Vísir - 18.01.1957, Síða 6

Vísir - 18.01.1957, Síða 6
9 yísra Föstudaginn 18. janúar 1957 wxsxna DAGBLAÐ Ritstjóri: Hersteinn Pálsson. Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson. Skrifstofur: Ingólfsstræti 3. Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur) Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F. Lausasala 1 króna. Félagsprentsmiðjan h.f. IVióðurmáls- 1 páttut' Nýtr strætisvagnar. Fyrir nokkru var skýrt frá því hér í blaðinu, að innan skamms mundu Strætis- j vagnar Reykjavíkur taka ) átta nýja strætisvagna í ' notkun á ýmsum leiðum um 1 bæinn. Hefir verið unnið við ) smíði yfirbygginga á suma ' þeirra í verkstæðum hér í bænum að undanförnu, en aðrir hafa verið fluttir til landsins fullsmíðaðir og til- búnir til notkunar. Eru þetta mjög stórir og fullkomnir j vagnar, sem taka hátt upp í 1 ■ hundrað farþega, ágæt J aukning á vagnakosti fyrir- ' tækisins, sem hefur að vísu farið mjög vaxandi og batn- andi á siðustu árum, en þarf þó enn að stækka, svo að hægt sé að fullnægja sívax- andi flutningaþörf. Bæjarbúum fer jafnt og þétt fjölgandi, en hlutverk stræt- isvagnanna mun vaxa til- í tölulega meira en aukning íbúafjöldans segir til um. j Mannfjöldinn dreifðist jafnt og þétt um stærra svæði. Það er af sú tið, þegar j meirihluti bæjarbúa bjó á tiltölulega litlum bletti. Nú leita menn frá miðbænum, og heil, gríðarfjölmehn hverfi rísa upp á fáeinum árum, og flestir verða að fara lengri leið en áður milli heimilis síns og vinnustað- ar. Þar verða strætisvagn- arnir að koma flestum til hjálpar, því að ekki ferðast allir með einkabifreiðum, enda þótt þeim hafi fjölgað st.órkostlega upp á síðkastið. Þáttur strætisvagnanna í sam- göngum bæjarbúa er orðinn mikill og mikilvægur. Það er þess vegna áhugamál og hagsmunamál allra, sem þurfa að skipta við þessa stofnun, að hún hafi jafnan sem flestum og sem beztum vögnum á að skipa. Hún þarfnast tiltekins fjölda vagna árlega vegna endur- nýjunar eldri vagna, og það ætti ekki að vera neinum vandkvæðum bundið að hafa þann innflutning fastan lið á árlegri innflutnings- áætlun, og mætti gjarnan sitja fyrir öðrum bifreiða- innflutningi að öðru jöfnu. Þrengsfín í miðbænum, Þr engslin í miðbænum eru eitt mesta vandamálið í sam- j göngumálum bæjarins. Um- I ferðin beinist mjög um hann, og ef til vill óeðlilega mikið, þvi að hann er ekki lengur sá brennidepill bæjarins og j hann var fyrir tiltölulega i skömmum tima. Allskonar starfsemi, sem var bundin 1 við miðbæinn að mestu levti áður, hefur nú færzt í ] önnur bæjarhverfi, og þyrfti þó sennilega að ýta enn | meira en gert hefir verið undir þá þróun, til að létta ' enn á þröngum götum þessa litla hluta bæjarins. Ger- i breyting, uppbygging, þessa ] hverfis mun kosta offjár, i svo að bið mun verða á því, ' að í hana verði ráðizt, þótt sá tími hljóti að koma, að ' ekki verði hjá því komizt. En meðan það verður ekki gert, verður að neyta ann- arra bragða. Er það hlutverk ] umferðarnefndar bæjarins að vinna að lausn þessa máls, og er það vissulega eitt' helzta verk hennar. Hún l hefur látið margt gott af sér leið á undanförnum árum, og verður væntanlega fram- ^ald á því. Oft hefur verið um það rætt, að nauðsynlegt sé að koma strætisvögnunum af Lækj- artorgi. Þrengsli eru þar giiurleg, enda þótt bílstöðv- ar hafi verið gerðar útlægar . frá torginu, því að vögnum þeim, sem þar hafa bæki- stcð, hefur fjölgað til muna, eins og allir vita. En þótt margar raddir hafi heyrzt um það, að strætisvagnarn- ir verði að fara af Lækjar- torgi, hefur engin hreyfing komizt á þá að þvi leyti. Verður það bó, fyrr eða síð- ar, en ekki vevður það út af fyrir sig endanleg lausn. Bifreiðastæðum fjölgar vart að mun í miðbænum, ef^kki verður gripið til þess ráðs að rífa hús til að láta lóðirnar undir bifreiðatorg. Hefur því komið til orða að reisa sér- staka bílageymslu, eins og tíðkast erlendis. Allstór hús af því tagi mun leysa tals- verðan vanda, og virðist þar stefnt í r.'tta átt. • • Oryggismerkiii siálílýsandi fást í Söluturninum v. Arnarhól Er