Vísir - 17.08.1957, Blaðsíða 4

vism
Laugardagirin 10. águst 1957
iAxel Thorsíemsoai:
©®gllF í IPortsIIlölIÉ
aðalflotahöfu Sls
BS-F-ga
A' þií§wm Wiciwejs *
£’ltiSg fJSÍi ÍpS iV© IsfÞBBS.
Föstudaginn 21. júní var farið
4 járnbraut frá Lundúnum til
Portsmouth til þess að vera þar
f»an*\ dag á vegum brezlca flot-
ans.
Talsverð eftirvænting var í
llestra huga, því að margt
var þar syðra, sem ánægjulegt
hlaut að vera að sjá og kynnast,
á fögrum sumardegi. Enn lá leið
in um fagurt land og tók ferðin
aðeins um eina og hálfa klst.
Portsmouth er mesta borgin á
■suðui'strönd Englands. Ibúatal-
an er um 243.000. Þar er mesta
flotastöð Bretlands og borgin
Jiefur komið mjög við sjóhernað- j
arsögu Breta alla tið frá því á |
þriðju öld. Þar söfnuðu Bretar
saman herskipum til árása og J
varnar innrásum, m. a. Norm-
ana, og margar voru sjóörrust-
urnar háðar á sundinu (Ermar-
sundi) og á Spithead, sem er
skipalægi mikið miili Wighteyj-
ar og suðurstrandarinnar. Þegar
Bretar og Frakkar áttu í styrj-
öldum fyrr á límum gerðu
Frakkar þar stundum innrás, t.
d. 1265 og þrívegis á 14. öld, og
á 18. öld var oft barist við
Frakka. En það var á valdatið
Hinriks konungs VII, sem Port-
smouth varð mikil flotahöfn
(1485) og tíu árum síðar eoa
1495 var byggð þar fyrsta þurr-
kví heims. Hinrik VIII. hélt. á-
íram verki fyrirrennara síns.
Mary Kose og
þjóðsöngurinn.
Það var árið 1545. Franskur
floti, 200 skip með 60.000 manna
liði, nálgaðist Spithead, enski
flotinn í höfn í Portsmouth og
Hinrik kóngur sjáifur fyrir her
sínum á Southsea-völlum. Enski
eftir eitthvað af vatninu. Þvk-
ir því slíkt jafn mikil fjarstæða,
og að biða það að gefa aðra
hönd sína.
Þeir koma með
Iieilar íunnux’.
Nokkrir. pílagrímanna koma
rogandi með stórar tunnur full- |
tir af vatni. Kafa þeir velt þeim
á undan sér alla leið frá Mekka.
Við reynum eftir mætt.i að
flytja allt vatnið. Okkur renn-
ur oft til rifja, að sjá hve mikið
pílagrímarnir leggja á sig til
þess að ná því marki að líta
augum Mekka, og flytja þaðan
hið heilaga vatn, sem veita á
likn í neyð og sorgum. Við
reynum því að gera okkar bezta
til þess að ekkert ílát verði eft-
ir.
Er ég íhuga allt það sem fyr-
ir augu mín hefur borið undan-
farnar vikur, hef ég sannfærzt
um það, að fátt virðist mátt-
ugra en trúin. Þjáningar píla-
grímanna og fórnir, vísa leið-
ina til æðstu sælu. Það kvað
flotinn lét nú úr höín til atlögu
við franska flotann, og kom þá
sviftibylur svo liarður, að Mary
Rose,.einu bezta skipi Englend-
inga, hvolfdi, og drukknuðu 500
menn, að ásjáandi konungi, sem
nokkrum stundum áður hafðf
kannað liðið á þilfari Mary Rose.
Fyrir þessa orrustu voru valin
sem einkunnarorð sjólisins „God
save King Harry", sem svara
átti einum munni með orðunum
„and long to x’eign over us“ (Guð
varðveiti konunginn — og megi
hann ríkja lengi yfir oss) — og
er þarna að líkindum vísirinn að
þjóðsöng Breta.
Herskipasmíðar.
Þær hófust snemma í Ports-
mouth og á 18. öld var þar hleypt
af stokkunum 66 herskipum. —
Pétur mikli Rússakeisari heim-
sótti Portsmouth 1698 og var
mikil flotasýning haldin þar hon-
um fil heiðurs. -— 1 frelsjsstyrj-
öld Bandaríkjamanna var við að
etja fi’á Portsmouth herskip
Frakka, Spánverja, Hollendinga,
Svía, Prússa og Rússa. Það var
á þessum tíma, sem herskipið
„Royal George“ sökk við Spit-
head og fórust þar 1000 menn.
