðla
árs 1952, að ráðherra, er með þessi mál fór, ákvað að taka
upp þenna hátt.
Þetta varð til þess að í ýmsum bæjarfélögum úti um land
notuðu menn tækifærið til að> efna til atkvæðagreiðslu um það,
hvort þar skyldi opin vínbúð áfram eins og verið hafði. Árangur
slíkrar atkvæðagreúÁi varð sá, sem kunnugt er, að samþykkt
var að loka útsölu Áfengisverzlunarinnar, og var þetta meðal
annars gert á ísafirði og Akureyri. Hafa íbúar þeirra staða,
sem hafa viljað afla sér áfengra drykkja eftir sem áður, orðið
að leita lengra til fanga en þeir þurftu fyrr, og munu ekki
hafa talið það eftir sér.
En svo hcfur brugðið við, að héraðabönn þessi hafa ekki
dregið úr því, að menn neyttu áfengis á þessum stöðum, sem
þannig átti að ,,þurrka“. Var þess heldur vart að værita, þar
sem hægt var að fá áfengi með öðrum hætti, og 'er nú svo
'komið, að leynivínsala hefur komið í stað hinna opnu útsölu-
staða Áfengisvérzlunar ríkisins, og mun víst engum þykja það
tákn framfara. Svo var að minnsta kosti sagt í ísafjarðar-
blaðinu Skutli ekki alls fyrir löngu, að leynivínsalan þar væri
bæjarfélaginu til vansa, og birti Vísir þau ummæli blaðsins um
þetta milli jóla og nýárs, og raunar fleiri er vom viðhöfð tun
hið nýja áfengisástand ísafjarðar.
Þœr frcgriir berast eiimig frá Akurevri, að þarfsé vín haft
nm ‘hönd á opinberum stöðum, eða í samkvæmum á slíkum
stöðum, enda þótt þar sé engin vínbúð opin, og alþjóð veit, að
áfengisflutningar hafa verið miklir frá Siglufirði til Akureyrar
rjndanfarið. Þar er því hið sama upp á teningnum og á ísa-
’.firði, að héraðsbannið kemur ekki nema .að mjög takmörkuðu
gagni, og 'vafalaust á stétt leyjjivínsala fulltrúa í þeim báe
einnig, ér hagriast vel á lokun vínbúðarinnar.
j Reynslan sannar því, að héraðsbönn Jcoma ekki að gágni, og
y,era má ráð fyrir, að algert bann mundi heldur ekki girða
■fyrir vínneyzlu og drykkjuskap. Um það gilda nokkurn veginn
isömu reglur og um héraðsbann — samgöngur eru svo miklar,
að erfitt er að- koma í veg fyrir að áfengi bcrist til ’ar.dsir: •,
Evo að bann kempr ekki lengur að haldi. En margar áðrar
leiðir eru vitanlega til að berjast .gegn áfenginu, og sennilega
er fræðsluleiðin heppilegust til langframa. Á hana þarf að
Jeggja méiri áherzlu framvegis en hingað til.
Umferðarslys á gamlársdag.
LítilK drengur höfuðkúpu-
hrotnar og kona fótbrotnar.
Tvö umferðarslys urðu á götum
Reykjavíkur á gamlársdag og í
báðum tilfellunum um veruleg
rneiðsl að ræða.
Fyrra slysið varð laust fyrir
hádegið og var lögreglunni til-
kynnt það rétt fyrir 1:1. 12. Pá
hafði tveggja ára drengur til
heimilis i Ivamp Knox orðið fyrir
bifreið á gatnamótum llring-
bráutar og Bræðraborgarstígs.
Drengnrinn var iTnltur í l.and-
spítálann og töldu læknar Iiann
liÖfuðkúpubrotinn.
Seirma slysið varð um fjögur-
Jeytið á gamlársdag á Hring-
brauiinni móts við Elliheimilið.
Kona varð þar fyrir bifreið og
var lnin flutt i Landspítalann.
Hafði hún hlotið heilahristing
og auk þcss töldu læknar líklegt
eftir fyrstu athugun að um fót-
brot væri að ræða.
J Sama dag, um hádegisbilið, var
i lögregliinni tilkynt um konu sem
jlægi a l.augaveginum og var Ial-
ið að Iiún hefði slasast. En þeg-
ar Jögreglan kóm á yettváng var
konan öll á bak og burt og var
talið ólíklegt að um meifi hátt-
ar meiðsli væri að ræða.
1 Á nýársdag vár bili fenginn til
þess að flytja mann, er dottið
liáfði á iiállut hér í bænum á
] l.áixispítalann, en iun rneiðsli
, mannsins er blaðinu ekki kunn-
^ugt.
Loks varð-slys á gamlárskvöld
] af völdum sprengju. Hai'ði 14 ára
drengur verið að sprengja kín-
\ verja eða aðra sprengju á Óð-
. insgötu, en þá viidi það óhapp
: lil að sprengján tók af fremsta
I
kögguiinn á vísifingri hægri
handar. Drengurinn var fluttur í
Eandspitalann fil aðgerðar, en að
því húnu liéim til sín aflur.
segja upp
samningi.