rétt að segja, að einhver hefjist höndum við eittlivað. Spyrjandi kveður útvarpsþul hafa komizt svo að orði fyrir skömmu. Hér er rangt farið með gamalt orðtak. Hefjast handa á að segja, og merkir orðtakið byrja á einhverju: Þeir hófust handa við húsa- gerðina; Jón hófst handa þegar um vorið. Einnig getur orðtak- ið merkt „rísa gegn leinhverj- um“, og er þá sagt hefjast handa (á) móti einhverjum: Þeir hóf- ust handa (á) móti stjórninni (eða gegn stjórninni). Villan hefjast höndum, er að ég held, ekki algeng, á ef til vill rætur að rekja til ruglings á orðtök- unum hefjast handa og taka til höndum. Þá spyr sá sami, hvort rétt sé að segja: Jclin færast í hönd. Segir hann það einnig hafa heyrzt í útvarpinu rétt fyrir jólin. Svar: Ég hef aldrei heyrt þannig með þetta orðtak farið og finn það ekki heldur á bók- um. Aftur er algengt að tala um, að eitthvað fari í hönd,- og hef- ur sá, sem þetta sagði, senni- lega ruglazt á fara í hönd og færast nær. JcFn fara í hönd, hefði hann átt að segja, eða jólin færast nær. i Leikarinn olli ekki hlutverki sínu. Er þetta rétt notkun sagn- arinnar að valda. Setningin er tekin úr leikdómi fyrir skömmu. Svar: Hér er eigi rétt farið með sögnina að valda. Algeng- ustu merkingar hennar í ís- lenzku eru tvær: 1) orsaka eitt- hvað. í þeirri merkingu beyg- ist sögnin þannig: valda ég vcld, við völdum, ég olli, við ullum, þótt ég ylíi, ég hef vald- ið (eða ollað). Dæmi: Eigi veld ur sá, er varar; sjaldan veldur einn, þegar tveir deila; hvað olli þessu? óveðrin ullu því, að skipunum seinkaði. 2) ráða Háskélanusn af- bení bc'kagjöf. I dag mun sendiherra Banda- ríkjanna hér á landi John J. Muccio, afhenda Háskóla ís- lands að gjöf allstórt safn, sem inniheldur vísindarit, spjald- skrár og ýmsar aðrar upplýs- ingar varðandi kjarnfræði og kjarnfræðirannsóknir, en Kjarn orkunefnd Bandaríkjanna hefir látið taka þetta safn saman. Menntamálaráðherra, Gylíi Þ. Gíslason, mun veita þessu safni viðtöku frir hönd íslenzku ríksstjórnarinnar^ sem ákvað, að safnið skyldi framvegis vera í vörzlu háskólabókasafnsins. Afhendingin mun fara fram við hátíðlega athöfn í Háskólanum í dag kl. 3 e. h. í safni þessu eru 35 bindi bóka, sem fjalla um kjarnfræði- vísidi, 6.500 tæknilegar skýrsl- ur og ritgerðir um rannsóknir á sama sviði, en auk þess eru í safninu spjaldskrá um fjölda annarra rita, sem fjalla um kjarnfræði, og eru á spjöldun- um stuttar lýsingar og tilvitn- anir í efni þessara rita. við eithvað, geta lyft einhverju, ég hef valdið. Aðrar beygingar sagnarinnar eru ekki til í þess- ari merkingu, þátíðin alls ekki, og aldrei getur lýsingarháttur þátíðar verið ollað í þessari merkingu. Rangt er því að segja: Ég olli ekki steininum, þótt ég ylli steininum, og verð- ur vegna þessa að breyta hér orðalagi, segja t. d. ég gat ekki valdið steininum, réð ekki við steininn, eða eitthvað slíkt. í leikdóminum hefði átt að segja: Leikarinn réð ekki við hlut- verkið, gat ekki valdið hlut- verkinu. Bátarnir á vertíðinni í Vest- mannaeyjum hafa flestir borið skarðan hlut frá borði. Máls- greinin er tekin úr fréttaklausu í dagblaði og er spurt, hvort þannig megi komast að orði. Svar: Mér virðist vægast sagt óviðkunnanlegt að taka svo til orða, einmitt vegna þess, hvern- ig orðtakið bera hlut frá borði er hugsað og hve auðskilin sú hugsun er. Merkingarlega get- ur þetta að vísu staðizt, því að orðtakið merkir, skv. ísl. orð- tökum Halldórs Halldórssonar, „bera lítið úr býtum, bíða ósig- ur, vera órétti beittur“. En auð- séð er, að orðtakið er frá sjó- mönnum komið, borð merkir borðstokk, sjómenn bera hlut frá borðstokki, en hæpið er að segja slíkt um báta. Um skarð- an hlut segir dr. Halldór Hall- dórsson: „Erfitt er að fullyrða, hvað skarðr hlutr merkir í raun og veru. En orðtakið bera skarð an hlut frá borði bendir ótvírætt til, að hlutr sé „aflahlutur". Skarðr hlutr gæti því verið „aflahlutur, sem .skertur hefur verið, dregið hefur verið af“. Slík skerðing aflahlutar gat stafað af ýmsum sökum, t. d. verið gerð í refsinga skyni eða beinlínis af því, að ofbeldi hef- ur verið beitt. Þykir mér senni- legt, að skýra beri ofan greind orðtök á þann veg.