1793—1815 áttu Englendingar og
Fraþkar i stöðugum styrjöldum.
Trafalgar — „Vietory".
Einhver mesti viðburður
þeirra t.ima var sigur Nelsons
við Trafalgar 21. október 1805.
Portsmouth var höfuðstöð hans
og því eðlilegt, að flaggskip hans
Vietory yrði þar varðveitt, en
eftir að á ýmsu hafði oltið um
þetta fræga skip hlaut það gagn-
gera viðgerð, og er það nú varð-
veitt meðal sögulegra minja, og
er það eitt af mörgu, sem dreg-
j ur mikinn fjölda manna til
j Portsmouth árlega, og ennfrem-
I ur Victorysafnið,, en þar er m.
a. frægt og mikið .veggmálverk
af Trafalgarorrustunni (Trafal-
gar Panoroma), gert a'f sjóhern-
aðar listmálaranum Williailn L.
Wyllie (1851-1913). Skoðuðuð-
um við fréttamennirnir bæði
skipið og safnið og þótti mikið
til koma.
það endurbyggt eins og það leit
út 1805.
1 síðari heimsstyrjöldinni var
skipið notað sem höfuðstöð flota
foringjans i Portsmouíh.
KvatningarorSin frægu.
1 skipinu var margt að sjá. Þar
var komið á skutpallinn, þar
sem fyrst heyrðust hin frægu
hvatningar orð: England ætlast
til þess, að hver maður geri
skyldu sína. Komið var i lclefa
skurðlæknisins, þar sem geymd
eru skurðlækningatæki, er not-
uð voru í sjóhernum á tíma Nel-
sons, komið í búr og gejTnslur
og ýmsar vistarverur, þuklað á
viðum og köðlum, furðulega
gildum sumum, og •-— í stuttu
máli — var skipið skoðað hátt
og lágt.
Andans menn
hafa lika varpað Ijóma á Ports-
mouth. Þar var skáldsagnahöf-
undurinn Charles Dicker.s fædd- j
ur 7. febrúar 1812. Húsið er nr.
393 og stendúr við Commercial
Rqvv, og er þar safn til minn-
ingar um hann. Þar eru m. a.
fyrstu útgóí.ur verka hans.
Skáldsagnahöfundurinn George
Meredith var líka fæddur í Poi'ts-
mouth, og Sir Arthu.r Conan
Doyle .se'm varð heimskunnur
fyrir skáldsögur sinar og bækur
um sálarrannsókr.ir, átti heima
í Portsmcuth og stundaði þar
læknisstörf um tima. Hann skrif-
aði sumar skáklsagna sinna í
Portsmouíh.
Minnst mannvinar.
Þeir eru margir fleiri, sem
þarna haía gert garðinn frægan
og einn þeirra var skóari að
nafni John Pounds (1766—1839).
Hann hafði ofan af fyrir sér með
skóviðgerðum, en auðnaðist að
fæða, klæða og koma til nokk-
urra mennta hundruðum fá-
tækra barna. — Við High Street
í gömlu Portsmouth hefur verið
reizt kirkja til miriningar um
hann. Kirkja þessi er ný og í
henni verður málverk af honum.
Hversu Portsmouth-búar nútím-
ans heiðra minningu þessa löngu
liðna mannvinar talar sínu máli
um hug þeirra og ræktarsemi og
fleiri orð um það óþörf.
Soiithsea — frægur
baðstaður.
Portsmouth er — eins og svo
margar borgir Bretlands — jafnt
gamla sem nýja tímans borg.
Eitt af því, sem setur sinn mikla
nútíma svip á borgina er
skemmtistaðurinn frægi, South-
sea.
