Vísir - 14.09.1956, Blaðsíða 7

Fösíudagiim 14., september 1956

70 #ím í litiy:
Dr
arrtbassador.
Sigurður Nordal anrbassador _ verða ívo að skýrast og leið-
réttast Éiaám saman.
(Snorri Sturluson, úr kafl-
anum íslenzk sagnaritun).
er 70 ára í dag. Hann er fæddur
14. september 1886 að Eyjólfs-
stöðum í Vatnsdal. Hann varð
stúdent í Reykjavík 1906, mag.
art í norrænum fræðum í
Kaupmannahöfn 1912 og dr.
pbi). frá Kaupmannahalnarhá-
skóla 1914. Auk þess nam hann
heimsþeki frá 1915—’18 í Ber-
Jín óg Oxford. Árið 1918 var
Svo hefir verið að orði kveð-
ið, að hugmyndin um Ragna-
rök, — og þá vitanlega eins og
legu samborgurum af eigin fá-
breyttri reynslu. Menn, sem
væru allt of stórir upp á sig til
þess að standa á einhverju götu-
horni með hattinn sinn í hend-
inni og biðja vegfarendur um
smáskildinga, blygðast sín ekki
íyrir að vaða inn á náunga sinn
og biðja hann um líf hans í bút-
um og pörtum, og þó þurfa ekki
hún keniur frani í Völuspá nema . nokkrar landeyður
hann skipaður prófessor við , emni, — lyfti allri norrænni' sitja um jafnmarga menn, sem
Háskóla íslands í íslenzkri m'ál-
fræði og bókmenntum. Árið
1951 var hann skipaður sendi-
Jierra í Kaupmannahöfn og er
nú ambassador íslands þar.
Sigúrður Nordal hefir getiðjslikri alvöru og tilfinningu. Er
sér mikinn orðstír víða qm lönd ^áður að þvi vikið, liversu goða
fyrir rannsóknir sínar og rit-
störf um íslenzkar bókmenntir
a3 fornu og nýju. Þá hefir hann
eiimig gefið sig talsvert við
skáldskap. Hann er einhver
snjallasti ritgerðahöfundur og
ræðumaður, sein nú er uppi á
íslandi.
EJtirfarandi kaflar eru úr
.rituni og r.æðum eftir hann.
heið'ni á æðra stig en grísk gooa I eitthvað vilja gera, til þess að
íræði náði. Það má til sanns svikja af þeim allar tómstund-
vegar færa að suðræn- heiðni ir þeirra og meira til. Sauð-
haii kulnað út án þess reikn- | frómir heiðursmenn, sem aldrei :
ingsskil væru gerð við hana af mundu stela túskildings vii-ði,
gera sér enga rellu út af því um árangurslaus ofraun, gagn-
að steJa tíma annarra manna vart henni fann hann til ótta
| fræði, launhelgar og heimsp'eki frá störfum eða hvíld með hé- fremur en elsku, andi hans
fóru þár ýmsar leiðir. En ef léita gómlegu þvaðri. Menn telja blakaði varfleygum vængjum
skyidi samsvarandi hugsunar- það ekki til innbrota þó að þeir að ströndum „hins ókunna
háttar við Völuspá, verður að hringi í síma að erindislausu, né lands, þar sem allar bylgjur
fara út fyrir goðafræðin.a. Má banatilræði, þó að þeir troði sér brotnuðu og hurfu í sjálfar sig
minna á Julianus keisara (d:. inn á'fóllc, hvernig sem á stend- aftur“. .....
363), sem nefndur höfir verið ur, eins og kunnirigi minn í j Það, sem hann í þessu litía
|Apostata (trúvíllingur). Hánn Höfn forðum daga. En í raun- bfoti finnúr til, stamar ffam
er fulltrúi stefnu. sem er ná- inrii • stappar það nærri mann- níeð -hálfkveðnuni orðum, 'verð-
skyld ancia VöJuspár; þótt eng- drápum, svo framarlega sem
in áhrif konii þar'ti! niála. Jui- jlífið er mælt á annan kvarða en
iamis var göfugur maður og að tóra eins og skar.
hámenntaður. Hann hafði að (Úr erindi fluttu á háskóla-
j vísu- óhkt nánari kvnni af hátíð 1942).
j kristnum dómi en íslendingur j
I gat haft fyrir kristnitökuna, en 1
I - I
i bar fölskvalausa ræktarsemi til
Það er skoðun mín, að öll þau hins fofna siðar, sem virtlst að I
Yffk, sem.. liggja á milli íslend- þfotum kominn. Hánn og kenn- j
irigabókar og Víglundar sögu, arar hans voru þeirrar skoðuri- |
að þeim báðjum meðtöldum, sé ar, að hvorki' heiðni né krist-ni
ur síðan hirin gullni þráður í
öllum skáldskap hans. Þessarar
Giistavs Frödings.
