Vísir - 02.12.1955, Blaðsíða 4

VISIR
Föstudaginxi 2. desembcr 19-&5.
Þjóðlegur fróðleikur
„Tíl fiskiveiða fóru —
Rætt vi5 Ge!r Sigur&sson skipstjéra í
iilefni af útkomu ntinninga hans.
u
| Þegar eg í gær var a8 ganga
þjóð- upp stigana í húsinu nr. 56 við
nesi, og í vesturátt eru bernsku-
stöðvarnar, því að á Skiphyl í
Hraunhreppi var Geir fæddur
(1873).
Það var ánægiulegt að rifja
upp þessar minningar á heimili
í fbrmála sínum fyrir fyrstu' sögum og ævintýrum.
útgáfu af þjóðsögum og ævin- saga“ hefir ekki hið sama að Skúlagötu til þess að líta mn til
týrum Jóns Árnasonar, sem leiðarstjörnu og svo margir Geirs Sigurðssonar fyrrv. skip-
gefin var út fyrir rösklega níu- þeirra bókaútgefenda, sem stjora, rifjaðist upp fyrir mer
tíu árum, kemst Guðbrandur komið hafa fram á sjónarsviðið af nýju, að í bernsku minni
Vigfússon’svo að orði, að fá lönd 1 á síðustu árum, sem er að safna fannst mér Geir alltaf vera einn Geirs, þar sem myndir og annað
muni vera Ijölskrúðugri, að því skjótteknum gróða, án tiUits til þeirra manna, sem nátengdastir hjálpar til að rifja upp sitt af
er slíkar sagnir snertir, en ein- j gildis þeirra „bókmennta", sem voru Vesturbænum, og einn í hverju frá liðnum tíma.
mitt ísland. j þeir bera á borð fyrir auðtrúan flokki þeirra, sem áttu mestan
tt r.v-■ i !almenning. Það er menningar- þátt í að setja sinn svip á þann
Hefði þo verið lengn aðdrag- , , , ° , , ,
- , , - . hlutverk, sem her er um að bæjarhíuta.
andi að þvi, að sofnun þeirra ;
hæfist hér en með öðrum þjóð- ræða, að kerma þjoðmm að meta Það var nú einhvem veginn
um, og lægju til þess ýmsar á- Þa ftarsjoðu, sem hun hefir svona> jafnvel í meðvitund
stæður svo sem „fjarlægð lands jskaPað af eigm hugmyndaflugi okkar kraklcanna í vesturbæn-
ins, tó’mlæti landsmanna, sem og imyndunarafh um aldirnar. Um og eftir aldamótin, að Vest-
að vísu hafa ávallt elskað þess- Þaf , er gott Wutvark, sem urbærinn hefði einhverja sér-
ar sögur í kyrrþei, en haldið vafalaosf verður metið þeim stöðU; það var eitthvað sem
þeim sem leyndardómi, og ekki f”1111 betur leugra hður,’ bæði heillaði og skóp virðingu
þegar menn hætta að dyrka þa við Vesturbæinn, sem alltaf bjó
gerviguði, er þjóðin virðist óð
um að snúast til átrúnaðar á.
haldið, 'að þær væru nógu;
merkar til þess að þeim væri á
loft haldið öðru vísi en að segja
þær börnum til skemmtunar,
og hafa svo látið þær hirða sig
sjálfrar mann frá manni, og
hefir það ekki enn orðið sög-
unum að fjörlesti, þar sem menn
segja svo vel sögur sem a ís-
landi, og þar sem hugur manna
er miklu næmari fyrir öllu, sem
sagnarfróðleikur heitir eða
fornfræði en í flestum öðrum
löndum. Frá útlöndum hafa
ýmsar tilraunir verið gerðar lil
að vekja íslendinga til að safna
kerlingabókum og kreddum, en
landsmenn hafa í þessu verið
tómlátir og ekki hlaupið tær af
fótum sér, þangað til þeim þótti
sjálfum tími til kominn.“
Ennfremur segir Guðbrand-
ur Vigfússon, að árið 1845 megi þessa útgáfu.
heita afmæli þessarar bókar,
því að þá tóku höfundar hennar
— Magnús Grímsson og Jón
Árnason — að safna íslenzkum
þjóðs‘gum og öðrum slíkum
fróðleik. Miðaði þeim þó lítt
í byrjun, en svo kom Maurer til
liðs við þá, og komst þá skriður
á málið, svo sem menn fengu að
sjá með þeirri útgáfu, sem getið
er hér að frarnan.