Skilyrði til sjóbaða í Ports-
mouth og grennd eru óviða, ef
nokkursstaðar, öllu betri á Eng-
landi. Þar sem annars staðar á
suðurströndinni er vanalega
notalega hlýtt á sumrum, oftast
sólríkt, og ágætar baðfjöruur, en
það sem Southsea hefur fram yf-
ir marga aðra staði, eru óvana-
lega fallegir skrautgarðar, sem
draga að sér ferðamenn ekki að-
eins frá Bretlandi, heldur og frá
fjölda landa út um heim. Ekki
sízt þykja tilkomumiklir „Kletta-
gax-ðarnir“ (Rock Gardens) milli
Southsea kastala og Suðui’garðs
(South Parade Pier). Allt er þar
ljósum lýst, er skyggja tekur,
svo smekklega að garðarnir eru
ævintýralandi líkastir. Á Suð-
urgarði er mikil bygging, þar
sem margi’a skemmtana er völ,
og koma þar yfir milljón gestir
ái'lega. Þar ef m. a. leikhús, þar
sem menn geta horft á baliet-
sýningar o. fl.
Móttökumar.
Sjóliðsfoi’ingjarnii', sem tóku
á móti okkur í Portsmouth, voru
allir hinir geðfelldustu menn,
hressileglr og frjálsmannlegir,
eir.s og títt er um þá, sem eru
hálfa ævina eða meira á sjónum.
Yfirmaður flotans ávarpaði okk-
ur og bauð okkur velkomna, en
því næst flutti aðstoðarforingi
hans erindi um milvægi Ports-
mouth sem flotastöðvar, og út-
skýrði hvernig samstarfi Nato-
þjóðanna á sjó er háttað á Erm-
arsundi og þar suður af. Þar
næst vorum við viðstadair skot-
æfingar, fórum í bát um flota-
höfr.ina, skqöuðum kaíbátaskóla
og kafbáta, flugvélaskip og
önnur herskip, og fórum í heim-
sókn í Victory og Victory-safn-
ið, sem fyrr var getið. Hádegis-
verðar var neytt í einu gistihúsi
boi’garinriar og voru þar ræður
fluttar. Var samveran við brezku
sjóliðsforingjana að 'ðifu hin á-
nægjulegasta, Jók það ánægjuna
af þessari dags dvöl í Ports-
mouth mjög, að allt var skipu-
lagt þannig, að hægt var að
skoða sig dálítið um. I borginni
— utan mai’ka flotahafnarinnar
— var blær kyrrðar og friðar og
fegui’ðar yfir öllu — og eins var
það i Southsea -— allstaðar sum-
arblær á öllu og fólkið í sumar-
skapi, — steinsnar frá höfninni
þar sem ekki aðeins getur að
líta herskip af öllum stærðum,
heldur og stærstu hafskip, eins
og Queen Elisabeth (83.673 smá-
lestir), sem er stærsta skip á
floti, Queen Mary og „United
States", sem er núverandi met-
hafi „Bláa bandsins" í Atlants-
hafssiglingum, en Portsmqv.th er
áætlunarlxöfn þein’a allra.
©
Brezkt flutningaskip, Malt-
ese Prince, kom til Alex-
andríu í lok sl. viku. Fiutti
það þangað véíar og véla-
hluti, og. er fyrsta skipið
þangað með slxkan farm,
síðan Súezatburílrnir gerð-
ust, en vélarnar voru pant-
aðar fyrir þann íima.
Illeypt a fstqkkunxxm 1765.
Victory var hleýpt af stokkun-
um 1765 og er þvi tveggja akla
afmæli ekki ýkja larigt undan-
Það tók fyrst þátt í orrustu við
Gibraltar 1778, þar næst við
Toulon 1795 og við St. Vincent-
höfða 1779. Og 40 ára gamalt var
skipið, er sigur vannst við Ti’af-
algar, og féll Nelspn sem kunn-
ugt er á þiljum þess í orrust-
unni, og er málmplata í þiljum,
þar sem hann lmeig niður. —
Victory var notað sem herskip í
samfleytt 157 ár. Geta Englend-
ingar þess með nokkurri hreykni
samtimis, að skipið sé smíðað
vera hetasta ósk margra þeirra j úr enski’i eik. — Eftir orrustuna
að fá að deyja drottni sínum í við Trafalgar var skipinu bi’eytt,
Mekka.

Beii’ut í ágúst.
Loftur Jóhanncsson.
en er viðgerðin mikla fór fram
1928, er gera skyldi það að safn-
skipi og þjóðar minjagrip, var
Koptar eru til margra hluta nytsamlegir. Þess i hcrna er notaður til þess að flytja timbur í
bjálkakofa, sem reisa á hátt uppi í fjöllunx Svisslands, fyrir fjallgöngunxenn. Loptinn gctur flutt
250 kg. í einu, en ferðin neðan úr dalnum teku r aðeins 10 minútur.