Vísir - 18.05.1956, Blaðsíða 4

víism'
Föstudaginn 18. maí 1956.
♦
Áhrif htbýla á börn.
Íbúdirnar hafa ótrulcga mikii
áhrif á andlega heiisn barna.
Eitt af þýðingarmestu innan-(
landsmálefnum okkar, er eins
«g kunnugt er húsnæðisleysið.
Til að bæta úr því hefir meira
að segja verið stofnað nýtt
ráðimeyti, sem (þó á aðallega að
annast nýbyggingar íbúðar-
húsa, segir í dönsku blaði.
Það eru fleiri viðfangsefni í
þessu sambandi en sjálft hús-
næðisleysið. Á eg hér við að
nytja sem bezt það húnsæði,
sem til er, -sérstaklega litlu
íbúðirnar^ 1—2 herbergja, sem
þarnmargar fjölskyldur verða
að láta sér nægja.
Þeir, sem innrrétta íbúðir
efnaðra manna, leika sér að
því að hafa allt fallegt og hent-
ugt inni. Húsgagnsmiðir kepp-
ast við að smíða fallega og hent-
uga innanstokksmuni, og smám
saman hafa danskar húsgagna-
vipnustofur framleitt úrval af
fallegum og sterkum húsmun-
um, sem eru framleiddir með
hóflegu verði. Einnig eru frem-
leiddar mai’gar tegundir af
hentugum og fyrirferðarlitlum
húsgögnum, enda þótt eftir-
spurnin sé mest eftir venju-
hundnum tegundum. íhalds-
semi á þessu sviði er mikil, og
þótt merkilegt kunni að virðast,
mest meðal almennings.
Áhrif á
heilsu harna.
Hér í Danmörku — og sjálf-
sagt einnig í öðrum löndum —
vantar hreyfingu sem berðíst
fyrh' því að útbreiða víðtæka
þekkingu um það, hvernig al-
menningur á að innrétta íbúð-
ir sínar á hentugan hátt.
í Kaupm.höfn eru þúsundir
af tveggja herbergja íbúðum,
sumar nýmóðins, aðrar gamal-
dags, sem búið verður í a. m.
k. mannsaldur ennþá af barn-
mörgum fjölskyldum. Um allt
landið er tiltölulega mikill
hluti barnanna, sem alast upp í
litlum íbúðum, sem eru óhent-
uglega innréttaðar og með ó-
hentugum húsgögnum og, það
er skaðlegt bæði líkamlegri
og andlegri heilbrigði barnanna
að búa í slíkum íbúðum þar
'sem frjáls og eðlilegt fjöl-
skyldulíf er ómögulegt.
Það er ekki nóg að vilja
byggja ný hús og rífa hrörleg
og óheilnæm niður, og reyna að
deila því húsnæði sem til er
niður á sem réttlátastan hátt.
Það er heldur ekki nóg að
byggja skólahús, orlofsheimili,
æskulýðshallir og íþróttahallir,
þar sem lyndiseinkunn og per-
sónuleiki barnanna mótast að-
allega á heimilunum.
Þjóðfélagslegt
viðfangsefni.
Fyrrnefndar byggingar eru
auðvitað ágætar, sjálfsagt að
halda þeim áfram, en jafnframt
verðum við að horfast í augu
við^ að gamaldags íbúðir munu
verða byggðar í áratugi ennþá
og börnin sem alast upp í þeim,
munu alla ævi bera meiri eða
minni áhrif bernskuheimilisins.
Það er því þjóðfélagslegt við-
fangsefni og það mjög þýðing-
armikið, hvernig hægt er að
samríma þær staðreyndir að
stórar fjölskyldur búi í litlum
íbúðum og svo hitt, að heil-
brigður þroski barnanna krefst
góðs rýmis, einnig heima.
