Vísir - 26.07.1958, Síða 4

VÍSIR
Laugardaginn 26. júlí 195:
1 haust eða ef til vill fyrr
hemur nýjung fyrir England,
sem verður eins og dómsins lúð•
ur ómi fyrir eyrum margra eldri
manna: Það er innrás kvenna
í lávarðadeildina. Og það eru
þeir „kristnu“ sjálfir en ekki
„heiðingjarnir", sem hleypa
þeim inn, þ. e. a. s. það er
íhaldsstjórn Macmillans, sem
cpnar þeim dyrnar að hinni
■virðulégu efri deild.
Hin nýju lög um lífstíðarút-
nefningu lávarðanna eru í þann
veginn að ganga í gildi. Þingið
hefur fjallað um þau og aðeins
samþykkt drottningarinnar er
eftir — og þegar hún hefur gef-
ið samþykki sitt, má brátt
við því búast, að Macmillan út-
nefni nokkrar konur og karla,
sem eiga að taka sæti í efri deild
og greiða þar atkvæði um aldur
og ævi. Þeir sem fyrir eru í
efri deild og hafa erft sæti sín
verða einnig kyrrir.
Ólíkar skoðanir.
Verklýðurinn greiddi atkvæði
. á móti breytingum á þinginu og
jafnvel hægri menn voru ekki
hrifnir af þeim, þó að þeir féll-
ust á þær. Yfirleitt eru nú þrjár
skoðanir á efri deild brezka
þingsins. Nokkrir álíta, að hana
eigi að aínema og eru í þeim
flokki vinstri menn verklýðsins.
Þeir sem eru til hægri á hægra
armi álíta allt gott eins og það
er. Þeir sem eftir eru, vilja hafa
nokkuð gagngerar umbætur á
efri deild, en geta ekki komið
sér saman um hvernig þær eigi
að vera. Sagt er, að 26 skoðanir
séu hjá þeim, sem vilja hafa
umbætur.
Ástœðan til þess að hin
, nýju lög stjórnarinnar hafa
[ ekki beint sannfœrt neinn
t um að blessun byggi í þeim,
er líklega helzt sú, að
; ekki er gengið til botns í
■ vandamálunum. Stjórnin hef
t ur ótvírœtt lýst því yfir, að
i hún œtli ekki að hagga við
i valdaafstöðu efri deildar eða
t breyta þeirri aðstöðu að
i meirihlutinn af þingmönn-
• um sé þangað kominn fyrir
i frumburðarrétt og forrétt-
’ indi. Það eina, sem lögin
i breyta er það hvernig efri
I deild er samansett. Hægri
/. menn hafa að minnsta kosti
i óbeint gefið það í skyn, að
t lífstíðarlávarðarnir sé út-
! nefndir til að bæta það, hvað
> litla þátttöku verkalýðurinn
i hefur í efri deild. Verklýðs-
flokkurinn grunar hins veg-
i ar stjórnina um að œtla að
i nota lífstíðar lávarðana til að
í styrkja álit efri deildar og
. koma því svo fyrir, að hún
i haldi núverandi valdi sínu.
Söguleg sannindi eru þau að
í efri deild eru 800 karlar (áður
en hin nýju lög gengu í gildi).
Þar eru prinsar úr hinni kon-
unglegu fjölskyldu, 26 biskup-
ar, enskir lávarðar, sem hafa
erft titla sína (aðalsflokkurinn)
16 valdir skozkir lávarðar og
4 írskir, þar að auki 6 lögfræð-
ingar, sem eru útnefndir fyrir
lífstíð og eiga að sjá um skyld-
ur efri deildar, sem er æðsti
NB: Menn athugi, að grein
þessi er skrifuð, áður en
konur voru útnefndar til
. lávarðadeildarinnar í þess-
ari viku.
