Vísir - 19.01.1955, Blaðsíða 4

VfSIR
Miðvikudaginn 19. jariúar 1955
Andsvar frá Nýfa rnynd-
listafélaginu.
Greinargerð yarðandi Rómaborgar-
sýninguna og afstöðu FÍM.
Eins og Ijóst kemur fram í
greinargerð Félags íslenzkra
myndlistarmamia hafa félag-
inu með bréfi frá Stokkhólmi
dags. 17. febr. 1954 borizt
fyrstu boðin um Rómarsýning-
una, þá „ófullburða hugmynd“,
eins og komist er að orði. Þó
stendur á öðrum stað í grein-
argerðinni að tilboði ítölsku
ríkisstjórnarinnar vhafi verið
svarað játandi 13. júlí í sumar
og staðfest skömmu síðar af
Félagi íslenzkra myndlistar-
manna. Gæti þetta bent til þess
að nefnt Stokkhólmsbréf hafi
verið veigameira en látið er í
veðri vaka. Er því augljóst og
staðfest að Ásgrímur Jónsson
hefur hvergi hallað réttu máli,
og mátti öllum vera það ljóst.
„Endanlegt boð um samnorræna
listsýningu í Róm lá þó ekki
fyrir fyrr en um miðjan nóv-
ember s.l.“, segir ennfremur
í greinargerð Félags íslenzkra
myndlistarmanna, en áður er
sagt að tilboði ítölsku ríkis-
stjórnarinnar hafi verið svarað
játandi 13. júlí. Er þetta ekki
dálítið einkennileg röksemdar-
færsla og bending um að hér
sé verið að æfa sig í orðaleik,
sem ekki er að skaplyndi
manna eins og Ásgríms Jóns-
sonar? Bréf um sýninguna barst
Nýja myndlistafélaginu ekki
fyrr en 6. des. s.l. eins og áður
er vikið að, og engar formlegar
umræður áttu sér stað milli
félaganna.
Norræna listbandalagið hefur
víðtæku menningarhlutverki
að- gegna á Norðurlöndum með
samsýningum, sýningum ein-
stakra málara, fræðslustarfsemi
o.-fl. Stjórnir þess voru 1947
er-eg þekkti til, skipaður einum
manni, auk starfandi málara,
erí var fulltrúi í menntamála-
ráðuneytum landanna, opinber-
um. safnvörðum, eða öðrum
fuíltrúum hins opinbera, og
sýnir það mjög greinilega að
gert er ráð fyrir samstarfi við
stjórnarvöld landanna. Jafn-
'? ljóst er af lögum félaganna að
’almenn þátttaka er hugsuð þar
í samsýningum, enda deildirnar
þannig upp byggðar, að gert er
ráð fyrir almennu samstarfi
hinna ýmsu félaga, og er mér
ekki kunnugt um að útnefning
fulitrúa í einstökum félögum
fari þar eftir almennri höfða-
tölureglu, enda erfitt að koma
slíkum ,,lýðræðishugmyndum“
á framfæri í listum; þar sem
margir eru kallaðir en fáir út-
valdir,
Ekki er mér kunnugt um
hvort stjórn Norræna list-
bandalagsins veit hvernig mál-
um er hér háttað, þær breyt-
ingar sem orðið hafa í samtök-
um málaranna hér frá því að
bandalagið var stofnað. Eru það
tilmæli okkar að stjórn Félags
íslenzkra myndlistarmanna
upplýsi hvort svo er. Að öðru
leyti leyfi eg mér að vísa til
bréfs okkar til menntamála-
ráðherra dags. 28. apríl 1953,
og samrit var sent af til F.Í.M.,
sem er of langt til að birta
hér, þar sem varað er við því
að það félag færi eitt með um-
boð Norræna listabandalagsins,
og gagnstætt væri því sem er á
hinum Norðurlöndunum og
lögum bandalagsins,
Félag íslenzkra myndlistar-
manna flaggar mjög með fjölda
meðlima sinna, enda vekur Ás-
grímur Jónsson athygli á því í
bréfi sínu að það félag sé fjöl-
mennara. Nýja myndlistafélag-
ið hefur átt kost á að fjölga
meðlimum sínum, en félagið er
stofnað með því markmiði að
meðlimir þess taki, helzt árlega,
þátt í samsýningum þess með
nýjum myndum, er sanni að
