Vísir - 27.03.1957, Blaðsíða 4

VISIR
Miðvikudaginn 27. marz 1957
Er Noregur var skilinn við rétt á að setja fram tilsvarandi in. Að sögn Snorra factors Páls
Danmörku, samþykkti norska uppgerðarkröfur til Danmerk-
Stórþingið þann 16. og 24. nóv. ur og Noregur gerði, eii um
1814 þessa bænarskrá til hins sumt miklu víðtækari og öðru-
norsk-sænska konungs: „Að við (vísi kröíur. Grtindvöllurinn
jöfnuðinn milli Danmórluir og ( undir þessum rétti Islands er sá,
Noregs af hiniun gagnhliða kr’öf- ; að það hefir aldrei hvikað frá
! fuilveldisrétti sínum á grund-
um þessara rík.ja, mætti náðar-
samlega verða tekið tiílit til
réttar Noregs til íslands, Græn-
lands og' Færeyja sem norskra
nýlendna, svo bg til hluta hans
í öðrum opiiiberuni innrétting-
um, er liafa verið gerðar fyiir
sameiginlegan sjóð Danmerkur
og' Noregs, og að loluim til opin-
berra skjala, landabréfa o. s.
frv., er viðkoma Noregi, og að
Jx'ssi síðastnefndu mættu verða
geymd í Noregi.“
Á grundvelli þcssárar béiðn.i j
úrskurðaði hinn sænsk-norski 1
konungur þ. 5. jan. 1815: „Við
liina væntanlegti uppgerð við
dönsku stjórnina viðvikjaiuli j
konungsríkinu Noregi, vill iianri
láta taka tillit til kröfú norsku
þjóðariiniar til hjálertdíta Nor- j
egs, íslands, Grænlands, og'
Fæfeyja......“ Og í erindisbréf- j
um samningamanna hins norsk-
sænslca konungs, Vogts og
Lövenskjölds, geínu með kon-
tingsúrskurði 16. mai 1815, cr
þetta orðað svo:
„Samkvæmt þvi, sem síðasta
Auka-Stórþing hefir beiðst af
lians kontuiglegu Iiátign, ber að
halda fram rétti Noregs bæði
til norsku lijálendnanna, íslands,
Grænlands1 og Færeýjá tii hinna
Noregur þó aðeins þjóðréttarlegt
lilka.ll á grundvelli Gamla sátt-
fnála.
áður sameiginlegu nýlendna
Noregs og Danmerkur utan
Norðurálfu og' stoínana.“
Svona búskiptakröfur gat
Noregur gert til Danmerkur, af
þvi, að hann var fullvalda land
og hafði aldrei
þjóðréttarlegu
velli Gamla sáttmála, og að
þessu leýti staðið stórum betur
vörð um fullveldisrétt sihn en
Noregur, ei'nnig og ekki sist á
18. öld. En þeim skjölum haía
Danir haldið eftir og þannig
stoiið þeim úr sjálfs síns liendi,
sonar prófasts í Viðvík var
móðir Albérts vinnukona í Hofs-
ós, og Albert fæddur í Hofsós.
Páll Zóphoníasson sagði mér
eftir áreiðanlegum heimildar-
manni, að móðir Alberts hefði
verið vinnukona í Hofsós, og
Albert væri fæddur i grend við
Hofsós, en foreldrar hans hefðu
verið mikið heima á Miklabæ
um sumarið áður.
Hæfileika sína hafði Albert úr
föðurætt sinni en ekki móður.
Aðalmenntun sína fékk hann, og
Hafi Albert ánafnað Khöfn
listasmíðar sínar og hér séu1
éikki slík s\’ik i tafli sem í
„erfðaskrá" Árna Magnússonar,
þá heíir hann ánafnað Kaup-
mannahöfn gripina sem höfuð-
stað Islands, en Khöfn var þá
sameiginlegur höfuðstaður Is-
iands og Danmerkur, enda átti '
Isiand þa engan annan viðhiit-
andi geymslustað. Er Khöfn
hætti að uþpfylla það skilyrði,
að vera höfuðstaður íslands,
átti safnið þvi að flytjast til
Reykjavikur. — Viðhald og urn-
stöðu Grænlands, nýí. Isl., hls.
934—936. sbr. 906—946).
En það hlýtur að vera 'hvé'rj-
um Islendingi metnaðarmál, að
ísland slíti ekki samvistir sínar
við Danmörk eins og réttiaus
strokuambátt héldur fári með
fullum rétti og sæmd.
