Vísir - 12.11.1957, Qupperneq 4

VÍSIE
Þriðjudaginn 12. nóvember 195'í
WXSllS.
DAGBLAÐ
Vísir kemur út 300 daga á ári, ýmist 8 eða 12 blaðsíður.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur blaðsins eru í Ingólfsstræti 3.
Riístjómarskriístofur blaðsins era opnar frá kl. 8,00—18,00.
Aðrar skrifstofur frá kl. 9,00—18,00.
Afgreiðsla Ingólfsstræti 3, opin frá kl. 9,00—19,00.
Sími: 11660 (fimm línur).
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSm H.F.
Vísir kostar kr. 20,00 í áskrift á mánuði,
kr. 1,50 eintakið í lausasölu.
Félagsprentsmiðjan h.f.
ísbndingar virnti verkin.
Árum og jafnvel áratugum
saman hefir verið hvatt tii
þess, að íslenzkar hendur sé
látnar vinna þau verk, sem
þær geta unnið, og á þessu
byggist íslenzkur iðnaður að
miklu eða öllu leyti. Hann
hefir eðlilega sætt gagn-
rýni, enda er hún honum til
gcðs. ef hún er sanngjörn,
en hann er einnig mjög
misjafn, svo að óvíst er,
livort allar greinar hans
eiga tilverurétt. En hitt mun
ckki leika á tveim tungum,
að við eigum prýðilega færa
! menn til að vinna við skipa-
smíðar og viðgerðir, eins og
! hvað eftir annað hefir komið
í ljós.
fslenzkir iðnaðarmenn hafa
þegar smíðað tvö skip úr
stáli, en auk þess hafa þeir
• unnið við svo miklar og
! margvíslegar viðgerðir og
endurbætur á skipum af öllu
. tagi, að þeir hafa öðlazt þar
þá reynslu, sem skipar þeim
að vafalaust hefði verið hægt
að vinna hana hér á andi.
Ekki ber sízt að harma, að
þetta gerist á þessum tím-
um, þegar allir gera sér
grein fyrir því og viður-
kenna, að fara verður spar-
lega með gjaldeyrinn.
undanförnum áratug eða
iengur hefii’ oft verið á það
minnzt, að hér þyrfti að
koma upp aðstöðu — þurr-
kví — til að taka á land öll
skip, sem landsmenn eiga.
Eins og ástatt er, mun ekki
vera hægt að taka á land
þrjú af skipum landsmanna,
og verður því að senda þau
til útlanda, þegar um veru-
lega viðgerð er að ræða, sem
ia'efst þess, að þau verði tek-
in á þurrt. Mundi því verða
gj aldeyrissparhaður af slíkri
aðstöðu, og auk þess marg-
víslegt annað hagræðr, ef til
vili viðgerðir á erlendum
skipum, er mundi þá tákna
g j aldeyrishagnað.
JBirvf:
Hugsað heim til Eyja.
í á bekk með erlendum starfs- Vera kann, að íslenzkir aðilar
bræðrum þeirra, sem fremst-
ir eru á þessu sviði. Mun
æaunar óhætt að fullyrða, að
þeir geti gert við öll þau
skip, sem íslendingar eiga
nema kannske þau
stærstú, ef taka þarf þau á
land til viðgerðar — og er
því einsætt, að sjálfsagt er
að halda öllum slíkum við-
1 , gerðuni að innlendum aðil-
um.
Skipadeild SÍS hefir hinsvegar
ekki talið ástæðu til að fela
íslenzkum iðnaðarmönnum
viðgerðir á tveim skipa
sinna, , sem ætlunin mun
vera að láta fara til viðgerða
erlendis. Ber mjög að harma
! það, að svo skuli til takast,
' því að gersamlega er ástæðu-
laust að láta þessa vinnu fara
úr úr landinu, greiða erlend-
í an gjaldeyri fyrir hana, því
sé ekki fullkomlega sam-
keppnisfærir við erlenda á
þessu sviði. Er það þá raun-
ar ekki mikil nýjung, þv, við
erum óvíða samkeppnisfærir.
