Vísir - 21.09.1956, Qupperneq 4

vísm
Föstudaginn 21. september 1956,
„East, west, home is best“,
■segir enskur málsháttur.
Við, íslendingar, eigum
málshætti, sem tjá svipaSa
hugsun, svo sem: „römm er sú
taug, sem rekka dregur föður-
túna til“, og „holt es heima
livat“. Allar þjóðir eiga sína
farþrá og ekki sízt við, sem
byggjum „Einbúann í Atlants-
hafi“. Nú orðið eru ferðalög til
útlanda orðin daglegt brauð og
margfalt aúðveldari en : áður
fyrr. Nú telst sá, sem ekki
•skreppur út fyrir pollijin að
minnsta kosti einu.sinni á ári,
varla maður með mönnum. Og
því sumarleyfi þykir illa varið,
sem ekki er notað til utanlands-
ferðar. Fyrir bragðið hættir
mörgum til að .gleyma að skoða
sitt eigið land.
Rauðmagastemnmg
yfir Selsvör.
Kunningi minn sagði mér
eitt sinn eftirfarandi sögu:
„Hann var einu sinni á
kvöldgöngu með konu sinni.
hað var dýrlegt vorkvöld með
rauðmagastemningu yfir Sels-
vör. Þau mættu mörgum hj.ón-
um, sem leiddust í blíðu vor-
kvöldsins og hann veitti þýí
eftirtekt, að margar . af kon-
unum voru þungaðar. Hann:
varð hrifinn af grózkunni og
frjóseminni í náttúrunni og
mannlífinu og loks gat hann
ekki orða bundizt og lét í Ij.ós
við konu sína gleði sína pg
hrifningu yfir öllum þessum
gróanda. Þá sagði konan af
mikilli raunsæi:
— Já, það. er. nú svonaý að
þegar menn eru loksins orðnir
leiðir og uppgefnir á að' eltast
við aðrar konur, getur svo
farið, að þeir glæpist á sínum
eigin .konum.“
' Svipað er farið um ferðalög,
bæði í sumarleyfum og utan
sumarleyfa, Þegar menn éru
loksins orðnir leiðir á því að
,,eltast“ við að skoða önnur
lönd, getur svo farið, að þeir
„glæpist“ á sínu eigin landi.
Að minnsta kosti var það svo
um mig. Eg hafði enga löngun
til að fara til útlanda í sumar-
leyfinu að þessu sinni. Eg var
orðinn leiður á útlöndum. Þau
voru orðin mér eins og vátn.
ísland, aftur á móti, var: mér
eins og vín. Og því skyldi eg
þá ekki breyta vatni í vín og
skoða mitt eigið land í sumar-
leyfinu?
Þar með var ákvörðunin tek-
in. En hitt var eg lengi í vafa
um, hvert á land eg ætti að'
fara og hvernig, Eg gat farii-f
einsamall eitthvað út í busk-'
ann, eg gat farið' fjallaférð
með Ferðafélaginu, Páli Ara-
syni, Orlofi eða einhverjum.
Sem sagt: Eg gat enga ákvörð-
un'tekið um þetta atriði, en úr
því leystist bæði skyndilega og
óvænt.
Undir hnífi
rakarans.
Eg var staddur inni í rakara-
stofu, til að fá mér mína dag-
legu snyrtingu til höfuðsins.
JEtétt sem rakarinn minn er
staddur með flugbeitt morð-
vopnið á barkakýlinu á mér,
snarást ágætur kunningi minn
inn til að láta snurfusa skegg-
kragann á hökunni á sér. Þegar
i’akarinn var kominn með hníf-
inn bars.t frá barkakýlinu á
mé-r, tjáði eg kunningja mínum
vandræði mín í sambandi við
sumarleyfið, Hann veitti skjóta
úrlausri.
-— Ef þú vilt, sagði hann —
i sjá seiri mest af ísla^di á sem
1 skemmstum tíma, þá farðu eina
hringferð með Esju. Eg er að
fara með Esju klukkan hálf
fimm í dag ög komdú með!
Eg sagði honum, að eg gæti
ékki farið með svo stUtthm fyr-
irvara, en hins vegar lofaði eg
honum þýí, að eg skyldi fara
næst.
Nú er það svo um þennan
kunningja minn, að hann er
gæddur sams konar hæfileika
og Valdimar heitinn Ásmunds-
son ritstjóri. Hann getur snúið
: manni við á götu, án þess mað-
ur hafi hugmynd um, og látið
mann labba með sér, enda þótt
maður eigi brýnt erindi í þver-
öfuga átt. Svo máttugur og
heillandi er persónuleiki hans.
Auk þess er hann mesti sam-
ræðusnillingur, sem eg: hefi
nokkru sinni þekkt og segir
skemmtisögur. allra manna
bezt. Hann bókstaflega talar. í
stíl. Hann talar eins og beztu
rithöfundar skrifa. Hann hefir
oft leikið þá list, að snúa mér
við á götu. Eri að hann gæti
Játið mig- elta sig hálfan hring
kringum landið og inn á hvern
einast'a fjörð ög flóa, vílc og
vog og sömu leið til baka aftxir,
það hefði eg þó svarið fyrir.