félagsmenn séu í raun og veru
starfandi málarar, er óhikað
leggi verk sín undir dóm al-
mennings. Þetta hlýtur líka að
vera skilyrði fyrir inntöku í
félagið, auk þess að allir með-
limir félagsins samþykki inn-
tökubeiðnina. Nýja myndlista-
félagið hefur birt opinberlega
nöfn meðlima sinna og mun
halda því áfram. Væri æskilegt
að Félag ísl. myndlistarmanna
gerði slíkt hið sama, og er það
eina sönnun þess að í félögun-
um séu ekki „gerfimeðlimir.“
Félag ísl. myndlistarmanna
virðist telja óheppilegt að þessi
mál séu rædd opinberlega. En
þar sem leitað hefur verið til
Alþingis um opinberan fjár-
styrk til þess að standa undir
kostnaði við þátttöku íslands í
sýningunni, er hún ekki lengur
einkamál málaranna. Almenn-
ingur í þessu landi sem féð
leggur fram á kröfu á að fá að
fylgjast með málunum. Og
raunar hvort sem kostuð er
af opinberu fé eða ekki. Frá
hendi Nýja myndlistafélagsins
fer hér ekkert á milli mála,
sem óæskilegt er að íslenzkir
blaðalesendur fylgist með. —
Þessi mál eru engan veginn
komin á þann vettvang að þau
séu orðin ,,viðkvæm“. Drengi-
legar og hreinskilnar umræður
! eru rétta leiðin. Þeir aðilar
| sem hér ræða saman eru marg-
ir hverjir persónulegir vinir og
félagar, og því ástæðulaúst að
óttast að út af þesgum nauð-
synlegu umræðum spinnist
fjandsamlegar deilur, ef báðir
aðilar gæta hófs eins og Ás-
grímur Jónsson gerði í sínu
bréfi.
Nýja myndlistafélagið gerði
með áðurnefndu bréfi til
menntamálaráðherra, dags. 28.
apríl 1953, tilraun til þess að
leysa eitt af höfuðvandamál-
um þessara tveggja félaga,
nefnilega þátttöku þeirra í
Norræna listbandalaginu. Það
mun tæplega orka tvímælis í
augum réttsýnna manna og
greinargóða um listmál, að ó-
viðunandi sé að tveir úr hópi
stærstu málara okkar, Ásgrím-
ur Jónsson og Jón Stefánsson,
séu útilokaðir frá afskiptum um
þátttöku í opinberum sýning-
um erlendis á íslenzkri mál-
aralist, fyrir það eitt að hafa
kosið að ganga úr félagi því,
sem þó fer áfram með um-
boð Norræna listabandalagsins,
og ólíklegt að á meðan svo
stendur, að Alþingi veiti styrk
til sýninganna á vegum Félags
ísl. myndlistarmanna án sér-
stakra skilyrði, eins og líka
hefur komið mjög greinilega í
ljós með samþykktinni um
styrk til sýningarinnar í Róma-
borg. Það er engin framtíðar-
lausn þó að stjórn Félags ísl.
myndlistarmanna séu í svipinn
ýmsir drengilegir menn, sem
sýnt hafa það lítillæti að telja,
sig fúsa til að skipa sjálfir
einn fulltrúa frá okkar félagi í
sýningarnefnd,- sem varla virð-
ist þó einu sinni löglegt eftir
því sem fram kemur í greinar-
gerð félagsins. Samskonar hátt-
vísi hafa þeir og sýnt gagnvart
einum utanfélagsmanni og er
vonandi að ekki verði tekið
hart á því, enda fara þeir ekki
dult með ábyrgðartilfinningu
sína gagnvart umbjóðendunum
ytra, og finnst ýmsum að hún
mætti ölíum. að skaðlausu
einnig ná nokkru nánar til eldri [
félaga þeirra hér heima.
Eina hugsanlega framtíðar-
lausnin, sem viðunandi er fyrir
þjóðina, sem kemur til með að
bera kostnaðinn við allar meiri
háttar sýningar erlendis, er að
fulltrúar viðurkenndra, starf-
andi málara og hins opinbera,
fari með umboð Norræna list-
bandalagsins og skipi sýningar-'
nefndir, eins og tíðkast hjá!
hinum Norðurlandaþjóðunum.