Er mögulegt að leysa þessa
þraut? Húsrýmið er ekki meira
og fjölskyldan eins mannmörg
og raun ber vitni um. Og það
verður að vera svefnrúm fyrir
alla, pláss til að borða, leika,
sau.ma, búa til mat. Þar þurfa
einnig að vera skápar og skúff-
ur undir föt og plögg allskonar,
skápar fyrir bækur^ leikföng,
skólabækur, jólatrésskraut,
auk einkamuna svo sem sauma-
dót mömmu og margt fleira, og
loks þarf pláss fyrir tvo eða
fleiri fullorðna og svo eða svo
mörg börn — í tveggja her-
bergja íbúð.
Þarfir barn-
anna fyrst.
Þessa gátu er hægt að leysa
og það meira að segja með
hægu móti. En til þess þarf að
varpa fyrir borð ýmsum hefð-
bundnum venjum, svo sem að
hafa setustofu, borðstofu og
svefnherbergi og koma því
þannig fyrir að þarfir barnanna
siti í fyrirrúmi og þarfir for-
eldranna komi á eftir. Árarig-
urinn mun sýna að þetta verður
til ómetanlegs gagns og gleði
fyrir foreldrana.
Fagmenn eiga að gera uppá-
stungur að lausn þessari, og
meðal þeirra eru margir ungir
og hugkvæmir menn sem skilja
skyldur sínar við yngstu þegna
þjóðfélagsins. En auk þeirra
þurfa þeir sem af eigin reynslu
vita hvar skórinn kreppir, að
leggja sitt til þessa máls.
Oft geta smávægilegar breyt-
ingar við innréttingu íbúðar
bætt að miklum mun úr rúm-
leysinu. Sama er að segja um
húsgögn. Stór rúmstæði eru
miklum mun rúmfrekari en
legubekkir (ottomanar) eða
harmonikurúm og beddar og
,,hákojur“ handa börnunum.
Plássið yfir kommóðum og
skápum er venjulega ónotað og
er það oft þriðjungur af pláss-
inu. Þetta ætti að nota alveg
upp í loft.
Óskir foreldr-
anna aðeins.
í 99% tilfella ákveða nýgiftu
hjónin allt skipulag í íbúðirini
með tilliti til síns eigin
smekks. í miðri annarri stof-
unni stendur borðstofuborð og
stólar og í hinni stendur stórt
hjónarúm. Eftir því sem börn-
unum fjölgar er bætt við rúm-
um eftir því sem rúm leyfir.
Það má líka segja þetta á þá
leið að höfuðgallinn er, að for-
eldrarnir innrétta íbúðina eftir
sínum óskum og eftir því sem
þau álíta þægilegast fyrir sig
án þess að taka nokkurt tillit til
ibarnanna eða þeirra réttmætu
óska.
Ef menn vilja ekki veita
börnum sínum eins góðar að-
stæður og mögulegt er, er rétt
að vera ekki að eigriast börn.
Börnin fyrst, foreldrarnir á
eftir. Framar öllu á það við um
litlu íbúðirnar að þær verður
að innrétta með þarfir barn-
anria fyrir augúm.
Aage F. Krebs.
Plato ræddi fyrirmyndarríkið,
sem koma skyldi, dró hann
upp mynd af velsæld manna,.
sem voru hraustir af því að þeir
hefðu gnægð af heilhveitibrauð-
um sér til matar.
Á Englandi, á 19. öld, gerði
Sylvester Graham þetta næst-
um að trúaratriði. (Banda-
ríkjamenn fóru að framleiða
Graham-kex í heiðurs skyni
við hann). — í heimsstyrjöld-
unum var meira um dökku
brauðin en áður og fólk kvart-
aði, en læknarnir héldu því
fram, að brúna brauðið væri
hollara.
McCance og Widdowson,
segja, að þeir búist ekki við, að
menn fallist þegar á niðurstöð-
ur þeirra. Þeir, sem trúi á
dökku brauðin, muni rísa upp
og rfeyna að hrekja rök þeirra
eftir beztu getu eða sniðganga
þau.