Til Himlen med
fuld Musik.
„Jacta est alea,“ sagði Sesar
sálugi, þegar hann ók yfir
gömlu Ölvusárbrúna í kádil-
jáknum sínum, model 49 f. K.
En það þýðir: „Teningunum
er kastað.“
Eg var kominn um borð í
Esju og hún lögð frá landi.
Teningunum var kastað.
Eg snaraði mér inn í reyk-
ingasal til að athuga væntan-
íega samferðamenn. Þar var
margt um manninn og ýmis-
konar fólk: Sægarpar og sáuma
konur, útgerðarmenn og ævin-
týrarar, bókbindarar og bólstr-
arar, lögmenn og lausingjar.
En mest bár á tónlistarmönn-
um. Þar var þekktur hljóm-
sveitarstjóri, þekkt tónskáld og
þekktur söngvari. Jæja, hugs-
aði eg, ef við förumst í þessari
ferð,þá‘ förum við þó að minnsta
kosti „til Himlen með fuld Mu-
sik“, — eða þá hina leiðina.
Sama er mér, hvora leiðina eg
fer. „Jeg har Venner begge
Steder.“ Söngvarinn var Krist-
ján Kristjánsson. Tókst brátt
með okkur hin mesta vinátta
og er skjótt frá að segja, að
betri ferðafélaga en Kristján
Kristjánsson get eg ekki hugs-
að mér. Og ef eitthvað ætlaði
að slettast upp á vinskapinn,
þurfti eg ekki annað en að hóta
því, að syngja fyrir hann. Þá
lét hann sig alltaf. Svo váveif-
legan hlut vildi hann ekki eiga
yfir höfði sér. Og lái honum
hver sem vill. Mest blöskraði
honum, hvað eg blótaði mikið,
en eg sagði honum, eins og satt
var, að þetta væri barnsvani
og því ekki gott viðgei’ðar. Þá
trúði hann mér fyrir því, að
lxann hefði ekki blótað nema
þrisvar sinnum síðán í rnaí í
vor. Eg bar svo mikla virðingu
fyrir honum fyrir þessa ofur-
mannlegu sjálfsafneitun, að eg
steinhætti að blóta í návist
hans, en skryppi hann úr hind-
arhíjóði, þótt ekki væri nema
andai'taksstund, bætti eg mér
þetta svo hressilega upp, að eg
held, að eg hafi engu íaþn
Hljómsveitarstjórinn; sem
áður getur, var dr.Victor Úr-
bancic og tðnskáidið Þórarinri
Jónsson. Eg taldi mig-eiga Tít—
ilsháttar erindi v ið Þórarin og
bað Kristján að kynna mig
j fyrir honum.- Að því ioknu sett-
umst við Þörarinn við borð inni
í í'eykingasal og' tókum tal
saman.
Gerðirðu þetta
Mhendis?“
Þórarinn Jónsson er jafn-
gamall öldinni. Hann fæddist
árið 1900 í svonefndum Kast-
ala við Mjóafjörð.' Hanri er af
fátæku fólki kominn. Faðir
hans var sjómaður og dó; þegar
Þórarimx var kprnungur: Var þá
oft þröngt í búi.-á heimilinu.
Þegar Þórarinn var ellefu ára
gamall, skeði það eitt sinn, að
kýr bar á bæ einum í ná-
grenninu og var Þórarinn send-
ur út af örkinni til að ná í
mjólkursopa. Á leiðinni fór
Þórarinn, í fyrstá sinn, að brjóta
heilann um þa'ð, hvernig farið
væri að því að semja tónverk.
(Updirritaður. er. búinn að
velta þessu sama fyrir sér í
bráðum fjörutíu ár og hefir ek-ki
komizt að neinni niðurstöðu
ennþá. En hinsvegar er Þórar-
inn búinn að ráða rebúsinn
fyrir löngu).
Þegar Þórárinn var fjórtán
ára gamalþ varð hann að fara
á sjó, og sjómennsku stundaði
hann til tuttugu og fjögurra ára
aldurs. Þegar hann var um tví-
t.ugt, tók hann að krota alls-
konar óskiljanlegar rúriir innan
á súðina í vélarrúmi bátsins.
Það voru fyrstu tónverkin
hans. Eitt sinn kóm formaður-
inn niðtir í vélarrúmið til hans
og vii'ti þessar rúnir lengi fyrir
sér. Formaðurinn var prúð-
j menni hið mesta og langaði til
; að segja einlxver viðurkenning-
i arorð um mótoristann, en vissi.
| ekki almennilega, hvernig hann
ætti að '■ haga oi’ðum sínum.
