Vísir - 07.02.1956, Page 5
í»riðjudagimi 7. febrúar 1956.
VÍSIE
JSt
91
99
Ég hef aldrei rnisst
mann fyrir b»rft“.
Vilðtal við Jón Helgason, formann
á Eyrarbakka, sjotngan.
Hann varð tengdafaðir Þor-
leifs ríka á Háeyri. Hann var
kallaður Þorsteinn stutti( en að
dugnaði mun hann fyllilega
hafa staðizt samánburð við þá
sem lengri voru. Það voru
margir uppnefndir í þá daga.“
,,Fórst þú ekki komungur
a§ stunda sjólnn?“
„Eg fór að beita fyrir hálfan
hlut ellefu ára gamall, en það
var ekkert einsdæmi á þeim
árum, það gerðu bæði strákar
og stelpur á mínu reki.“
„Hvenær fórstu svo að
róa?“
„Árið sem eg var fermdur.“
„Einmitt það. Og hefur
róið ósiitið síðan?“
i,Zk, nema þrju síðustu árin,
— eitthvað rúm fimmtíu ár á
sjónum,":
„Og iengst af formaður,
eða hvað?“
„Onei, ekki var það nú, eg
var orðinn nokkuð gamall,
þegar eg fór að ráða fyrir báti,
líklega tuttugu og sex ára, -
eg var svo mörg ár háseti a
skútum framan af.“
„Hvaðan voru þær gerðar
út?“
„Frá Reykjavík sumar, aðrar
frá Ámarfírði. Eg var fimm
sumur á skútu frá Amarfirði,
en stunda&i þar róðra á opnum
bátum yfir haustvertíðina. Skút
ur þar hættu Veiðum í ágúst-
Iok.“
„En hvenær byrjaði
skútuvertíðin?“
„Reykjavíkurskútumar hófu
alltaf veiðar 1. niarz, þæ'r máttu
ekki byrja fyrr, fengu ekki
tryggingu fyrr en 1. marz.“
„Er nokkuð eftirminni-
legt f rá skútudögunum?
Varðstu eídd einhvem tíma
skipreíka eða að minnsta
kosti hætt kominn?"
„Nei. Aldrei lent í. neinu
slíku. Eg hef aldrei misst mann
fyrir borð.eða orðið fyrir neinu
slysi á sjó.“
„Merkíiegt á svo langri
sjómannsævi.“
j kæmi nokkurn tíma fyi’ir, að
> maður slasaðist eða yrði fyrir
nokkrum meiðslum á þeim
skipum, sem eg hefi róið á.“
Við Jón skröfum enn drjúga
stund um sjóferðii- og fiskirí,
aflahrotur, ógætir, barning og
byr, og að lokum segir Jón:
„Eg ætla að segja þér frá
einni sjóferð, og svo færðu
ekki að heyra meira.“
„Þakka þér fyrir, eg mun
hlusta þangað til þú þagn-
ar.“
„Þetta mun hafa verið árið
1913“, byrjar Jón, — „eg var
þá formaður í Þorlákshöfn á
teinæringi, sem hét Freyja.
Það-. var komið langt fram í
aprílmánuð, fiskur var nægur.
Eg var með tvær netatrossur
úti á svo nefndum Háaleitis-
forúm, og þeir voru þar langt-
um fleiri með net sín. Ókunn-
ugum til glöggvunar má geta
þess, að Háaleitisforir eru mið
rétt vestur undir Selvogi, fram
af neðansjávarskei'i, sem heitir
Leðurbrún, kennt við bæinn
Leður í Selvogi
Svo er það einn morguninn,
að við búumst á sjóinn sem oft-
ar, klukkan fimm eða svo. Þá
var logn, en veðurútlitið ljótt,
austanfar á lofti. Af 26 skipum,
sem þá reru í Þorlákshöfn,
munu tólf hafa ýtt úr vör, en
fjögur þeirra sneru fljótt aftur,
svo þau voru ekki nema átta,
sem héldu út á miðin. Það er
nokkuð langt út í Háaleitisforir
úr Höfninni, stífur tveggja
stunda róður í logni, en þar var
fiskur. Formennimir, sem reru
þenna morgun, voru þessir:
Hlíðarendabræður, Magnús og
Jón, Gísli frá Hjalla Gíslason,
bróðir Gísla Silfursmiðs, Guð-
finnur Þórariisson frá Eyri
hér á Bakkanum, Jón í Norður-
kotinu, Jón frá Vöðlakoti í
Bæjarhreppi, Ólafur frá Butru
í Fljótshlíð, Sigurður frá Egils-
stöðum, seinna á Hjalla í Ölf-
usi, og svo eg.