En með henni var engan veg-
inn búið að þurrausa þann fróð-
leikssjó, sem safnað hafði verið,
því að mikill fjöldi sagna var
enn aðéins í handritum, og þar
voru þau að vísu vel geymd, en
Þeir Bjarni Vilhjáhnsson og
Árni Böðvarsson hafa búið
safnið til prentunar og urrnið
það af mikilli alúð. Það er mjög
aðgengilegt, miklu aðgengilegra
en hin upprunalega útgáfa á
þjóðsögunum, svo að segja má,
að menn geti á svipstundu flett
upp á því efnl sem þá fýsir
nelzt að lesa um hverju sínni.
Útgefandinn — Þjóðsaga —
hefir einnig búið sögurnar í
góðan búning, hvað prentun
snertir, því að hún er til fj'rir-
myndar, enda er prentsmiðjan
Hólar þekkt fyrir vandaðan
frágang. Allir þessir aðilar
verðskulda miklar þakkir fyrir
með manni, þótt við hefðum Al-
þingishús og' dómkirkju og
menntaskóia og hvaðeina
hverja síund fyrir augunum í
miðbænum okkar. Þetta var að j
sjálfsögðu vegna þess, að
Vesturbærinn og líf Vesturbæ-
inga var nátengdara sjónum,
en annarra bæjarhluta, og þar
aflakóngar og
bjuggu helztu
aðrir sægarpar.
Meðal þeirra var Geir Sig-
urðsson, sem yfir 20 ár var
skipstjóri á síld- og þorskveið-
um. Hann átti mikinn hluta ævi
sinnar heima í Vesturbænum,
en fyrir allmörgum árum keypti
hann íbúð á Skúlag'tu og hefir
þar frá sínu fagra og þægilega
heimili góða útsjón til vesturs
yfir flóann, þaðan sem hann á
svo margs að minnast, frá sjó-
mannsskeiðinu hér og á Akra-
WUWVVVVWVVÍVVWMVUWnVWVAnw»vWVVUVWVIVyV-n
HoNur lestur hverjum
hugsandi manni.
„Ætlunin var nú ekki að fara
fram á neitt meiri háttar blaða-
viðtal, Geir, heldur aðeins áð
taka í höndina á þér fyrir bók-
ina um minningar þínar, sem
mð Reykvíkingar erum að fá í
hendumar þessa dagana."
„Já, eg vona að þar sé sagt
frá ýmsu, sem menn hafi gam-
an af. Eg átti ýmislegt í fórum
sem eg hafði skrifað
hjá mér, og menn fengu áhuga
fyrir að lcoma þessu út í bókar-
formi, og nú er bókin komin,
og hefir Thorolf Smith blaða-
ag ; maður gengið frá henni. Ann-
'ars finnst mér nú, að kannske
ætti maður ekki að vera að
þessu, þegar maður er orðinn
svona gamall, en eg vona að
menn taki viljann fyrir verkið
og hafi ánægju af bókinni.
Þetta eru vitanlega ekki nema
brot af minningum mínum, og
eftir á finnst mér, að eg hefði
átt að neína fleiri menn og
mál.“
Réttara væri sennilega að
segja, að Konungsskuggsjá sé
hollur lestur hverjum manni,
því að flestir munu hugsa meira
eftir én fyrir lestur hennar.
Mönnum verður tíðrætt um
að afskræma hana — hvað sem
líður framförum á ýmsum
sviðum. Mönnum er ævinlega
nauðsynlegt að vera siðaðir, og
„Bókin heitir „Til fiskiveiða
fóru ....“, — það er vitanlega
tekið úr vísuimi gömlu um
kútter Harald og káta karla,
sem mikið hefir verið sugnn'
í hálfa öld eða lengur.“
„Já, það voru einhverjir að
eigna mér þessa vísu einhvern
tíma, en eg á ekkert í henni.
