Vísir - 26.10.1956, Blaðsíða 7

Fösfudagmn 26, októbeí' 1956
*irnm
lnire Nagy var
1
n\
it
ir hann var sviftur völdum naut
verndar Rússa.
Fyrir nokkrunt vikum \jóttí
'uéirgum. sem gerzt hafa fylgst
með málum IJngverjalands,
nokkurn veginn auðsætt, aö
þess mundi skammt aö bíða, aá
Imre Nagy fengi fulla uþpreisn
seru.
Fáa num þó hafa grunað, að
það yrði með jafn snöggum
hætti og reyndin varð, en eftir
öllum mérkjum að dæma, hafa
aíburðirnir í Póllandi orðið
neistinn, sem kveikti báliö í
Ungverjalandi, sem hinir rauðu
leiðtogar reyna nú að kæfa —
meö tilstuðningi rússneskra
hersveita. Stúdentarnir ung-
versku kröfðust þess m. a., að
Imre Nagy yrði aftur .gerður að
forsætisráðherra, það var ein
þeirra höfuðkrafa, og miðstjóm
kommúnistaflokksins varð. að
láta undan henni.
Sagt er, að Gerö, sem nú hefir
veríð vikið frá sem aðalritara
Kömmúnistaflokksins hafi beð-
ið. um aðstoð Rússá áður en
Nagy tók við. Fróðlegt er að
rifja upp sitt af hverju uffl
Gerö og Nagy^ sem nú hefir
i:ekið forystuna, er svo horfir,
að kommúnistaveldið í Evrópu
kiinni brátt. að vera að hruni
iromið.
Imre Nagy vár sviftur em-
bætti sínu sem forsætisráðherra
og rekinn úr flokknum, stimpl-
aður sem ,,hægri-sinni“ eða
raunverulega fyrir að vera þjóð-
ernissinnaður um of. Eftir að
Krúsev kom til skjalanna og
slakáð var á taumunúm í fylgi-
ríkjunum breyttist viðhorfið
og fyrir nokkru var Imre Nagy
tekinn í flokkinn aftur.
í grein um þessi mál, sem
birt var fyrir nokkru í ensku
tírnariti, segir:
Ef hann verður forsætisráð-
herra aftur verður það vegna
þess, aS ekki verður unnt að
sniðganga kröfurnar uni aukið
frjálsræði — en það voru þess-
ar kröfur, sem leiddu til falls
Matyas Rakosi, aðalritara
kommúnistaflokksins 18. júlí s.
1. Það voru einmitt helztu
stuðningsmenn Nag'y sem voru
harðastir andstæðingar Rakosi,
en éftirmaður Rakosi, Erno
Gerö, vildi Nagy ekki í fremstu
röð forystumanna, og í fyrstu
ræðu sinni eftir að hann tók við
aðalritarastarfinu, aðhylltist
hann þá skoðun, sem. Rakosi
hafði haft á Nagy, en Rakósi
tók fram að' miðstjórnin hefði
korhist að réttri niðurstöðu um
Nagy, er honum var vikið frá.
Svo fóru leikar að Gerö varð
að draga inn seglin, og var
dregið úr árásunum á Nagy, og
iíklegt er, að Gerö hafi ætlað
að láta hann fá einhverja stöðu,
sem lítil völd fylgdu, til þess að
flökkur hans yrði forustulaus,
en auk þess yrði það vinsælt í
jBændaflókknum, að Nagy yrði
jtekinn i stjórnina, því að hann
er í áliti meðal bænda, er telja
hann hafa sýnt oftar en einu
'síhni, að hann bæri hag þeirra
jfyrir brjósti, og var tilgangur
jGerp þaiinig; að ndta sér Nagy,
ján þess að hann fengi mikil
völd.
I *
\ Nú verð'ur ekki meg vissu
'sagt hve hinar sjálfstæðu skoð-
;anir Nagy áttu sér djúpar ræí-
'ur. Hann var á sínum tí-ma
þjálfaður í Moskvu og vai' í
■embætti mestan hluta Stalihs-
tímans, er unnið var jafiit og
þétt að því, að gera Ungyerja-
land, kommúnistiskt, og þótt
Rússar hafi leyft Rakosi að losa
sig við hann 1955, yirðast þeir
hafa haldið verndarhendi sinni
yfir honum að vissu marki, og
m. a. komið í veg fyrir áform
Rakosi, að fangelsa hann.
Komist Nag'y til valda mun
það vissulega greiða fyrir við-
ræðum Gerö og annarra ung-
verskra leiðtoga við Tito 15.
okt. sérstaklega þar sem Júgó-
slavar hafa haldið Nagy mjög
fram, eftir fall Rakosi. Fari
það nú svo. sem horfir, að Nagy
ltomist til valda, verður að bíða
^eftir reynslunni til að sjá,
jhversu sjálfstæður hann er í
raun og veru og hversu mikil
jáhrif hann kann að hafa á gang
málanna, en þess ber að minn-
ast, að það er miðstjórn kom-
urríkis. Fór 1930 til Moskvu,
lærði rússnesku, sótti mörg
landbúnaðarnámskeið, og
stjórnaði samyrkjubúi. I síðari
heimsstyrjöldinni er hann tal-
inn hafa verið aðalstarfsmaður!
Kossuth útvarpsstöðvarinnar, J
sem studd var af kommúnist- (
um. Nagy kom með Rauða hern-,
um til Búdapest 1944. Hann'
varð landbúnaðarráðherra og
11948 var hann kjörinn í mið- ^
stjórn kommúnistaflokksins er
múnistaflokksins sem raun-
.verulega er mestu ráðandi og þá
fvrst og fremst aðalritari henn-
ar. Nú kann Gerö að þurfa
stuðnings Nagy í andspyrnunni
gegn þeim, sem vilja uppræta
með öllu áhrif Stalintímans.