Sænska ríkisstjómin hefur.
sagt upp loftferðasamningi ís-
lands og Svíþjóðar, er . gerður
var 3j júní 1952. Afhenti sendi-
herra Svía, hr. Leif Öhrvall,
| utanríkisráðherra orðsendingu
þessa efnis þ. 30. des. s.I.
! Samkvæmt 11. grein samn-
ingsins, fellur hann úr gildi 12
mánuðum ef.tir .uppsögn eða 30;
desember 1955, hafi ekki orðið
samkomulag um að afturkalla
uppsögnina fyrir þann tíma.
j I qrðsendingu sinni hefir
' sænska ríkisstjórnin jafnframt
stungið. upp á samningsvið-
ræðum um nýjan loftferða-
ramning milli landarína. (Frá
utanríkisráðuneytinu).
Húsvíkingar sækjs
su&ur í atviimuleit.
Frá fréttaritara Vísis.
Húsavík í morgun.
Um eða yfir 100 manns cra
farnir héðan suður eða á förunr,
í atvinnuleit, einkuni til Faxa-
flóahafna.
Þá em þrír vélbátar héðan
lagðir af stað suður, „Smári“,
„Pétur Jónsson“ og „Hag-
barður“. Þeir munu róa frá
Reykjavík, Sandgerði og
Keflavík.
Tveir bátar réru héðan í
fyrradag og fengu ágætan afla.
Veður hefir verið mjög gott hér
undanfarið, stillur og hlýindi.
Heita má, að snjólaust sé í
byggð, og bílfært um allar nær-
sveitir. Hins vegar er Vaðla-
heiði ófær og því ekki bílfært
til Akureyrar.
Bjarni Benediktsson póstaf-
afgreiðslumaðurhér hefir nú lát
ið af störfum fyrir aldurs sak-
ir. Hann hefir verið þóstaf-
greiðslumaður hér síðan árið
1916, en alls hefir hann starfað
í þjónustu póstmálanna um 60
ára skeið, og er sennilegá með
allra eiztu starfsmönnum póst-
málanna hérlendis. Nýtt póst-
hús hefir verið tekið í notkun
hér, en síminn ,er enn ekki
fluttur i það, en það verður
innanskamms.
• Á ársþingi bandaríska vís-
indaféiagsins (American:
Association for the Ad- j
vancement of Science) í San
Francisco héfir afstaóa vald- j
hafa til vísindamanna
verið mjög gagnrýnd. I
sem
minnstu af rekstrarafgangj
Otjórn Sogsvirkjunarinnar hefur nú auglýst útboð á bygg-
ingarvinnu, vélum og rafbúnaði í sambandi við virkjun
Efra-Sogsins, sem veríð hefur í undirbúningi að undanförnu.
Er gert ráð, fyrir, að þesstim virkjunarfrámkvæmdum verði
lokið árið 1958> eða 1959, :-eða um. þ’að bil sem -það afl, er nú
fæst "úr-Soginu; vérður riötað til fullnustu, en .anriars*er*h'ægt
að bæta vélum í báðar þær stöðvar, sem fyrir erú fyrir austán,
Ljósafossstöðina og írafossstöðina.
Ef ekki verður um afturkipp í efnahagskerfi þjóðarinnar aö
ræða, mun ekki líða á mjög löngu, þar til nauðsýn verður að
hugsa til virkjunar stærra vatnsfalls en Sogið er. Þar verður
tim > svo mikið. mannvirki að ræð.a, að annað eins hefði þótt
óhugsandi hér á landi fyrir hálfum mannsaWri eða svo. En
er að því kemur, að hafizt verður handa um undirbúning þess,
verður jafnframt að hafa í huga, að stóriðnaður í ejnhverri
mynd verður að rísa um leið, til þess að fjárhagsgrundvöllur
verði fyrir hendi, þegar vjrkjunin tekur til starfa. Hér á landi
hafa risið eða eru að rísa fyrirtseki, sem fæstir munu hafa
gert ráð fyrir, að hér yrðu starfrækt, og ætti ekki að þurfa að
íetla, að slík vefkefni sé tæmd.
Bezta Iciðin til að draga úr
yerðþensla þeirri, scm nú
steðjax* að, cr að eyða , sem
minnstu a£ rekstrarafgangi
ríkissjóðs en verja fénu til þess
að greiða niðnr lausaskuldir
ríkiss jóðs T scðlabankanum. .,
i, Á- þessa -leiðf, segir;,í nýút-
komnum ... Fjármálatíðmdum,
1953.
,1954
. Rekstrar-
Tekjur Gjold afgangur
363,3 306,6 56,7
396,8 337,2 59,6
sem gefin eru út af Hagfræði-
deild Landsbankans. í grein,
sem heitir Ríkisf jármálin, segir
svo:
Hagur ríkissjóðs hefur stað-:
ið með blóma undanfarin, tvö
ár, enda hefur þenslan .innan,
lands orðið til, þess, að flestar
tekjur hans hafa farið langt
fram úr áætlun. Til október-
loka.í ár, og í fyrra voru tekjur
og . gjöld á reks.trarreikningi
sem hér segir:
. Afkoman hefur því veriC>
betri en í fyrra, og er nokkui'n
y.eginn víst, að mikilí rekstrar-
afgangur verður eftir ápð,,,gf,
' til vill verður hann þó ekki
eins mikill og á síðasta ári,
þegár hann nam 86,6 millj. kr.