Loks ' ságði hann: „Gerðirðu
þetta fríhendis?“
Reyndar. hafði Þórarinn ékki
„gert þetta fríhendis“. Ein-
hvers staðar niðri í dallinum
hafði hann fundið gamla og
ryðgaða handsög þeirrar teg-
undar, sem á gömlu sveitamáli
var kölluð húsfans, sem ef
sennilega afbökun eða hljóð-
þýðing á þýzka orðinu Fuchs-
schwans, sem þýðir, ofurein-
faldlega, tófuskott. Þessa hand-
sög hafði Þórarinn notað sem
reglustriku. En krotið innan á
súð vélarrúmsins, sem Þórar-
inn hafði ekki „gert Mhendis“,
var „Heiðbláa fjólan mín fríða,“
þetta dásamlega melódiska lag,
sem hvert mannsbai’n á íslandi,
sem eyra hefir fyrir tónum,
kann og ann. Lagið ;,Nú máttu
hægt um heiminn líða“ er líka
krotað á súð í véfgrrúm-
inu — að ógleymdu hinu grát-
broslega tónljóði um eitt hið á-
takanlegasta sjósþ-s, sem eg
hei nokkurntíma heyrt getið
um: Þegar legiilinn hans Láka
hi’ökk fyrir borð.
„Engiim verður eiiunana
eins og í stórri borg.“
Þegar Þórarinn Jónsson var
tuttugu og fjögurra ára gam-
all hætti hann sjómennsku og
fór til Reykjavíkur. Þar var
hann í læri um skeið hjá á-
gætum tónlistai'mönnurn þeim
Páli ísólfssyni og Þórarni Guð-
mundssyni. Því næst fór hann
til Þýzkalands og dvaldist þar
um áratuga skeið. Oft mun hafa
verið þröngt í búi hjá honum
á þeim .ái’um eins og á bernsku-
árunum í Kastala við Mjóa-
fjörð. Og oft mun hann hafa
kennt ömurleika einmanaleik-
ans/ ekki sízt á árunum. eftir
stríðið, skömmu áður en hann
fluttist heim,. Árið 1947 var
um skeið aðeins eimi íslending-
ur í Berlínarborg: Þórarinn
Jónsson. Þá bjó hann í einu
herbergi í Kaiserallee, sem
hann notaði fyrir svefnherbergi
og vinnustofu og eini verð-
mæti hlúturinn, sem þar var
inni, var slagharparí hans. En
alltaf var hann ísténdingur,
þrátt fyrir áratuga útivist. Og
á síðustu árum sinum í Berlín.
bar hann alltaf íslenzka fán-
ann í frakkahneppslunni sinni.
Austfirðir í
tónvjerkum
Þórarins Jónssonar.
Þó að Þórarinn Jónssn hafi
alltaf verið fsleixdingur, hvar
sem hann hefir farið, hefir hann
þó fyrst og fremst verið Aust-
firðingur. Austfii'ðir eru í tón-
verkum hans. Þar er hinn þungi
niður hafsins við strenduri
Austfjarða, þegar óveður erú S
ðsigi, ömurleiki og uggur;
langra skammdegisstunda^
þegar legið er yfir .línu ein.~ .
hvers staðar á áttlausum mið-
unum úti af Mjóafirði, klið-
mjúkt öldugjálíi’ið, þegar bárani
lóar á fjörusteinunum í logni,
friðsæld og unaður Austfjarð-
ardala í sunnudagshelgi sum-
ardagsins, hin djúpa kyi’rð,.
þegar björt og heið júlínóttiní
liður hægt yfir heiminn ogi
svæfir heið-bláu fjóluna viðí
bai’m sinn, mildur og sefandl
kliður lækjanna á Fagradal,.
litirnir í fjöllum Borgarfjarð-
ar eystra, sem minna. okkur á.
dýrð þeirra álfheima, sem við
sköpuðum í hugarheimi okkar,
þegar við vorum börn, fégurS
og tign Hólnratinds, hrjóstur
og ördeyða. Hjálpleusu við
Reyðarfjörð og dularfullt og,
lokkandi hvíslið í greinunl
trjánna í .Hallormsstaðaskógi í
ljúfum þeyvindi sumarsins, Eni
undirtónninn er hinn yndislegi
tregi og harmsæli söknuður
yfir öllu því, sem við höfum,
átt og höfum misst og horfið er;
í hafdjúp eilífðárinnar, þess-
arar rniklu móðu, sem aldrei.
skilar neinu, sem hún hefur
einu sinni hreppt og á furðu-
strönd þessa dularfulla út-
sævar eilífðarinnar stendur
ráðvillt mannkind og spyr eins
og fávíst barn. Hvar ér snjór-
inn, sem féll í fýrra, golan,
sem þaut í gær, bylgjan, sem
brotnaði í morgun.
Karl ísfeld. f
'.'fiíicherssnndl.
LAUGAVEG 10 - SlMi 3367 :
yðar á nóttunni: Hringið og við sækjum hann að kvöldi og
sendum yður hann að morgni.
Kranabílar allan sólarhringinn.
Ssessi
við niðurskúi-ð áleggs o. II. óskast í kjöfverzlun. — Upþl.
í verzluninni kl. 7—8.
Danskennsla í einkatímum. Kenni gönilu og nýju dans-
ana. Hef kynnt'mér nýjustu kennsluaðferðir.
Sigurður Guðmundsson
danskennari, Laugavegi 11, III. hæð t.h. Sími 5982.