Hún var til, áður en eg var með
kútter Harald, en það voru 3
ár, sem eg var á Akranesi og
með hann. Seinna keypti Krist-
imi Magnússon hann, fór með
hann til Noregs, og lét gera
hann upp.“
„Hvað voru nú margir menn
á honum?“
„Það voru um 20 menn á
kútter Haraldi og harðduglegir
bænum. Þá var mikið farið í
útreiðartúra; það var ein helzta
skemmtunin, og margir komu
við í Árbæ, og líka þeir, senx
voru langt að.“
Vegna hinna gömlu Reykvík-
inga þarf ekki að taka fram,
hver athafnamaður. Geir Sig-
urðsson hefir verið. Þeir vita.
það allir og að hann kann frá
mörgu að segja, en hinum yngri
til fróðleiks skulu aðeins rifj-
uð upp nokkur atriði þessu til
sönnunar.
Geir varð stýrimaður frá
Stýrimannaskólanum 1895, var
skipstjóri, 1897—1918 sem fyrr
var getið, meðal stofnenda síld-
veiðafélagsins Draupnis 1904.
Var það fyrsta tilraun á Suð-
urlandi til síldarsöltunar á skip-
um úti á djúpmiðum. Var með
að setja mótor í fyrsta þilskip á
Suðurlandi. Um tíma virðing-
armaður Þilskipaábyrgðarfé-
lagsins og í 20 ár skoðunarmað-
ur skipa fyrir Samábyrgð ís-
lands á fiskiskipum; í stjóra
h.f. ísbjarnarins, meðal stofn-
enda Fiskifélags íslands, átti
sæti í sjódómi Reykjavíkur
frá stofnun hans, í stjórn Slysa-
varnafélags íslands í 10 ár, vas
bæjarfulltrúi í mörg ár, átti
sæti í hafnarnefnd og niður-
jöfnunamend o. s. frv.
Geir kann ágætlega frá
mörgu að segja og bók hans
verður aufúsugestur á fjölda
morgum heimilium.
Það var ánægjuleg -stund,
sem eg átti með Geir á heimili
sans, og ósvikinn hlýleiki í
kveðjuorðunum tveim að skiln-
aði:
„Komdu aftur.“
ATIi. :
afturför á flestum sviðum nú, og
það var ekki nóg. Almenningur jvíst er, að mannkynið hefir
hefir ekki tök á að sitja löngum miklu meira nú til að glepja
stundum í söfnum, þótt hann fyrir sér en áður, svo að það
hafi hug á að fræðast af því, | gleymi ýmsum undirstöðu-
sem þar er geymt. Það er þess' atriðum menningar og góðra
kannske eru áminningar uný menn. Þar var Bjarni Olafsson,
það aldrei nauðsynlegri en á ekki mikill vexti, en seiglan ó-
sem tog-
umbrotatímum. Hér eru miklir
umbrotatímar nú, því að svo
margvísleg áhrif streyma inn
j'fir landið, er einangrun þess-er
úr sögunni á öllum sviðum.
trúleg. Það er hann
arinn þeirra heitir eftir. Júlíus
var hæsti dráttarmaðurinn —
og svo mætti lengi telja.“
„Það munu hafa verið mikil
Erlendis eru menn slíku vanari, harðindaár í bernsku þinni
vegna nauðsynlegt, að handrit- siða á þessum „síðustu og verstu hafa kannske sums staðar feng- vestur á Mýrum.“
in sé prentuð, svo að þau verði tímum“. Einhver andleg upp- ,ið einskonar móteitur í sig | „Já, það var eftir harðinda-
almenningi að gagni, því að ^ dráttarsýki virðist hafa gripið.vegna langvarandi áhrifaflóðs veturinn 1882, sem faðir minn
hann lætur ekki sagnirnar|Um sig með hinum yngri kyn- Júr öllum áttum, en hér stöndum hætti að búa í Skiphyl og flutt-
ganga lengur fiá manni til ( slóðum, og hún virðist eiga .við verr að vígi, af því að ein- ist suður. Það var óhemju gadd-
auðvelda sókn, því að það er svo angrunin hefir komið í veg fyrir ' ur þennan vetur. Eg man éftir
margt sem kemur mönnum til j myndun nauðsynlegs móteit- ! trippi, sem helfraus undir hest-
að hugsa sern minnst eða alls urs. Það er þess vegna mikils |hús%'pegg. En það var lika margs
ekkert. Flestir munu vera sam- jvirði að fá þessa bók — bæði góðs að minnast. Meðal bernsku
mála um, að nauðsynlegt sé að
manns. Það er enn ein breyt-
ingin, sem orðið hefir á þjóð-
háttum hér.