Við munum hafa verið búnir
að draga aðra netatrossuna, þeg
ar hann fór að hvessa fyrir al-
vöru, klukkan um tvö. Fóru þá
margir að hugsa um að komast
í land og slepptu niður netun-
um. Enn ágerðist rokið, og nú
rak bátana eins og kefli undan
veðri, ekki viðlit að halda í
horfinu. Alls staðar með strönd-
inni var að -sjá stórveltubrim.
Jón Helgason formaður,
Bergi á Eyrarbakka, átti sjö-
iia.gs afmæli 24. janúar s.I. Hann
®r án efa ciim úr hópi þeirra
naanna, sem Grmiur Thomsen
iýsir svo: „Þéttir á velli og
þéttir í lund, þrautgóðir á
iaunastund“.
Áratugum saman hefur hann
verið virtur og dáður af öllum
sjómönnum suðurstrandarinnar
vegna mannkosta sinna, dugn-
aðar og óvenjulegrar farsældar
í viðskiptum sínum við Ægi.
Enda þótt hann muni löngum
hafa sótt sjóinn fast, ekki síður
en Suðurnesjamenn, og oft ver-
ið aflakóngur í sinni verstöð, þá
hefur honum aldrei hlekkzt á.
Fylgir sú gifta varla öðrum en
þeim, sem beita kappinu af
imikilli forsjá og ríkri ábyrgðar-
tilfinningu.
Allii’, sem þekkja Jón, vita,
að hann er maður vel greindur
og býr yfir miklum fróðíeik og
Hfsreynslu, en hann er hlé-
drægur og yfirlætislaus og
metnaður hans hnígur ekki í
þá átt, að hans verði getið í
sögum. Mér kom því ekki á ó-
vart, þó harm teldi sig fátt hafa
viðmig að ræða sem blaðamann,
þegar eg kom heim til hans um
daginn og kvaðst vilja fá hjá
honum viðtal fyrir Vísi.
Jón Helgason er fæddur 24.
jahúar 1886 í Nýjabæ á Eyr-
arbakka. Móðir hans var Guð-
ríður Guðmundsdóttir frá
Gamla-Hrauni, en faðir hans
Helgi J’ónsson, sem var í 42 ár
íormaður í Þorlákshöfn, en bú-
settur á Eyrarbaklta.
„Þú ert með Öðrum orðum
Eyrbekkingur í húð og hár,
Jón, engimi iimflytjandí eða
þessháttar?“
„Ja, það er nú eins og á það
er litið. Langafi minn í föður-
ætt, Þorsteinn að nafni, kom
hingað austan úr eldi (Skaftár-
eldi), en hafði þó einhverja
viðdvöl í Holtunum á leiðinni.
Hann settist að í Simbakoti og
bjó þar alla tíð síðan, varð tví-
kvæntur og átti sextán börn.
»Fkf,kPk^%rfVFkrkFk^^rfV»^rf%FkrVV%AlVlkFkFi^,tkFkFkFkFkrkFkFkFk>llkFkFk,S»FkV«wfc%%lVVV^F|«Wk^^^|lV%^liyV>rt^lV%^VVVVVVVVVVVVV^%,V,»fVV
Herdísarvíkur og lánaðist land-
taka þar. Það var Gísli frá
Hjalla. Og að mínu viti var hami
sá maðurnxn í hópnurn, sem
sýndi mest formannsvit, eix .vel
að rnerkja, þá var enginn okkar
hinna kunnugur í Herdísarvík.
Nú, þegar öll skipin eru kom-
in þarna á stjórnlaust rek í
hvirfingu út og suður og útlitið
vægast sagt geigvænlegt, þá
bregður allt í einu svo við, að
hann sléttlygnir sem snöggvast
og gengur síðan í hásuður, og
var þá róinn lífróður beina leið
til Þorlákshafnar. En um leið
og síðasta skipið sveigir fyrir
Hafnartangann inn í vörina, þá
snýst hann aftur í austrið með
engu minni ofsa en fyrr.
Þarna er eg sannfærður um,
að æðri stjórn var að verki.
Þessi sjóferðarsaga er ekki
lengiú og sumum kami að finn-
ast hún lítt merk og hversdags-
leg, ert okkur, sem þarna vorum,
líður hún ekki úr minni.