Sá mælikvarðd er þó óvíða
látinn ráða, svo að við hann
þarf varla að miða í þessu
efni frekar en ýmsum öðr-
um. Aðalatriðið virðist vera,
að menn geti búið sem mest
að sínu, unnið sjálfir þau
verk, sem vinna þarf í land-
inu. Jafnvel þótt ekki fjalli
nein lög um þetta, ættu
menn þó að telja það skyldu
sína, að eyða ekki gjaldeyr-
inum að óþörfu í þá vinnu,
sem íslenzkar hendur geta
í dagblaðinu „Vísi“, (Bergmál)
7/11. ’57, er þess getið að fyrrver-
andi sendiherra Gísli Sveinsson,
héifi ritað í nýútkomnu hefti af
„Andvara" fróðlegt og athyglis-
vert erindi um kvennadeildir
Slysavarnarfélags Islands — og
hvetur blaðið menn og konur til
þess að lesa þetta fróðlega erindi,
sem mun þó fyrst og fremst
beinast að björgunarafrekum,
við hina brimsælnu strönd
Skaftafellssýslu. Er ekki að efa
að hinum þjóðkunna, mæta
manni hefur sagzt þar vel, sem
fjn’r, um þetta merkilega mál.
Eigi að síður fór það ekki fram
hjá mér við lestur greinarinnar
i Vísi, að þar er nokkurs í vænt,
því slysavarnar deildarinnar
„Eykyndils" i Vestmannaeyjum
er þar að engu getið, sem vissu-
iega var ekki -r- og er ekki eftir-
bátur þeirra Slysavarna deilda,
sem greinarhöfundur fer um
maklegum orðum. — stóðu fé-
lagskonur .,Eykyndils“ að þess-
um málum að einlægri, fórnfýsi,
dáð og dug. enda vissu þær vel
hvár skörinn kreppti. bví flestar
þoirrá áttu fvri' eða síðar éin-
hvern ástvin á sjónum, eigin-
mann. son eða bróður, sem háðu
hina hörou baráttu við náttúru-
öflin, stórviðri og stórsjóa, oft í
myrkri við örðuga landtöku.
Um dáðrik störf og framlög
„Eykyndils" i Vestmannaeyjum
til slysavarna, ritaði ég í minn-
ingarit 1952 um sjóslys, skips-
tapa og önnur slys við Vest-
mannaeyjar eftirfarandi línur:
„Hafa konur þær, sem hér er
birt mynd af (stjórn deildarinn-
ar) og aðrar konur í Ve. unnið
að þessari aðkallandi þjóðar-
nauðsyn. Eg lief fyrir satt, að
„Eykyndill" hafi lagt Siysavarn-
arfélagi ÍSlands, miðað við fólks-
fjölda, drýgstan hlut allra
býggða i landinu.og er siikt fram
.tak þakkar- og lofsvert: Þegar
hér er minnst þeirra, sem horfið
hafa i hafsins djúp, eða aí öðr-
um slysförum, fannst mér hlýða
að minnast þess, hve konur i
Eyjum hafa staðið hér fast í
fylking um þetta merka mann-
úðarmál, og lagt af mörkum svo
verulegan skerf til slysavarna
landsins, að þeim og bæjarféiag-
inu er sæmd að.“
Samkvæmt upplýsingum Slysa
varnarfélags Islands hefur siysa-
varnardeildin „Eykyndill Ve. lagt
fram til Slysavarnarfél. Islands
frá árinu 1930 til þessa dags; kr.
250,000,00 — auk allra þeirra
framkvæmda í þai’fir slysavarna
innan héraðs, sem þær hafa innt
af hendi á fyrrnefndu timabili.
Og er síðasta afrek þeirra bygg-
ing skipsbrotsmanna hælis á
Faxaskeri við Ve., sem vafalaust
héfur, svo vel umbúið, sem er,
kostað stórfé.
Það er ákveðin skoðun mín, að
hinn mikils virti höfundur á-
minnstrar greinar í Andvara,
sem tilvitnað er í Vísi, hcfði útt
að geta öndvegis starfs Vest-
mannaeyinga, kvenna og karla,
í siysavarnamálum landsins. Að
því ógieymdu að Vestmannaey-
ingar keyptú fyrstir landsmanna
björgunarskip, sem síöar varð
upphaf að strandvörnum Islands.