Dynur sem brimsog frá bænum
bjástrandi mannfjöldans
hergöngulag.
einstök i-eiðikvein rjúfa
raddþunga' straumfallsins brag.:
Hérng við sandinn
hafaldan sefur
vært éfth’ vorlangan dag.
hverfulu og ósegjanlegu réynslu Báturinn be'r okk-ir
hægan
sagnaritun.
burtu frá annanna þysmiklu
strönd,
draumanna blánandi blæja
I?
Eina;
Benediktsson,
rétt .að heimfæra undir sagna-
ritun. Þessu hefir oft verið and-
mælt, og sumum þykir það
meira en goðgá, að nefna því
nafni fornaldarög'ur og aðrar
lygísögur. En aðalatríðið er, að
sögurnar eru allar ein þroska-
henta.ði íbúum Rómaveldis,
heldur ætti heiðnin að’ endur-
rísa í fullkomnari rnynd, goð-
sögunum ýmist að hafna með
öiíu eða ’skilja þær dýpfi'tákn-
rænum skilningi, en hinn aust-
ræni sólarguð að vera æðstur
heild, svo að hvergi er rétt að goðanna. Hæpið væri að rekja
draga fastar markalínur. Og ef þennan samanburð lengra. En
vér munum eftir, að öll sönn bæði frásagnir vísur og kvæði
Sannleikurinn um Einar
Benediktsson er sá, — þótt
harin væri mikill íþrottamaður
á mál og stíl, þó að vitsmunir dftteon eitt'af vorum
hans setji mark sitt á kvæði
hans, meðal annars í því, hve
vandlátur hann er á búning
þeirra, — að hann var framar
öllu skáld af guðs náð, ef nota
má þettá slitna og hálfóljósa
orðatiJtæki. Hann var dulsæis-
er hariri alltaf að -’leita og lcit-
ást*við að lýsa henni. Og hánn
hefúr komizt nær því en nokk-
urt annað íslenzkt skáld. Ef breiðist um víkur og lönd.
I yér' tökum trúarbrögð í orðsins Legg mér að vanga
j sönnustu merkingu, án þess að vangann, og horfum
hugsa um kenningar nokkurs bæði yfir borðstokksins rönd
sérstaks trúarflokks. án þess að >
blanda trúarlífinu saman við Það, sem hér undir þú eygir,
lögteknar játningar og borgara- eru ekki steinar og klettar
legt siðferði, þá er Einar Bene-
mestu
andlegu (religiösu) skáldum.
(Úr útvarpserindi 31. okt.
og sker,.
— sérðu ekki háreistar halliiu
hver þar ai' annarri ber.
Atlantis sagna,
sagnaritun er jöfnum höndum þsrida skýrt til þess að heiðnin ma®ur í eðH sínu, leitaði alltaf
vísindi og list, þá er síður hætt hafi um stund eflzt með ýmsum
við, að nafnið leiði oss á glap- mönnum á íslandi, er búast
stigu; íslenzk sagnaritun er mátti við afnámi hennar. Höl'-
ekki samkynja heild í þeim undur Völuspár hefur ekki ver-
skilningi, að öll verkin megi
dæma á sama hátt. Hún byrjar
á vísindum, éndar á skáld-
sagnagerð, og á sér öll blæ-
brigði þar á milli. En hún er
heild að því leyti, að hún þrosk-
: st og -henrii hnignar í órofnu
ið ósnortinn af hinni sáru ást á
verðmæti þess, sem horí't var
fram á að missa. Hins vegar var
sú íotningarfulla vafahyggja,
sem lýst er í írásögunni um
Ijorkel mána. „Hann lét bera
sig í sól'argeisla í banasótt sinni
út yfir takmörk hversdagslegr-
ar hug'sunar og skynsemi, átti
sér auðuga og persónulega trú-
arreynslu. Hún birtist honum
að vísu ekki nema í blikum,
1939,
Benediktssonar).
75 ára afmæli Einars Atlantis drauma.
Stephan G.
Stephansson.
heimsálfan sokkna er hér.
Glæstii- og glampandi múrar
gnæfa um drifhvíta marmara-
borgf
i fylkingar förnhelgra súlna,
jfensalir, götur og torg!
