Vísir - 02.04.1958, Qupperneq 11

SVTiðvikudaginn 2. apríl 1958
VtSIR
11
Sfarni l\l. Gíslason
íÍBSS MS ÍSS?£Bi f p. 4* (SpS'él.
Bjarna M. Gíslason rithöíund
og skáld þarf eigi að kynna. í
nær tvo áratugi hefir hann
verið merkismaður íslands á er-
lendum vettvangi og borið
merki lands síns hátt og glæsi-
lega. Vígreifur og einn hefir
hann oftast staðið á óvina vett-
vangi, er danskir háskólamenn
og aðrir stórdanir hafa teflt
fram stórskoíaliði sínu gegn
sögulegum réttarrökum ís-
lendinga í h'andritamálinu og
víðar. Plefði þá mátt ætla, að
íslenzkir fræðimenn og ungir
áhugamenn hefðu fylkt fögru
liði umhverfis hann, og a. m. k.
reynst Björn að baki Kára. En
sá íslendingaþáttur mun því
miður vera sagnafár. Mun fylgi
landa hans tíðast hafa verið
jafnvel minna en hjá karlinum,
sem sagði um hrafnana forðum:
— Og þar kom hópur eftir hóp,
og hópur eftir hóp, — og aldrei
færri en einn í hverjum hóp!
Hvað er þá um starf Bjarna
M. GíslaSonar á erl. vettvangi?
— Um það segir danski rithöf-
undurinn og íslandsvinurinn
víðkunni, Jörgen Bukdahl, í
bréfi nýskeð:
„Síðan Jón Sigurðsson leið,
liefir enginn Islendingur á er-
lendum vettvangi barist jafh
djarff og drengilega fyrir rétti
og jheiðri fósturlánds síns og
Bjarni M. Gíslason . ... “
Bjarni M. Gíslason er vest-
firðingur að ætt, fæddur 4.
april 1908, og er því fimmtugur
föstudaginn 4. þ. m. Eins og
kunnugt er var hann sjómað-
ur í aésku og fram á fullorðins-
ár, skáldmæltur vel og mennta
hneigður. Árið 1933 gaf hann
út fyrstu ljóðabók sína „Eg ýti
úr vör“, og árið ef|ir sigldi hann
á haf út og austur um Atlants-
ála til Danmerkur. Sótti hann
þar lýðháskóla, m. a. Askov
háskóla, og hefir síðan dvalið
langdvölum í Danmörku, en
einnig víðar á Norðurlöndum.
í eftirfarandi dönskum um-
mælurn felst eigi lítil viður-
kenning á starfi B. M. G. og á-
hrifum 'þess og árangri í Dan-
mörku og víðar á Norðurlönd-
um. Og alkunnugt er að t. d. í
handritamálinu hafa þeir
Bjarni og Bukdahl snúið bök-
um saman og varið rétt íslands
með rökföstu harðfylgi. Er
Askov-bókin sl. haust glöggur
vottur þess, að spor Bjarna M.
Gíslasonar eru allskýrt mörk-
uð þar eystra.-----—
..... Fyrsta bók hans á
dönsku var „Glimt fra Nord“ —
1937, fróðleg lýsing á þjóðlífi
íslands, sögu, tungu og bók-
menntum. Síðar hefir B. M. G.
ritað margar bækur á dönsku
og fjölda fræðigreina um ísl.
málefni í dönsk blöð víðsvegar
í Danmörku og á Norðurlönd-
um, og haldið fyrirlestra svo
hundruðum skiptir í skólum og
félögum til að kynna Norður-
landabúum ísland, málefni þess
og menningu.
Kunnustu bækur hans eru
„trilógían" (3ja binda) „De
gyldne tavl“, sem kom út
1944/45, og bókmenntasaga
hans „Islands litteratur efter
sagatiden“, sem kom út 1949.
Skáldsagan er nú þýdd á marg-
ar tungur, og lýsir hún m. a.
þróun söguþjóðárinnar fram til
vorra daga. Og í bókmennta-
sögunni sýnir höf. fram á með
rökum — og með menningar-
strauma Norðurlanda í bak-
sýn, —■ að í andlegum skilningi
jhafi aldrei runnið neinar líf-
vana aldir á íslandi, heldur hafi
þar stöðugt verið lífvænlega
starfrænt samhengi í ísl. menn-
ingarlífi frá söguöld og til vorra
daga. (Aðrar bækur Bjarna eru
m. a. „Resje blandt Frænder“,
nordiske Essays (,,greinir“), og
„Stene pá Stranden“, íslands-
ljóo, sem mjög vel hefir verið
látið af í Danmörku.