“ Nokkur afbrigði eru til af orðtaki þessu, einkum í nútíð- armáli, og mætti sjálfsagt nota eitthvað af þeim hér. T. d. er borði oft sleppt, og verður þá aðeins eftir bera skarðan hlut, og einnig er talað um að hafa skarðan hlut, og þá virðist mér mega nota orðtakið um báta án þess finna þurfi að. Bátarnir á vertíðinni í Vestmannaeyjum hafa flestir borið skarðan hlut, haft skarðan hlut. E. H. F. Markið var skæru- hernaður. Dómar voru upp kveðnir í Dyflinni í gær yfir tveim mönnum, sem grunaðir voru um þátttöku 1 ólöglegum félags- skap, sem hefir að markmiði skæruhernað 1 Norður-írlandi. Gögn fundust á mönnunum, sem sönnuðu þátttöku þeirra í félagsskapnum. Þeir gátu ekki á fullnægjandi hátt gert grein fyrir ferðum sínum og voru dæmdir í þriggja mánaða fangelsi. Fólki verður, sem vonlegt er tíðrætt um væntanlega liækkun á öllum innfluttum vöruni. Hefur óttans orðið vart i óeðlilegum ] kaupum á ýmsum vörutegundum eins og t. d. ísskápum. Hefur sala ísskápa og annarra heimilistækja verið mikil vegn-a þess að fullyrt er að þessi tæki eigi eftir að hækka mikið. Kaupmönnum ber saman um að vöruverð hækki mikið vegna nýju álaganna, og skyldi engan furða, þvi varla verða álögurnar á þjóðina tvö- faldaðar nema einhver finni tii þess. Kaupmennirnir reikna hver út fyrir sig verðlagið á vörunum sem þéir selja og' komast að þess- ari niðurstöðu. Það er sama hvar gripið er niður. Drengur, sem ætlaði að fá sér hjálparmótor- hjól fyrir áramótin varð of seinn, því þau voru uppseld. Kaupmað- urinn segir að næsta sending verði 1000 krónum dýrari. Berja hausnum við steininn. Og þó að allir muni eiga eftir að finna fyrir hækkandi vöru- verði er því liuldið fram af mál- gögnum stjórnarinnar, að ekk- ert hækki nema þá óverulega. Það er ekki ósvipaður málflutn- ingur og sá, er blöð undirokaðra þjóða bjóða almenningi, þar sem svart er sagt hvítt. Það hefur verið fróðlegt að fylgjast með deilunni um væntanlega hækkun kvensokka. Það hefur ekki nægt, þótt birtar hafi verið óyggjandi tölur, sem styðjast við nýju toli- skrána eins og hún hefur verið birt í Lögbirtingablaðinu. Stjórn- •arblöðin liafa öll sem eitt barið hausnum við steininn og neitað allri hækkun. En konurnar eiga eftir að verða varar við það. Það eru óglæsilegar framtiðar- liorfur fyrir almenning, vaxandi dýrtíð og kaupbinding. Það hefði verið fróðlegt að heyra tóninn í blaði kommúnista, ef hann hefði í stjórnarandstöðu. Hundar og kettir. Ilér kemur svo litið bréf um hunda og ketti: ,„Það var hér á árunum, að hundar voru fjöl- margir í bænum og liéldu þeir vorþing á Arnarhóli. Nú sjást engir hundar, og saknar þeirra enginn, kannske ekki vegr.a þess að mönnum sé illa við hunda, heldur vegna þess, að fólk kenndi i brjósti um flækingshunda, sem hvergi áttu inni. Eftir því sem hundunum fjölgaði urðu þeir fleiri og fleiri, sem voru liús- viltir og því til trafala. Nú er hundaskattur og ’aðeins fáir eiga hund, sem þá sjást ekki úti, nema þá i fylgd með fullorðnum (þ. e. a. s. fólki). En hvernig er með blessaða kettir.a? Væri ekki jafnrétt að banna allt kaUahald, eða ef það er bannað, þá fylgjtt banninu eftir. Ekkert lief ég á rnóti kisu, en sárt er að siá þær á verg-angi, soltnar og illa til reika. Bæta þarf úr. Eg minnist þess að ég hef les- ið i Bergináli eitthvað um nauð- syn þess, að köttum sé útrýmt. Hvernig væri að leggja skatt á þá, sem halda ketti til þess *að koma í veg fyrir að of mikið verði' af þeim, eða þeir séu í reiðileysi um allan bæinn. Það er lika illa farið með þesoa skepnu. Allir virðast hatast við liúsviltan kött, þótt dæmi séu að börn og ganval- menni taki ástfóstri við heimilis- ketti sína. Það er lika litil ástæð*a til þess að amast við köttum, sem vel er gætt, og þess vegna mætti vel gefa fólki leyfi til þess að j halda ketti, en þó fullkomlega upp á sir.-a ábyrgð. Dýravinur.“ | Bergmála þakkar bréfið. — kr.

x

Vísir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.