Rekstrarafkoma ríkissjóðs
gefur ófullkomna mynd af á-
hrifum ríkisfjánnálanna á
I
I hagkerfið, þar sem mjög mikið
er af útgjöldum utan rekstrar-
afgangsins i fyrra var til
dæmis notaður til beinna út-
gjalda, á eignahreyfingareikn-
ingi. Enn er og snemmt ;að spá
nokkru um, hver útkoma verð-

Miðvikudaginn 5. janúar 1955
Bergmáli hcfur borizt eftirfar-
andi bréf:
Vandalaus skrifar: Oft hefur
ri])p á síðkastið verið sagt uni
málfar mánna í ræðu og riti nú
á dögum, að lítt færi málvönd-
uninni fram og er það hverju orði
sannara, þótt mikið sé víst kerint
í skóhinum. En helzt má þó víst
liggja dagblöðunum á hálsi, cn
þar er Jíka hættusvæðið naest, og
einnig í útvarjri, ]ió að vísu sé
þar misjafn sauður. í. mörgu fé.
Menn virðast alyeg ruglast í ein-
földiim orðábeygingum, cða
blanda saman, eins og t. d. að
skrifa „orðsli“, eins og Valtý,
sem þó er alveg óskylt (það heit-
ir Valtýr, Yaltý, Valtýs, en orð-
stii', orðstír, orðstírs; eða rugla
saman sagnorðunum sveltur og
svcltir, hafa eignarfall af hugur
hugs fyrir hugar, „leggja út“
börn fyrir bera út börn; hafa
tilvísuriarsetningar með ,,hver“'
(„hverra verk þetta er“ eða
„liverrar lík fannst í flæðarmál-
inu“), en þetta hneykslanlega
orðfar kpmur jafnvel einnig fram
í bókum sumra nýtízku rithöf-
unda, sem anriað hvort eru of fá-
vísir cða vilja með þessu láta
bera á sér, o. s. frv.
Málfræðingum útyarpsins
(t, d. í „daglegu mali“ éða þætt
inum „Já eða nei“) mætti ef til
vill venda á, að orðið þurftarver-
ur má' nota um ýmislegt af því,
sem nokkrir eru nú farnir að
kalla ncyzluvörur almcnnt, þvi
,að réttast inun vera, að hið síð-
artalda eigi aðeins að viðhafa
iim þau efni, scm neyta skal, þ.
c. eta eða þvílíkt. Sömuleiðis 'er
sósíulskur betra en sósialiskur.
Og margt og inargt.
Þá viJ ég nota tæ.k'ifærið ojg
spyrja Bergmúl um tyennt: ; *
1) Hvar. eru þessar „16 inillj-
ónir manna, sem óska eftir áð
gera esperanto að millirikjamáli”
éiris og tilkynnt var nýlega af ,á-
fi'úuao.arimiriuum þessa málásatn-
setnings?
2) Nýlega hieyi'ðist, að nú gtctú
lUfinn látið nýja „vél“ spá veSri
l’.vrir sig, sem iiá 'vist cr annað
eri loftvogin gamjá. Ef þetta er
svo, er ]>á ekki hægt að spara.
Veðriristoiíiina, ])ár sem sumir riú
halda, að sé- cingöiigu samktmdai
„falsspámaima“V Eða hvað?
Espcranljstar. ]
Ekki gcltu' Bergmál svarað qf-
angréiriduni spurningúm. Þó er
fréliin tim esperantistana sér-
kennandi, á þann hátt -sérsták-
lcga. að vist eru'fálr á cinu'máli
ncma þá kanuske esperantisfar
siálJfjr. En Bergmál þakkar þetta
briéi' og..vildi. g'iárnaif fá írieira að
lieyria um.þeita iriái og ef'til v'íll
myndi einb.yer úr flokki ésperanl
idanna vilia senda þvi línu. >—
kr. '
ur á þessu ári, þar sem ekki
heíur enn. verið . ákveðið
Jivernig ráðstafa skuíi rekstrar-
afgangi þeini, sem verða kann.
Á því er þó lítiii vafi; að éin
^ezla loiöin til þess að-drága
úr verðþenslu þeix'ri,: sem nú
steðjar að, er að eyða sem
minnstu af rekstrarafgangin-
um og verja fénu í staðinn til
þess • að greiða niður lausa-
skuldir .ríkissjóðs í, seðlabank-
anum. Slík ráðstöfun mundi
gera það kleift að draga úr
seðlaveltunni og auka gjald-
eyrisforðann, en hvört tveggja
|>er .nauðsynlegt til að tryggja
jaínvægi í >þjóðarbúskap vor-
um innan lands og. utan.