Bjarni M. Gíslason dvaldi í
Danmörku um þær mundir,
sem hið gamla ríkjasamband
var rofið*, og hefir hann því á
vegum lands síns orðið að taka
þátt í hinum opinberu umræð-
um, sem spunnizt hafa á þeim
vettvangi um dönsk-íslenzk
málefni. Árangur þess er fjöldi
ritgerða í blöðum, en einnig
bækurnar „Island og Unions-
sagen“, 1946, og „De islandske
hándskrifter“, 1954. í fyrrn.
bók hrekur hann hinar dönsku
staðhæfingar, að árið 1944, er
ísland var yfirlýst lýðveldi, hafi
íslendingar notað sér tæki-
færið, meðan Danmörk var
hernumin af Þjóðverjum. —
B. M. G. skýrir þar frá því, að
íslendingar hafi þegar 1939
lýst því yfir opinberlega, að
sambandssáttmálinn frá 1918
■yrði ekki endurnýjaður, heldur
tekinn til endurskoðunar 1941;
en um þær mundir voru úrslit
styrjaldarinnar mjög tvíræð, og
1944 var samningstíminn út-
runninn að fullu, og með al-
gera óvissu framundan fyrir
augum um rás málefnanna að
stríðinu loknu vildu fslendingar
ekki endurnýja sáttmálann.
Bók Bjarna M. Gíslasonar um
handritin íslenzku í Kaup-
mannahöfn kom út á ný 1955 í
aukinni útgáfu. Er bók þeSsi
hið fyrsta íslenzka svar, vís-
indalega rökstutt, við yfirlýs-
ingu hinna dönsku sérfræðipga
1951. Fyllir bókin því mjög á-
berandi skarð á þessum vett-
vangi, þar eð umræðurnar um
handritin hafa sjaldnast birzt
sem rökræður, þar sem rödd
íslands hefir algerlega vantað
í þann kór. Og þótt B. M. G.
tali ekki fyrir hönd ríkisstjórn-
ar sinnar né neinnar nefndar,
þá mun skoðun manns með
glöggskyggni hans og þekkingu
á sögu þjóðar sinnar óefað fara
harla nærri almennri skoðun
og afstöðu þjóðar hans á þessum
vettvangi.
Einnig vekur það traust á
rökstuddum staðhæfingum
bókarinnar, að hún er rituð af
stillingu og laus við þjóðernis-
áróður. Raunverulega birtir
bók þessi fyrstu sögu handrit-
anna í samhengi og skýrir
greinilega eigi aðeins frá sögu-
legri eignaraðstöðu þeirra og
tengslum við íslenzku þjóðina,
’neldur einnig frá hinu ævin-
týralega starfi að þessum dýr-
gripum á 18. og 19. öld. Og þrátt
fyrir það hverja afstöðu menn
kunna að taka til handrita-
málsins, dylst það engum, að
hér talar sá maður, sem kynnt
hefir sér málið rækilega frá
öllum hliðum.......“
' '
Væri ekki full ástæða til að
þakka þetta mikla og þraut-
seiga starf Bjarna M. Gíslason-
ar opinberlega á fimmtugsaf-
mæli hans!
Helgi Valtýsson.
LOKAÐ
laugardaginn 5. apríl.
Yerzl. Vald. Poulsen h.f.
Klapparstíg 29.
Pobeta "55
til sölu, ýmis skipti koma til greina.
Sulck #51
Special, til sýnis og sölu í dag.
Gai'ðastræti 4. — Sími 2-3865.
ýr páskablóm
Blóma og matjurtafræið komið.
Laugavegi og Miklatorgi.
Samkvæmt kröfu borgarstjórans í Reykjavík f.h. bæjar-
sjóðs og að undangéngnum úrskurði verða lögtiik látin
íará fram fyrir ógreiddum:
fastéignagjölcluhi,
lóðaleigugjöldUm,
bri'.nabótaiðgjÖldum,
sem féllu í gjalddaga 2. janúar s.l., að átta dögum liðnum
frá birtingu þessarar auglýsingar.
Borgárfógetinn í Réýkjavík, 1. apríl 1958.
Kr. Kristjánsson.
Tilboð óskast í byggingu íbúðarhúsnæðis og fleira fjTir
Samvinnuskólann, Bifröst.
Uppdrátta og útboðslýsinga má vitja á teiknistofu SÍS
eftir hádegi í dag.
Teiknistofa SÍS,
Hringbraut 119.

Orlsending frá Hstaveitu Reykjavskur
Yfir hátíðarnar verður tekið við kvörtunum vegna alvár-
legra bilana á Varðstofu Rafmagnsveitunnar, sími 1 53 59,
milli kl. 10 og 14. Laugardaginn fyrir páska tekur skrif-
stofa Hitaveitunnar við kvörtunum milli kl. 10 og 12.
Hitaveita Reykjavíkur
mmm
ÓSKAST
Uppl. á skrifstofunni í síma 3-2370.
Dvalarlieimili áldraðra sjómanna.
Béztá feriningárgjÖfin
er lanipl frá ckkur.
Laugavegi 15. Sími 19635.
er opin til hádegis á skírdag en lokúð föstudaginn
báða páskadagana.
laugardaginn fyrir páska verður
öundhöllin opin allan daginn.