Páll Oddgeirsson.
Fjögur brunaköH — jirjú slys.
Kínd verður undir bíð ag deyr af.
Slökkviliðið var f jórum sinn-
um kvatt á vettvang síðastlið-
inn sólarhring.
Fyrst var það gabbað laust
eftir miðnætti að Laugaveg 42.
Næst var það kvatt að Fálka-
götu 25 laust fyrir klulckan
hálftíu í gærmorgun. Þar hafði
eldur komizt milli þilja í lofti
og er talið að kviknað hafi í út
frá rafmagni. Var glóð komin í
spæni og sag þar í loftinu og
hefði orðið mikill bruni ef
slökkviliðið hefði ekki borið
unnið. Slíkt borgar sig aldrei: brátt að. Rauf það þiljur ofan
til langframa, þótt það kunni \ frá og komst þannig strax að
að virðast hagkvæmt rétt eldinum og kæfði hann. Tjón
um stund.
Samkvæmt áætkin.
Eitthvað virðist hafa farið af-
laga, að því er síðara tungl-
ið rússneska snertir, en að
því er hermir í tilkynningum
frá Moskvu, er það allt
„samkvæmt áætlun“. Verður
ekki annað ráðið af þessu en
að áætlanir breytist jafnvel
samkvæmt áætlun, og er það
sannarlega í samræmi við
hugvitið, sem þarna hefir
verið að verki.
f upphafi var talað um það með
nokkru yfirlæti, að tíkinni
■ góðu yrði scnnilega kippt
niður á jörðina aftur, þegar
hún væri búin að hringsóla
nógu lengi, en síðan hefir
orðið talsverð bveyting á
ummælum varðandi hana og
framtíð hennar. Það síðasta
er, að hún hafi verið drepin
á eitri — vitanlega sam-
kvæmt áætlun! Virðist af
þessu ljóst, að Rússinn sé
ekki alveg almáttugur, eins
og mönnum var ætlað að
trúa í fyrstu, og þótt þeir
hafi getað unnið það afrek
að koma tungli og tík upp af
jörðinni, er það þrautin
þyngri að koma hvoru-
tveggja niður, þegar til er
ætlazt. En það er kannske
líka „samkvæmt áætlun“!
var furðu lítið, aðallega af
vatni.
Um klukkan fjögur í gær var
slökkviliðið kvatt að Framnes-
vegi 10, vegna gruns um eld.
Hafði rafmagnsketill verið skil-
inn eftir í sambandi og mynd-
aðist við það reykur en eldur
hafði ekki kviknað.
Síðasta kvaðningin var að
Landakotsspítala klukkan rúm-
lega sex í gærkveldi. Þar hafði
losnað skrúfa (tengiskór) í
athugunar og aðgerðar. Einn
hinna slösuðu var stúlka sem
.datt ofan af prentvél í Félags-
prentsmiðjunni og meiddist á
fæti. Tíu ára gamall drengur
datt í stræisvagni og skarst á
vör, er bifreiðarstjórinn heml-
aði snögglega. í morgun varð
drengur fyrir bíl við Vestur-
bæjarapótek og skrámaðist.
Kíiui drepst.
í gærmorgun varð bifreið ek-
ið á kind á Miklubraut móts við
Seljalandsveg. Kindin hafði
hlaupið skyndilega upp úr
skurði í yeg fyrir bifreiðina og
lenti undir afturhjóli hennar.
Kendin dó samstundis.
Cárátsöngvarínsi frum-
spdur í gærkvöldi.
Leikféiag Reykjavíkur frum-
sýndi í gærkveldi skopleikinn
Grátsöngvarjnn, eftir Vemon
Sylvaine.
rafmagnstöflu og fannst leggja! Húsið’ var troðfuilt og var
þaðan reykjalykt svo ekki þótti'leik™ ágætlega tekið og bár-
1 úst leikendum og leikstjóra
þorandi annað
slökkviliðið til.
en kveðja.
Þrjú slys.
í gær og
í morgun fluttu
mörg. blóm í lolc sýningar.