Hvort þeir 10 menn sem nú'
skipa Nýja myndlistafélagið bg
félagið Óháðir listamenn, ættu
þar 3 á móti 12 frá Félagi ísl.
myndlistarmanna skal ekki
deilt hér. Ef til vill verður
, hægara að átta sig á því er birt
hefir verið opinberlega með-
limaskrá Félags ísl. mynd-
listarmanna eins og hin félögin
hafa gert.
Frá því er sagt að Jóhannés
Kjai-val og lómas Guðmundss.,
form. Bandalags íslenzkra
listarmanna, hafi brugðist vel
við málaleitunum um meðmæli
með umsókn um styrk til sýn-
ingarinnar. Er það vaiia meira
en hver og einn annar mundi
hafa gert, gerandi ráð fyrir að
samkomulag yrði um val
myndanna, eins og þessir menn
■munu vafalaust hafa treyst, þar
sem þá hafði ekkert komið fram
opinberlega um deilur félag-
anna.
Um val mannanna í sýning-
arnefndina er ástæðulaust að
vera langorður þar. sem Þor-
valdur Skúlason, Gunnlaugur,
Scheving og Svavar- Guðnason
eru allir þekktir málarar, og
sem, eins og réttilega er bent
á, í greinargerð Félags isl.
myndlistarmanna, að við höf-
um oft leitað til sjálfir til að
aðstoða okkur við myndaval og
annað. Hitt ér jafnótvírætt að
tveir þeirra af þremur og tveir
af fjórum, ef undirritaður hefði
tekið þátt í néfndinni eins og
ráð var fyrir gert, eru full-
trúar „abstraktmálara", og
viljum við alls ekki fallast á
að yfirlitssýning síðustu fimm-
tíu ára eigi að minnsta kosti
helmingur myndanna að túlka
þá stefnu í myndlist okkar, eins
og val nefndarmannanna gefur
ákveðið til kynna.
Á það er bent óþarflega há-
tíðlega, að Félag ísl. myndlist-
armanna hafi kostað sýningu
þeirra Jóns Stefánssonar,
Jóhannesar Kjarval og Ás-
gríms Jónssonar á sínum tíma
til Stokkhólms. Þetta boð frá
Svíþjóð um að sænska deildin
sæi um sýningu verka þessara
þremenninga er í fullu sam-
ræmi við lög bandalagsins, og
mun Félag ísl. myndlistar-
manna ekki hafa átt frum-
kvæði um þá sýningu heldur
Svíarnir sjálfir. Er næsta ó-
viðfeldið að minna elzta málara
landsins, brautryðjendami í ís-
lenzkri málarlist og um félags-
mál íslenzkra málara, á, að
félag það er hann hefur öðr-
um fremur komið á öruggan
fjárhagsgrundvöll, telji eftir
að greiða kostnað við sendingu
á myndum hans til Svíþjóðar,
kostnað sem félaginu mistókst
að fá greiddan af opinberu fé,
eins og eðlilegast hefði verið.
Að sinni skal ekki um það
rætt hve brýn nauðsyn hafi
verið fyrir núverandi meðlimi
Nýja myndlistafélagsins að
grípa til þess ráðs að hverfá’
frá öllum eignum síhhm í Fé-
lagi isl. myndlistarmanna og
aðstöðu í Norræna listbanda-
laginu og stofna nýtt félag. En
er lesin eru niðuríagsorð
Framh á 9. síðu.
Grímsstaðahoft
íbúar á Grímsstaðarholti
og þar í grend þurfa ekki
að fara lengra en í
SVEINSBÚÐ
Fálkagötu 2
til að koma smáauglýs-
ingu í Vísi. Þar er blaðið
einnig til sölu.
Smáauglýsingar Vísis
borga sig bezt.
þangað til þeir voru komnir út
úr borginni.
„Nei,“ sagði Mario. „En
svarti riddarinn situr um kóng-
inn minn.“
„Eg held þú sért geggjaður.“
Mario fór burt ólöglega, eins
og hann hafði komið. Hann fór
aftur yfir Rio Grande og niður
til Tampico og þar bauð frændi
hans hann velkominn. Stór-
laxinn hafði einu sinni látið
hknn hafa falsað vegabréf, en
þyí brenndi Mario þegar í
New York. Hann ætlaði ekki
að varða ferð sína með því og
síulja þannig eftir feril.