Hvítu brauðln
jafnholl þeim dökku.
Tvelr brezklr lækeiar segja frá tilraunuin
stmnn e§ Ri&urstö&um.
Það hefur Iöngum verið áeilt
um hollustu hinna ýmsu brauð-
tegunda — einkum hefir „ó-
hollustu" brauða úr hvítu
hveiti, óblönduðu öðrum hveiti-
tegundum, verið haldið mjög á
Ioft. Nú er mjög rætt r.m
merkilegar tilraunir á börnum,
sem sýna að þau þrifust álíka
vel á ýmsum hveititegundnm.
Tveir vísindamenn frá Cam-
bridge, sem gert hafa grein fyr-
ir tilraunum, benda á, að börn
sem neyta heilhveitibrauðs,
virðast ekki þrífast betur en
krakkar, sem aiin eru upp á1
brauði, sem er úr hvítu hveiti
eingöngu.
Læknarnir, R. A. McCance
og E. M. Widdowson segja í
læknaritinu Lancet frá tilraun-
um, sem þeir gerðu á 150 þýzk-
um börnum, sem höfðu verið í
hálfsvelti, en þetta var 1946.
Mataræði þeirra allra var ná-
kvæmlega hið sama, að brauð-
inu undanteknu. Sur i fengu al-
gerlega hvít brauð, önnur
hveitibrauð, sem bökuð voru úr
hveiti, sem heilhveiti hafði ver-
ið blandað í, og loks fengu sum
einvörðungu heilhveitibrauð.
Öll áttu að fá 75% hitaeininga
sinna úr brauðum.
Þrátt fyrir skoðanir þeirra,
sem haldið hafa fram brúna
brauðinu, kom í Ijós að börnin
döfnuðu ámóta vel, og hratt,
alveg án tillits til brauðtegund
anna, sem þau nærðust á.
Litið um öxl.
Læknar þessir hafa litið um
öxl — skygnst aftur í tímann,
til þess að grafast fyrir um or-
sakir þess, að trúin á hollustu
brúna og svarta brauðsins kom
til. Komust þeir að raun um, að
meðal Grikkja og Rómerja
til forna fór brauðát eftir
stéttum. Höfðingjarnir neyttu
hins hvíta og dýrara brauðs, en
bændur og öll alþýða manna
svarts brauðs og af því voru
dregnar þær ályktanir, að
hraustleiki sveitamanna staf-
aði af því, að þeir neyttu hins
holla, svarta brauðs. Þegar
öíi
gegis
taimskemmdiim.
Pencillin og önnur fúkalyf
hafa á síðustu áriun gefizt vel
við ýmsar tannaðgerðir, svo og
gegn ígerðum í tönnum.
Kennari einn í tannlækning-
um héfir skýrt frá því, að tönn-
um, sem hafi verið orðnar svo
lausar vegna skemmda í tann-
garði, að taka mátti þær úr
með fingrunum, hafi verið
bjargað með aureomycin eða
penicillin. Kennari við háskól-
ann í Pittsburgh hefir sömu
sögu að segja — að bjargað
hafi verið tönnum 30 manna,.
sem hefðu misst þær, ef ekki
hefði verið hægt að nota lyí'
þessi.
Nú þykir t. d. ekki alltaf
nauðsynlegt að draga tennur úr
mönnum vegna ígerða, sem gera
níein annars staðar í lílcaman-
um.
TIL SOLU’
Rabarbara-
hiaau&ar
rauður Victoríu í góðri ;
rækt. Heimkeyrður 15,00
kr. pr. stk. — Sími 7812.
BEZTAÐAUGLYSAIVIS!
þangað til hinn sídvínandi lífs-
neisti slokknaði.
Nokkrum dögum seinna
rankaði hinn þreytti heili Maw-
sons við óttalega staðreynd.