Mótorbátar nútímans hefðu
sjálfsagt komizt leiðar sinnár í
þessu veðri, en gömlu teinær-
ingarnir voru þungir undir ár-
urn og orka mannsins lítil miðað
við afl vélarinnar.“
„Hvenær fékstu þér mót-
orbát?“
„Það var 1916. Eg var með
hann tuttugu og fimm vertíðir.
Hann hét Freyr.“
-v-
Jón Helgason hefir lokið
máli sínu að sinni og rís. á fæt-
ur. Röskxxr meðalnxaður á hæð
en gildxm vel og kraftalegur,
Ijóshærður, bláeygur, með
festu og ró í fasi, og í svipnum
alvöru( sem glettnin skín þó í
gegnum. Vinir hans allir og
samferðamemx árna . honum
góðs.
Guðmundur Daníelsson.
Fjölbreytt skammdegis-
skemmtun í Austur-
bæjarbíór.
Á sunnudagskvöldið efndá
Þorrakabai-ettinn til fjöl-
breyttrar kabarettsýningar íi
Austui'bæjarbíói.
Var sýningin mjög fjölbreytt:
og skemmtileg og kom þar fram,
ýmsir helztu og beztu dægar -
laga- og skemmtikraftar er-
lendir, auk ágætra erlendras
listamanna. Atriðin voru 10 og
var þeim öllum, undantekning-
arlaust tekið með miklum fögn-
uði af áheyrendum. Sænskai
söngkonan Solveig Winbergi
vakti mikinn fögnuð, endas
söngur hennar afbragðsgóðui’,,
þá vakti gamanþáttur Hjálmarss
Gíslasonar mikla hrifningu,,
enda ágætlega fai’ið með og
þátturinn efnislega óvenjuvcJ
saminn. ítalskar melodíur söng?
Guðmundur Baldvinsson, Steín-,
unn Bjarnadóttir hermdi eftií’i
þekktri norskri söngkonu, Pauií
Arland sýndi töfrabrögð, kvart-
ett Gunnars Sveinssonar léki
jasslög við rnjög góðar undir-
tektir og Haukur Morthes söng'
dægurlög. Kabarettimx varði
samfelld og göð skemmtun. ÖIJ
triði varð að endurtaka og virt-
ust áhorfendur skemmta sér,
með ágætum, en húsið var nær,
fullskipað. Áhorfendum má bað
segja til hróss, að þeir reyndiisf.
góðir áhoríendur að þessu sir.nirt
„Já, eg man ekki til, að það Eitt skip hleypti strax xmdan til1
Svanhvít Egilsdóttir
hetdur söngskemmtun.
Svaiihvíf Egilsdóítix’ heldur
söngskemmtun n. k. föstudags-
kvöld í Gamla Bíó við imdir-
leik Fxátz Weisshappels.
Á söngskránni verða lög eftir
Pál ísólfsson, Karl Runólfsson,
Sigvalda Kaldalóns, Þórarin
Jónsson, Mozart, Wagner,
Brahms, Schxxmann o. fl.
Söngskemmtunin hefst kl. 9.
Æskulýðstónleikar á
vegum Heimdallar.
Eugene Istomin leikur.
Eugene Istomin, amerískíi
píanósnillinguriim, sem hér cr?
um þessar mxmdir á vegum
Tónlistarfélagsins, iieldur æskxn
lýðstónleika á vegum Heim-
dallar í kvöld kl. 7 í Austur-
bæjarbíó.
Efnisski'áin hefur að þessu
sinni verið valin með tilliti til
ungs fólks og verður hún mjögj
fjölbreytt. Verða þar leikin verlc
eftir Betthoven, Haydn, Schu-
mann, Chopin, Chasin o. fl.
Aðgöngumiðar eru séldir S
skrifstofu Heimdallar, Bóka-
yerzlun Sigfúsar Eymundsson-
ar og í Austurbæjarbíó eftir kL
4 í dag.
r s
Ur gomlum hamfrRtum:
Omurlegur skípreiki.
Rúmum þrem vikum fyrir
hvításunnu sumarið 1884 villt-
ust 3 bátar frá ensku hval-
veiðaskipi í þoku einhversstaðar
í Grænlandshafi. Það voru 5
menn á hverjum bát. Bátar
þessir urðu viðskila og hi'öktust
um hafið lengi. Einn þeirra náði
landi á hvítasunnudagsmorgun
á Brimnesi á Langanesi með
hinúm 5 mönnum að mestu
öskemmdum. Höfðu þeir ekki
verið matarlausir nema í 5—6
daga.
Anhar báturinn komst tii
Ráufarlxafnar á annan hvíta-
Áunnpdag. .Á honum, var. eixm
rnaðurinn dauður, annar nær
clauða en lífi, hinir nokkru
hressai'i. Var haldið að þeir
myr*du lifa það af.