Island á nú ekki aöeins þjóð-
arlega réttarkröfu á reiknings-
lega uppgerð og 'réttláta skift-
ing á öllu sameignum ísiands og
Danmerkur, og að Danmöi’k
skili Islandi refjalaust íslenzk-
glatað hinum um séreignum í vörziu Dan-
persónuieika merkur, heldur hefir Isiand nú
sín'um. Svona kröfur gera ekki einnig sér til aastoðar liið al-
landshlutar, nýlendur eða her-1 Þjóölega dómsvald, til þess að
tekin lönd, er þau fá fullt frelsi. . knýja þessar réttarkröfur sínar
Eg ætla her ekki að rekja gáng
uppgerðarmáls Noregs við Ðan-
mörk, en það endaði svo, að
Noregur gaf upp kröfur sínar
til eigna og stofnana í Dan-
mörku svo og landakröfurnár
og fékk fyrir það niðurfærslu á
rikisskuldum sínum úr 15 millj.
rd. Hamb. banco niður í 3 millj.,
enda var það meining Norð-
manna frá upphafi að láta þetta
ganga upp í ríkisskuldirnar.
I riti mínu Réttarstöðu Græn-
en afrit og sami’it sumra þeirra Hfsstarf sitt vann hann á ítaliu, 8Tengni Thorvaldsenssafnsins
fundist hérlendis (sjá Réttar-1 en j Danmörku, og^af'öll- ; sýnir bezt, að þarná á í hiut
j Islendingúr og ísland, en ekki
frægur Dáni eða Danmörk.
Árnasafn mcð öllum bókum
þess skjölum og sjóðum. Að vísu
er ekkert löglégt bréf til frá
Árna, er véiti Kaupmannahafn-
arháskóla éignarrétt yfir þessu.
En þetta er þar. Og mérgiu'
máls er sá, að Hafnarháskóii
var þá, er enn, og vérður sam-
eign Islands og Danmérkur, uns
honum hefir verið skift og Is-
iandi hefir verið skilað sínum
hlút. Undir söitiu greln falla öll
íslenzk handrit, skjöl, skrif,
hréf og iadabréf, foriigripir og
munir í opinberu dönskum
söfnimi. Þessir munir eru sór-
eign íslands en söfnin sjálf
sameigr. íslands og Danmerkur,
uns fengin er lögleg skifting og
fuhkomin skil.
Hvers getum
úr hesidi
við krafist
Dana?
um, en þó eihkanlega Dönum,
var hann talinn Islendingur uns
hann var orðinn frægur, og
Danir sóu sér ábata í þvi ao iúUkomin skil. Etnkanléga er
stela honum. Sjálfur leit Albert í Þetta Þó augijóst um tauhúsið,
á Island sem ættarjörð sína, en
það útleggst á dönsku „fædre-
Iand“, enda mun Dönum ekki
vankunnnugt um, hvar feður
hans ólu aldur sinn mann fram
af manni.
þjóðminjasafnið í Khöfn, kon-
unglega bókasafnið og Statens
Museum for Kunst, og það, sem
þar er geymt, því þetta eru allt
greinar af hinu gamla „Kunst-
kámmér" sjálfs konungs ífsíands
(og Danmerkur), cr opnað var
fyrir almer.ning.
Heimt liandrita og fornminja
er hreint afhendiiigarmál, þótt-
þessir numir hafi verið' og sé«
cnn seymtlir í stofnnntmi, seni
hafa verið og eru enn sameign
Íslendiíigá og Danmerkur.
Reikningsskil og skiptamúl
íslands og Danmerkifr (sam-
eighárbíis íslands oe; Ðámnérk-
nr) er margíalt yfirgripsmeira
og flóknara. en afher.dingarmál-
in. Ég r.efoi sem dæmi:
1) Skaðabætur fyrír séiclái-
krónunýléhdui'.
2) SkaÖabætur fyrii- seid og
afiient saméígnarhinU (coml-
oinina) og uppgerð þess, seni
eftir kahn að verá áí þeirn
(Færeýjar).
3) Hlutdeild Islámls i Eyrar-
sundstoihnum (er hvíldi á
saniéiglhiégum sfyrk allra
lantiá kohtmgs).
4) Skaðaiiætur fyrir fjárpínd,
rán og dráp Dana. á ísíend-
ingum.
5) Skifting ailsknhar cigna
fastra og lausra svo og aiis-
konnv menningnrtn-kfa, er
orðið iiafa til íyrir fé úr
konungssjóði eða lyrlr gróða
af hinni nieir eðii núnr.a eln-
okuðn verziun.
Danmörk hefir oftar en einu
sinni viðurkennt réttmæti slíkra
búskipta sem hér er farið' íram
• á, íyrst og f-remst með up.pgjörð-
! inni við Noreg 181!- 1821. En
1855 var cinnig stofnað sérstakt
' ráðuneyti i Khöfn íyrir sam-
eighileg mál konnngsvaMsins,
Frh. á 9. siðu.
I ,
fram.
Sem sýnishorn af séreignum
íslands í vörzlu Danmerkur, er
hrígða þarf, nefni ég:
Grænland með öllu, sém því
íiiheyrir, en það er bæði milvið
og margt.