Mario var einkennilega
næmur gagnvart hættum. Það
var eins og hann fyndi þefinn
af þeim. Frá barnæsku hafði
hann verið var um sig, eins og
dýr merkurinnar. Þetta hafði
kómið honum að góðu gagni á
einmanalegum fjallagötum og
nú þegar lífið var margfalt
hættulegra myndi þetta enn
reynast honum vel. Þó að
Mario hefði í marga mánuði
haft náinn félagsskap við Stór-
laxinn, hafði hann aldrei verið
vottur að ofbeldi, en augljóst
var að skilyrðislaust ofbeldi
var á bak við skipanir þær er
foringinn gaf með sinni hrana-
legu rödd. Hver maður í þess-
um félagsskap, sem starfaði
svona liðugt og hljóðlaust, vissi
án þess að það væri orðað, að
umsvifalaust og grimilegt of-
beldi beið þess manns, sem
leyfði sér að brjóta eða jafnvel
efa óskráð lög bófafélagsins.
Þó að Mario væri kominn til
Mexíkós fann hann ekki til
neinnar öryggiskenndar. Og
verið gat að hana væri ekki að
finna heldur í Evrópu, fyrr en
hann væri kominn til Braque,
þar sem allt væri honum kunn-
ugt og fjallafaðmurinn um-
vefði hann og útilokaði hinn
ytri heim.
Mario fór því sömu leið aft-
ur og hann hafði komið og fékk
til þess aðstoð frænda síns.
Hann þræddi leiðina eftir
ströndinni vestur á bóginn og
upp hinn þrönga dal Og svo
troðningana sem lágu til Gis-
ellu. Þegar hún vafði hann
örmum fannst honum, sem
hann hefði aldrei að heiman
farið og allt það, sem fyrir
hafði komið undanfarið, var
eins og draumur.
Nokkra daga biðu þau eftir
því að vera gefin saman og á
meðan sagði Mario Gisellu sögu
sína og dró ekkert undan, en
hún gat ekki skilið það til
fullnustu. Það illa, sem hún
skildi, var svo smátt í sniðum
að maður eins og Stórlaxinn
gat ekki orðið raunverulegur í
hennar augum. Og hún freist-
aðist jafnvel stundum til að
halda að þetta væri skröksögur
einar, sem Mario var að segja
hennL En 10 þúsund dalirnir
voru r*unverulegir og ef til vill
eini veruleikinn sem til var.
„Ef þessi maður er svona
mikið illmenni og eins ríkur og
voldugur eins og þá segir, þá
erum við heldur ekki óhult
hérna,“ sagði hún.
„Ef við erum ekki óhult
hérna,“ svaraði Mario, „þá
væri þó heimskulegt að hlaup-
ast héðan á brott. Ókunnir
menn: koma hingað sjkldan
og ef einhver kemur, er hann
auðkenndur þegár —- og“ 'sagði
hann með þótta — „engum skal
takast að hræða mig burt frá
heimili mínu.“
Lauffall var komið og snjór
var í lofti daginn, sem þau
Mai’io og Gisella voru gefin
saman. Allir dalbúar komu til
að árna þeim heilla. Þegar
brúðkaupsvígslunni var lokið
fór Mario með brúði sína heim
í steinhúsið litla þar sem 5
kynslóðir Gastaldi-ættarinnar
höfðu fæðst.
Komandi dagar voru sælir og
hamingjuríkii*, en Gisellu var
þó ekki rótt, því að nú var
Stórlaxinn að taka á sig
mynd veruleikans í hennar
augum. Hann gnæfði hátt á
baksviði vitunar hennar og var
eins og blóðþyrst villidýr, búið
til stökks.
Mario hafði aldrei skilið
Ameríku, því að hann hafði
aldrei skyggnst undir yfirborð
lífsins. Þyí nær ; allir ■ félagar
höfðu verið glæpamenn, sjálf-
ur hafði hann alltaf verið lög-
brjótur án þess að það kæmi
að sök, svo að hann gat ekki
litið rétt á aðstöðuna. Stórlax-
inn — Mario vissi aldrei hvað
hann hét — hafði virzt almátt-
ugur í Ameríku, en var nú
óðum að verða dvergur í huga
hans. Eftir fáa mánuði í Braque
fannst honum óskiljanlegt áð
Stórlaxinn værimokkurs megn-
ugur. Hann hafði vitáð áð
Mario var frá landamæradal og
Framhald.