Þriðja bátinn fann. hákarla-
skip af Eyjafirði fyrir norðan
Kolbeinsey — ehxnig urn hvít a-
sunnuleytið, í þessum bát vár
aðeins einn maður lifandi, en
rænulaus og nær dauða en Íífi.
í bátnum var partur af líki eíns
félaga hans — litíu niéira eix
amxar handleggurinn og hjaxt-
•að. Hákarlaveiðimérinirnir
hjúkruðu manninum sem bezt
þeir gátu og sigldu méð hanh
beint til Siglufjarðar.' En þá
kom í Ijós, að maðurinn var svo
skemmduf að það varð að flyt já
hanix inn a ■Ákúreýri til íækn-
inga; var . koxh’íð 'dréþ í báða
fætur, svo' að þeir vöru teknir'
af.
Þegar þessi maður fékk ræn-
una aftur,-skýrði hann svo frá:
Um 20 dagar voru liðnir síð-
an þeir félagar höfðu nxisst af
skipinu allslausir af nxatföng-
unx. Á 7. degi dó hinn fyrsti
þeirra af hungri og svo hinn
annar og himx'þi’iðji litlu síðar.
Hinir tveri’, sem nú lifðu, vörp-
uðu fyrir borð líkunx tveggja
þeirra manna, er fyrst létust,
en lík hins þi’iðja lögðu þeir sér
til matár. Fáum dögum síðar
andaðist annar þessara manna.
Nú var hann einn eftii’. Og
handleggurinn og hjartað, sem
fyrr er getið að verið hafi í
bátnum, voru matarleif ar
rnanns þess, er lifði af. En
þvag sitt háfði' hann drukkið
við þorsta.
Um sumarið sá eg þenna
rnann á Akureyri fótalausan,
en spilandi kátan. Það var
fremur ungur maður og lagleg-
ur.
Saga þessi sýnír, hve mjög
hungur og þorsti getur ’ leitt
menn afvega, þrengt að þeim,
unz nálgast sturlun.
Skýringar:
Hinn 26. maí árið 1884 var
hvalveiðaskipig Chieftain frá
Dundee á Skotlandi á höfunum
fyrir noi’ðan ísland. Á því voru
27 menn. Þenna dag lögðu 4
bátar frá skipinu til þess að
leita hvala og ætluðu þeir sér
að snúa aftur til skipsins seinni
hluta dags. En um miðjan dag
sló yfir þá þoku svo mikilli, að
þeir villtust hver frá öðrum og
einnig’ fx’á skipinu. I hverjunx
bát voru 5 menn, en hvorki
höfðu þeir með sér matvæli né
vatn. Einn .báturimx flæktist
fi’ani og áftUr í 4 daga, og biðu
skipverjar ósegjanlegar þrautii’
af hungi’i og kulda, því að jafn-
an var frost nokkurt, gátu þeir
slökkt þorsta sinn lítið eitt á
klakastykkjum, eri þó engan
veginn til hlítár. Á fimmta degi
dó' einn' skiþýerja, og köstúðu
þeir, sem eftir voru, líki hans
fyrir borð.. Skömmu síðar dó
annar, og voru hinir 3 þá prðnlr-
svo hálftrylltir og aðfram-
konxnir af hungri, að þeir lögðu
lík hans sér til munns. Svo dó
hinn þriðji og nokkru síðai:
hinn fjórði. Lifði þá hinn fimmtí
nokkra daga á líkum þeirra^
unz hið eyfirzka hákai’laskip,
Stormxu’ fann báthm hinn ÍL
júní; var þá þessi fhnmti mað-
ur lagstur niður í kjöl og bjósfJ
ekki við að eiga annað eftir en
gefa upp öndina. í bátniuu
fundu þeir og beinagrindur og
litlar leifar af mannaholdi.
Manninn, sem lifandi var, tóku
skipverjar á Storm óg hjúkruðu
lxonxim sem þeir máttu og fluttu;
hann inn á Siglufjörð og þaðaix
var hann sendur inn á Akur-
eyri. Maðurinn heitir Janxes
Mackinstosh ' og er 26 ára að
aldri. Þegar til Akureyrar kom,
var kornið bæði kal og drep í
báða fætur hans, svo, að lækn-
arnir á herskipinu Díönu ogí
hinn nýútskrifaði læknaskóla-
kandídat Þorgrxmur Þórðarsoxx
frá Reykjavík tóku af honunx
báða fætur fyrir ofan kálfa 2