Leikstjóri er Jón Sigurbjörns-
son, en þýðandi Ragnar Jó-
hannesson skólastjóri. Með að-
alhlutverk fara Brynjólfur Jó-
sjúkrabilar slökkvistöðvar þrjá^ hannesson, Helga Valtýsdóttir
slasaða í slysavarðstofuna til i og Árni Tryggvason,
Hugvits og
hagleiksmenn.
1 íslenzkum sveitum hafa jafn-
an verið til hugvits- og hagleiks-
menn. Öll höfum við heyrt talað
um menn haga á tré og járn og
menn sem taldir voru þjóShaga-
smiðir. Það var mikið smíðað í
sveitunum í gamla daga, am-
boð, orf og hrifur, askar voru
smíðaðir og telgdir spænir úr
horni, svo að eitthvað sé nefnt,
og voru gripir þess fagurlega
útskornir oft og tiðum. Þá voru
smiðjur á bæjunum — og er svo
visu enn í dag sumstaðar, og
allmargir bændur smíða undir
hestana sina. I bændaskólanum
er bændaefnum kennt að smíða
skeifur. Ekki má svo á hugvits-
og hagleiksmenn sveitanna
minnast, að ekki sé vikið að
þvi, að i hópi kvenna hafa verið
fjölmargar hagleiks- og hugvits-
konur, þótt þeirra hugmynda-
auðgi og hagleikur hafi að sjálf-
sögðu mest komið fram í handa-
vinnu kvenna, fyrr og siðar, að-
dáunarverðri.
Sótt í kaupstaðinn.
Hitt er svo það, að á þesari
öld hefur æ meira sótt í það
horf, að sækja sem flest í kaup-
staðinn, amboðin, skeifurnar og
hvað eina, og víst er minni tími
til smíða í fámenninu í sveit-
unum á vetrum nú en áður var,
er vinnandi hendur voru þar
margar árið um kring.
AUt leikiu’ í höndunum
á þéim.
Þó fer því f jarri, að í sveit-
unum hafi smíðavinna lagst
niður. Sá, er þetta ritar, gæti
nefnt marga bæi t. d., þar sem
hann þekkir til, þar sem menn
smiða eitthvað í tómstundum.
Það er t.d. alls ekki óalgengt
að ungir menn í sveitunum smíði
ýmsa húsmuni heima, enda
margir lært eitthvað að smíða
í skólum og svo er þetta í
eðli súmra, og sumir smiða og
smíða vel, án kennslu, jafnvel
án tilsagnar. Menn finna þetta út
af sínu hugviti og þreifa sig
áfram. Um marga verður sagt
enn í dag, að það leiki allt i
liöndunum á þeim.
Ný viðfangsefni.
Og svo koma ný viðfangsefni
með nýjum tímum. Hugvitssam-
ir og hagir menn í sveitunum
kynnast erlendum, innfluttum
búvélum, og þeir eru alls ekki
fáir nú orðið, sem hafa spreytt
sig á að finna upp og smíða
íslenzkar landbúnaðai’vélar. Hafa
þá kynnst hinum — og sjá
kannske bezt hvað hentar ís-
lenzkum staðháttum. Ekki verða
hér taldar allir þeir, sem farið
hafa út á þessa braut, en það
er að mörgu leyti athyglisverð
og fróðleg saga. Hér verður að
eins getið hins nýjasta á þessu
sviði, og stuðst við frásögn í.
Freyr.
íslenzkur kilplógnr.
Borgfirskur hagleilismaður,
Þorsteinn Stefánsson, bóndi á
Ósi í Skilmannahreppi, hefur
srníðað kilplóg sem er mjög ein-
faldur að gerð. ...
Kílplógi þessum er lýst svo:
Aðalhlutar hans eru Jinífur og
kólfur, sem er tengdur neðst á
hnifinn með keðju. Hnifurinn er
íestur i járnramma framan á
bogann á TD 14 eða samsvar-
andi stærð af beltivél. Hnífurinn
er 130 sm. langur og mjókkar
aftur í odd. Við sívalninginn er
svo kólfurinn tengaur.
Uin virmubrögð kil-
plógsins.
segir m.a. i skýrsium Verk-