' (Hér má því við bæta, að Gerö
vii'ðist hafa verið til þess knú-
inn af gangi viðburðanna. að
taka Nagy í sátt, og verður
reynslan að skera úr hversu
tekst til með samstarf þeirra
Jmilli, og að sjálfsögðu verður
' engu um það spáð hvað gerast
jlcann í núverandi átökum, og
,þá -hvort þeir verði báðir for-
ystumenn áfram, annar verði
að víkja eða báðir). (Gerö varð
að víkja sbr. skeyti í dag).
Helztu æviatriði Imre Nagv
eru þessi: Hann er um sextugt,
Kalvinstrúar, og af bændum
kominn, naut lítillar menntun-
ar. Lærði lásasmíði, gekk í
flokk jafnaðarmanna og hafði
mikinn áhuga fyrir verkalýðs-
rnálum. Hafði lítilfjörlegt
stjórnarstarf með höndum, er
hin skammlífa kommúnista-
stjórn komst til valda 1919, og
,fór, eftir fall Béla Kun, til
Frakklands. Kom aftur heim
1921 og barðist gegn Iiorthy-
stjórninni: Var handtekinn
1927 en tókst að flýja til Aust,-
jmyndaður var Verkalýðsflokk-
jUrinn ungverski, sem var sam-
steypa jafnaðarmannaflokksins
(og kommúnista, og hann var
jGÍnnig kosinn í stjórnmála-
nefndina. Ári síðar varð hann
| að fara úr stjórnmálanefndinni
jfyrir „skakkar skoðanir", þ. e.
; skoðanir þær sem komu fram í
bók hans, Vandamál landbun-
’ aðarinst en þar viðurkenndi
hann, að þæi' skoðanir bænda,
að þeir ættu sjálfir að eiga jarð-
ir sínar, ættu sér djúpar rætur.
En hann. var tekiiin í sátt 1950
og varð matvælaráðherra. Eítir
það hafði hann ýms embætti á
hendi og stjarna hans í flokkn-
,um ljómaði skært. í júní 1953
;var hann annar valdamesti
miaður í stjórnmálanefndinni og
jSama ár (júlí) var hann óvænt
gerður að forsætisráðherra og
(tók við af Rakosi. Hin „nýja
'stefna“ hans, að leggja áherzlu
á vöruframleiðslu í þágu neyt-
enda, en draga úr framleiðslu
*í þágu yígbúnaðar, varð vin-
'sæl, einkum meðal bænda,
j verzlunarsféttarinnar og raun-
ar meðal almennings yfirleitt. í
joktóber stofnaði hann þjóðern-
islega samfylkingu (Patrioíic
. Peoples Front) með P. Szabo.
| andgyðingahöfundi, sem var
hlynntur Bænadflokknum, er
varð forseti samtakanna, en
þetta, mislíkaði Rakosi stórum
og öðrum kommúnistaleiðtog-
um af Gyðingauppruna. Markið
var að safna öllum stéttum
undir fana þjóðlegrar stefnu.
í febrúar var boðað, að hann
væri veikur, og í marz var hann
sviftur embætti og honum af-
neitað sem leiðtoga, þar sem
hann hefði grafið undan áhrif-
um flokksins, og nokkrum vilí-
um síðar sviftur öllum störfum
í flokksins þágu, þótt hann væri.
ekki rekinn úr flokknum (það
var gert í nóvember). Við for-
sætisráðherraembættinu tók
Hegedus, sem hann sjálfur
hafði gert að fyrsta varafor-
sætisráðherra, er hann tók við
völdum.
Eftir fall hans fór aftur að
gæta lítið eitt stalisltra áhrifa,
en hann naut vinsælda, og kom
það oft fram og á sextugsafmæli
hans í sumar heimsóttu hann,
rnargir leiðtogar, þeírra meðal
margir ráðherrar.
I Ungir menntamenn undu illa
einræði Rakosi og hófu baráttu
gegn honum. í sumar ætlaði
Rakosi að láta til skarar skríða
og handtaka Nagy og 400 aðra
stjórnmálamenn til þess að
bæla niður mótspyrnuna, en.
,það voru sem fyrr var sagt
stúðningsmenn Nagy sem banrt
taldi hér vera að verki. En
slíkar aðferðir voru ekki í sam-
ræmi við nýju línuna frá
Moskvu og Mikoyan fór til
Búdapest og knúði Rakösi til að
biðjast lausnar hinn 18. júlí s.l.
j og Mikoyan ræddi við Nagy. —
j Nagy var ekki meðal meðlima
hinnar nýju stjórnmálanefndar
| — han nvar enn „opinberlega í
j banni“, en kröfurnar um að
j hann fengi fulla uppreisn urðú
æ háværari. Og ióks knúðu at-
burðirnir í Póllandi það fram,
að hann várð 'forlætisráðherra.
★ Brezkur sjóliðsforingi scttí
nýlega heimsmet í köfun i
venjulegum kafarabúningi
skammt frá Bergen. Haim
kafaði niður á 183 metra
dýpi. Ilann var ekki nema T
niínúíur að komast niður á
þetta dýpi. Fyrra metið var
162 metrar.

JALFSTÆÐISFL
19S6
-SOllw
éfftitr
á móti miðum, eru vinsamiegast beðnir um að
er opin í dag frá kl. 9-7.
HAPPÐRÆTTí SJÁLFSTÆBíSFLÖKKSINS