Þessi dagur var 17. janúar; það
war tveim dögum eftir þann
dag, sem sleðaleiðangrarnir
áttu að koma aftur til aðal-
stöðvanna, í síðasta lagi. í
vorleysingunum, er stæðu að-
eins nokkrar vikur, átti birgða-
skipið „Aurora“ að koma til að
sækja landkönnuðina. Þegar
ekkert kæmi fram um afdrif
þeirra félaga, yrði talið, að þeir
væru týndir — og skipið myndi
hadla heimleiðis. Brátt yrði
hann eina lifandi mannver-
an á öllu meginlandi Suður-
Þeimskautsins..
Meðan hann þrammaði áfram
hægt og hægt og hugleiddi
þessi skelfilegu örlög, fánn
Mawson snjóinn allt í einu
hrynja undan sér. 'Hann féll
lengra . . lengra .. með útrétta
arma. Allt í einu stanz-
aði hann í fallinu við það, að
sleðataumurinn kippti í hann.
Harin.hékk þarna í sleðataumn-
um rúma fjóra metra neðan
við sprungubrúnina. „Þettá er
endirinn,“ hugsaði hann. Hann
beið þess að sleðinn hrapaði
ofan á sig.
Bandið gaf svolítið eftir,
þumlung eða svo, og aftur, hægt
og hægt. En svo stanzaði það
alveg. Þetta gekk kraftaverki
næst. Sleðinn hafði skorðazt á
sterkum ísstalli.
Mawson var svo máttfarinn,
áð honum lá við yfirliði, svo
þetta virtist naumast geta end-
að nema á einn veg'. En smám-
saman og með seiglunni gat
hann dregið sig- upp þumlung
eftir þumlung. Svitinn spratt úf
á honurn þrátt fyrir kuldann,
er hann streittist við að ná til
hnúts á taumnum nokkrum fet-
um ofar. Hann hafði gert þessa
hnúta einmitt í þessum tilgangi.
Nú greip hann um neðri hnút-
inn og seildist til þess næsta.
Titrandi af áreynslunni var
hann einmitt að komast upp á
brúnina.
Um leið og hann dró sig upp
yfir brúnina, fann hami snjóinri
brotna undan sér. Á næsta óg-
urlega aúgnabliki hékk hann
aftur á enda sleðataumsins og
sveiflaðist fi’am og aftur í miðri
j ökulsprungunni.
Hann þoldi ekki meira —
þetta gekk yfir mannlegan
mátt. í örvæntingu þreifaði
hann eftir tigilkníf sínum. Hann
ætlaði að skera sundur sleða-
tauminn og enda þessa mar-
tröð. Myi'krið fyrir neðan virt-
ist honum nú fýsandi. Það yrði
svo auðvelt að deyja — svo
óumræðilega erfitt að halda
áfram. En samt... með hjálp
guðs skyldi harin reyna aftur
... aðeins einu sinni.
Titrandi frá hvirfli til ilja
byrjaði hann hið kralafulla á-
tak. Nýr þróttur streymdi um
líkama hans —■ orka, sem hann
vissi ekki til að hann hefði.
Með ógurlegu átaki komst hann.
upp og smeygði sér upp á
brúnina með fætuma á undan.
Átakið kostaði Mawson alla
varaorku hans; hann var ger-
samlega þrotinn að orku og lá
flatur í snjónum tímum sam-
an með elcka og stunum og gat
sig ekki hreyft. Að síðustu
setti hann upp tjaldræksnið og’
skreiddist í svefnpokann nær
dauða en lífi. Hann hafði bjarg-
azt. En til hvers var það?
hugsaði hann.
Upp úr þessari voðalegu
reynslu kom honum í hug að
búa sér til kaðalstiga úr fjall-
gönguvaðnum. Daginn eftir
framkvæmdi hann þetta. Síðan;
batt hann annan enda stigans
við sleðnn en hafði hinn. á