Listasafn Alberts Gottskálics-
sonar Tiiorvaldsens. Alber'. Gott-
skálksson var Islendingur bæði
að fæðingarstað, faðerni og
þegnrétti, að sögn Stelngrims
lands, nýlendu Islands, hefi ég j Thorsteinssonar rectors, er hafði
harðsannað það, að Island heíir j sínar upplýsingar frá séra Gisla
var nákunn-
né sinum þjóð- ugur ThorvaldSensfjölskyldunni.
réttarlega persónuleika og á því Vár Albert fæddur á sk-ipi undir
j klöppunum fyrir utan Hofsós.
að réttum lögum aldrei glatað ( Erynjólfssjmi, er
íullveidi sínu
1) Til Islands og Grænlands átti Þau voru hér á kynnisferð hjón-
Myndin er tekin á
heimlistækjasýningu í
Luntiúnum. Elisabet
drottning og Filippur
prins, maður hennar,
og aðrir viðstaddir érr
þar að skoða vcl, scir
afhýðir kartöflur
Komust ménn bros-
andi að þeirri niður-
stöðu, að þeíta værí
liiið hentugasta áhaicl
fyrir húsmóðurina. —

sem eg rifaíi um það fyrir
Politika, helzta blaðið í Bel-
grad, voru fyrst styttar og síðan
sendar í pappírskörfuna. Það
trar síra Koroshetz, innanríkis-
herra landsins, sem þarna var
að verki.
Skömmu eftir þetta reis deila
mikjl milli ríkisstjórnarinnar
og serbnesku réttrúarkirkjunn-
ar. Stjórnin ákvað að berja
gegnum þingið sáttmáia við
Páfastólinn. Það vakti miklar
æslngar meðal Serba, því kirkjá
þeirra hafði alltaf staðið í fylk-
ingarbrjósti í sjálfstæðisbarátt-
unni og þeir óttuðust, að ka-
þólskir menn mundu ná of öfl-
ugri aðstöðu í landinu með
samningnum. Yfirbiskupinn í
Serbíu barðist af kappi gegn
samningnum, en þá vildi ein-
mitt svo til. að hann varð
hættulega veikur og var ekki
líf hugað.
Blöðunum var harðbannað
að minnast á veikindi hans og
sögur tóku að berast út um, að
honum hefði verið byrlað eitur
að undirlagi stjórnarinnar.
Æsingarnar jukust um allan
helming við þetta og veikindi
biskupsins gáfu andstæðingum
sáttmálans byr undir báða
vængi. Mótmælafundir voru
haldnir um landið þvert og
endilangt, en stjórnin beitti
valdi sínu, til að banna slíka
fundi, þár sem hún treysti sér
til þess. Þjóðin leit svo á, að
þáð ætti að svifta hana trúar-
bragðafrelsi sínu.
Kveldið áður eri fulltrúadeild
þingsins átti að greiða atkvæði
um sáttmálann var haldin guðs-
þjónusta í aðalkirkju serbnesku
kirkjunnar í Belgrad og beðið
fyrir bata biskups Að guðs-
þjónustunni lokinni hófst
skrúðganga gegnum borgina.
Lögreglan hafði eklti leyfi til
að banna trúarskrúðgöngu, en
lagði þó blátt bann við þessari
á þeim forsendum, að hún væri.
stjórnmálalegs eðlis. Fjölmarg-
ir kaþólskir lögreglumenn frá
Króatíu.og Slóveníu voru flutt-
ir til höfuðborgarinnar því að
allir lögregluþjónarnir af serb-
nesku bergi brotnir höfðu neit-
að að vinna gegn trúarbræðrum
sínum. Æsingar voru óskap-
legar og mikill manrifjöldi safn
aðist umhverfis kirkjuna og í
næstu götum.
Er guðsþjónustunni var lok-
ið voru kirkjufánarnir. sem
Serbar höfðu barizt undir gegn
Tyrkjum öldum saman, bórnir
út á götuna og gangan hófst
hægt og hikandi til miðhluta
borgarinnar. Við fyrstu gatna-
mót kom fulltrúi Igreglustjóra
á móti fylkingunni og skípaði
henni að snúa við. Að baki full-
trúanum stóðu margar raðir
lögregluþjóna með gúmmí'kylf-
ur í hendi.
E ngangan hélt' áfra'm. Lög-
reglan hleypti þá prestunum
framhjá, en réðst síðán með
barsmíð að hinum ofstækisfullu
fylgismönnum þeirra, sem á
eftir komu. Mannfjöldinn
reyndi að brjótast áfr-am, þótt
. framundan væri hver röð lög-
I
regluþjóna af annari. Sumir
hinna helgu fána voru rifnir úr
höndum prestanna og' troðnir
undir fótum. En þetta var von-
laus barátta og skörnxnú sí'ðar
hættu þeir prestanna, sem uppi
stóðu, göngunni og sneru heim-
leiðis, því að fárið var áð barja
á þeim líka.
j Eg haf'ði séð næsæðsta bisk-
up Scrba fallá særðari til jarð-
ar og' beið ekki eftir meíra. Eg’
náði þegar í leigufcifreið, ók i
loftinu heim og hringdi þegar
til London og VínarbOrgar. Áð-
'ur én síðasti fáninn var hættur
(að blakta ýfir prestáliðinu, var
heimurinn búinn að-fá að vita
Framh.