Allt er í eyði,
Það er samt ekki einung'- yfir þeim rústum
is skáldskapur Stephans, hvorki svífur hin lang'rækna sorg.
samherigi og éftir sínum eigin.,0g fa) sig á hendi þeiiri'gúði, er
iögum, og það eru sömu megin- sólina hefði skaþað“. SÍík guðs-
stefriúrriar í ýmislegum hlut- ^ugmynd ef álíka óljós og „hinn
föllum, sem ráða örlögum hénn- ríki“ i Völusþá. Hefði krístnin
ar ffá „upphafi til, enda. Að gera
hugboði, eins og tíðast er um skoðaður út af fyrir sig né í
vitundarlíf af því tagi, — hann hlutfalli við lífskjör hans, sem AHsnægtn- gerðust að oki.
rakst þar á ofurefJi sitt, en gerði hefur freistað mín til þess að Auðjöfyasveitin með
þó sífellt nýjar og nýjar atlög-[ kalla hann ofurmenni. Hvert1 þrælkunarkvöð
ur að sækja á „vonlausu klif- stórskáld hefur. sína kosti sér alþjóðar auðnu,
in“. Hann hefur í lítilli frásögn til ágætis, sem oft eru lítt sam- at °S drakk og var_gto.ð;.
frá yngri árúm Sínuni, sem tal- ’ bærilegir. í þessari lýsingu hans Mem tylgdu.munuð,
ið er rituð 1897. en eíalaust jhefur megináherzlan verið mein e}tu nauðlr
1..... • .......... óhófs og ógæfu. tröð. .
'sér gfein fyrir þessum stefnum,
barátt'u þeirra og samvinnu,
varpár áreiðanlega meira ljósi
á verkin og sögu þeirra en að
reyna að flokka þau eftir nýrri
tíma greínargerðum, sem hþfr
ccndurh þeirra höfðu aldrei dqtt-
ið í hug, eða að leita að vafa-
sömum erlendum áhrifum, sem
lítið gætu skýrt, þótt sönnuð
væru.
En meginstefnur íslenzkrar
hugsuð' nokkurum árum fýrr, jlögð á manninn, en ekki ljóðin,
ög harin nefndi GÚIlský, 'reynt.að svo miklu leyti sem unnt er' Gullöld og skeggoid og
ekki komið til sögu gátu þau að ÞeSsu ástandi; hvernig að gera slíkan greinarmun, úr . " " . skálmöld
dr'ög til nýs skilnings fornrar
heimsskoðunar, sem eru í Völu-
spá. þróazt svipað því, sem
Juh'anus keisari .h.ugsaðílsér u'm
suðræna heiðni.
(Úr íslénzkri ménnírigu, Uai'I-
anum Rágriarök).
hanri skynjar tilvérúna, skilur því að maðurinn var skáld.
hana fremur með taugum en Hæfileikar Stephans liélðu enzt
heila 'sárriéinast náttúruririi sv'o 'honúm til þess. að verða af- j
að honum finnst hún vera hið’burðamaður á ýmsum öðrum
sköpuðu Atlantis-dvottnanna
rök.
innra í honum og ‘Hann verða sviðum, í vísindmn, heimspeki
ið náttúrunni, „'eíris' ög niður- eða stjórnnráJum, ,en mestur
rilri af • ölduriúm Yið 'ströndina hefði- hann alltaf orðiði að
: stórþjóðin stytti sér aldur,
stóðst .ekki nornanna tök.
glæsíleg, gáfuð,
glötuð óg faílin,
fallin af sjálfrar sín sök.
óg‘ ómufinn af vængjaflugi manngildi. Eg hef fyrir löng'u
tímans kæmi frá honum sjálf- sannfærzt um, að þótt hann sé Hafið með kóröllum hjúpar
heldrauma borgina, liðinna
um“. I. svip þykir honum „sem ekki mesta skáldið rneðal ís-
1 anda hans væri ekkert of hátt lenzkra manna, er hann mestil
Þessi litli og friðsami bær'er. og ekkert of lágt“. En þrá hans maðurinn meðal íslenzkra
sagnaritunar eru'tvær, þær-sem vigstöðvar, þar sem á hverjum og leit ná lengra en hann get- skálda fyrr og síðar. Ekkert
< ru því nær einangraðar í Is- sólarhring er sóað og eytt miklu ur skynjað á þennari hátt. Var annað af skáldum v.orum, sem
lendirigabók og Viglundar sögu. af dýrmætu lífi, eins og tíminn hann ekki skynjaður og skilinn eg kann deili á, er svo mikill
Það er ókleift að gefa þeim væri einskis verður eða jafnvel til fulls af annarri æðri ’sál, maður af sjálfum sér, jafnfull-
nöfn, sem gera réttiléga og sá óvinur er eigi að tortíma. sem clskaði hann, eins og hann valdur örlaga sinna, svo meirij
reit.
strjálar nú dapurri um stræti
stjarnglætu vorsólin heit.
Þörungar sveipa
sílgrænum netjum
marmarasúlnanna sveit.
fyllilega grein fyrir þeim, og Mér hefur oft blöskrað sú fyr- elskaði moldina? Þetta varð verkum sinum.
I Svo mun og gráhsért og gamalt
heíi eg ekki fundið önnur bstri 'irliiming á rnannslifinu. es .ekki nema spurning, skilning- ' (Ur formála fyrir Andvökum, ganga vort; kyn fyrir
en vísíndi
.sKeriu'ritan.
Þsu hef kynnzt hjá mínuin elsku-,ur alheimssálarinnar var hon- . úrvali).
ætternisnup,