„Þjóðsaga“ hefir ráðizt i það
stórvirki að gefa út þær sagnir
Jóns Árnasonar, sem legið hafa
í Landsbókasafninu um undan-
farna áratugi, safnað þar ryki
og eiginlega ekki orðið neinum
til gagns eða ánægju. Þrjú stór
bindi eru komin út, hið þriðja strauminn.
fyrir nokkrum dögum, en öllj Konungsskuggsjá er
eru þau samtals næstum tvö sem sett er fram í
í
hefta þessa öfugþróun, vinna á
henni með einhverju móti, og
sem bókmenntir og siðfræði.
siðfræði,
samtals
þúsund blaðsíður. Það er stór- ^ formi. Þetta er forn bók, en hún
virki að ráðast í slíka útgáfu nú heíir haldið gildi sínu, þótt
minninganna er, þegar við fór-
um með föður mínum til fiskj-
ar í Akraósi sem næstum má
kallá ión. Við krakkarnir tínd-
ium skeljar og hörpudiska við
grein j ósinn, meðan karlarnir drógu
á dögum, þegar kostnaður ailur
er mikill og vaxandi, og horfur
virðast helzt á því, að þjóðin1 staða siðfræði hlýtur að breyt-
vilji heldur eignast verðmæti, j ast harla lítið —• sé ekki bók-
sem eru fólgin í öðru en þjóð-’ staflega unnið markvíst að því
Próf. Magnús Már Lárusson,
Iungur maður og mjög áhuga-
því verður vgrla í móti mælt, að , samur um margvísleg fræði,
lestur góðra bóka af ýmsu tagi ,hefir búið Konngsskuggsjá til
geíur átt sinn þátt í að stöðva 1 prentunar. Hann gerir
fyrir uppruna hennar í góðum jýsuna í ósnum. Þá var nógur
og fróðlegum formála, er gerirjfiskur fyrir Mýrum á vorin.
^ lesanda bókina auðskiljanlegri Það breýttist með togurunum.
margan hátt, en hún hefir I „Fiutt’íst fáðir þinn tii Reykja
aldrei verið gefin út á íslenzku víkur?“
fyrr, og var því tími til kominn. I „Að Árbæ og hafði þar greiða-
H.f. Leiftur er útgefandi, og sölu og var þar oft margt um
hafa báðir aðilar unnið gott og manninn og glatt á hjalla, en
Frá hékaiigsgMfciifi:
Hagstætt verð
á tímaritum.
Á fimmtudag fór fram búka-
uppboð á vegum Sigurðar
! Benediktssonar í Sjálfstæðis-
I húsinu og var þar margt fá-
gætra bóka til sölu.
Verðið var eins og gerist og
gengur misjafnt. Einna hag-
, stæðast var það á tímaritum og
safnritum og mátti segja aS
kaupendurnir gerðu þar eink-
ar hagstæð lcaup. Þannig fór t.
d. Eimreiðin frá upphafi og öll
í skinnbandi á 2700 kr. Iðunn.
(nýja) á 600 kr., Blanda fra
upphafi og að mestu í vönduðu
bandi á 950 kr. og Árbækur
Ferðafélagsins á 1600 krónur.
Gamalt íslandskort fór á.
210 kr. eða áþekkum krónu-
fjölda og það er oftast selt í
dönskum krónum. Má því segja
að það hafi einnig verið góð
kaup.
Aftur á móti fóru ferðabæk-
ur á næsta háu verði, svo sem.
frumútgáfan af Horrebow
aldir sé liðnar, síðan hún var
fyrst færð í letur, því að undir-
gagnlegt verk.
eg var á þeim árum notaður til
að sækja það, sem vataði, úr
a
875, Nachrichten von Island
eftir Anderson á 650 kr. og þar
fram éftir götunum. Einna dýr-
ust, miðað við fágæti, fór þó
Howell’s: Icelandic Pjctures,
bók sem segja má að vaði uppi„
á 450 krónur. Útiiegumeim
Matthíasar voru seldir á 790
krónur, ailhátt verð að vísu, en.
bókin er fágæt mjög og éftir-
sótt aí söfnurum. , ,