dómstóll. Ýmis mikilvæg mál
eru ekki tekin fyrir þar, en
hins vegar getur efri deild stöðv
að ýmsar lagasetningar neðri
deildar í eitt ár. Aðalverk efri
deildar er nú að grannskoða
ýmis lög, sem neðri deild hef-
ur sett. Er það álitið nauðsyn-
legt því að þingið, sem þjóðin
hefur valið, hefur klunnalegar
aðferðir við afgreiðslu laga. —
inni rétt til að útnefna lifs-
tíðarlávarða, án þess að tit-
illinn erfist og alveg án til-
lits til kynferðis. Lífstíðar-
lávarðarnir fá engin laun, en
vissa upphæð fyrir kostnaði
meðan þingið starfar. Ekki
er frá því skýrt, hversu
marga lávarða eigi að út-
n'efna, en álitið er að stjórn-
in hugsi sér að hafa þá 100.
i em
Neitunarvald efri deildar er| Þegar um er að ræða fólk
enn þýðingarmikið. T. d. felldi ] utan flokks forsætisráðherrans
hún tillöguna um afnám dauða- ætti hann að líkindum að fá ráð
refsingar í Stóra-Bretlandi, fyr-
ir nokkrum árum.
Erfitt að velja.
Það liggur í augum uppi, að
efri deild hefur smátt og smátt
orðið afturhaldssöm og nú á síð-
ustu tímum hefur meirihluti
„hægri“sinnaðra orðið alveg
gífurlegur. Stjórnmálamaður,
sem er í efri deild og deyr þar,
eftirlætur elzta syni sínum sjálf
krafa umboðið og þar afleiðandi
tapar sonurinn rétti til þess að
vera í neðri deild. Þetta hefur
orðið til þess að menn, sem
fylgja verklýðsflokknum að Bessie Broddsck.
málum og líka þeir, sem eru í
hægra fylkingararmi, hafa kyn- hjá formanni stjórnarandstöð-
unnar um hverjir af fylgis-
mönnum hans væri^ fúsir og
heppilegir í deildina.
Til skaða fyrir
lýðrœðið.
Gaitskell verkalýðsflokksfor-
maður sagði þegar málið var
rætt í neðri deild, að flokkur-
inn væri fús á að hafa sína „efri
deild“ í þing'inu, með þrem skil-
yrðum: að þingmenn þess væri
ekki settir þar samkvæmt vali,
að erfðaréttur til að sitja þar
væri afnuminn og að þeir hefði
ekki rétt til að greiða atkvæði
móti lagasetningum neðri deild-
ar. Verklýðsflokkurinn fellst á
p'étt kvenna til efri deildarþing-
setu, en margar af kvenrétt-
indakonum greiddu atkvæði á
móti lögunum, því að þær sögðu
að konur sköpuðu nýja góðvild
til efri deildar og þá ykjust
möguleikar efri deildar til að
haldast við, til skaða fyrir lýð-
ræðið.
Verklýðsflokkurinn hefur ekki
enn ráðið það við sig, hvort
hann vill hafa, samstarf við
Macmillan um lífstíðarlávarða,
eða ekki. Nokkur hluti flokks-
ins álítur að flokkurinn eigi að
koma sér hjá samstarfi um lög-
in, aðrir halda því fram, að
hyggilegra sé, meðan efri deild
er ekki afnumin eða endurbætt
rækilega og þarf á auknum verk :
lýðsþingmönnum að halda, að
þá sé bezt að fallast á þetta,
með mótmælum þó. Flokkurinn
á, segja menn, að lýsa því yfir
jafnframt, að þessu öllu eigi að
breyta undir eins og því verði
við komið, ef, eða nær verklýðs-
flokkurinn tekur að sér ríkis-
stjórnina. Alvarleg mótbára frá
verklýðsflokknum er sú, að eng
inn geti tekið við stöðu í efri
deild nema hann sé efnaður, því
að tillög vegna kostnaðar séu
svo lág; það er því hætt við
að þær konur og karlar, sem
til þess verða kölluð, verði öll
úr hópi efnaðra borgara.
Samvizkuspursmál
fyrir verklýðssinna.
Salisbury lávarður, sem áður
var forystumaður í efri deild
og hefur á síðari árum barizt’
mjög fyrir umbótum á efri deild
bak við tjöldin, var andvígur
þessum nýju lögum; en það
hindraði hann ekki í því að
greiða atkvæði með stjórninni, !■
sem mun vera algeng venja
„hægri“manna. Hann vill láta
takmarka tölu arfgengra titla,
en þeir gefa mönnum rétt til
að vera þingmenn í efri deild.
Eins og lávörðum verkalýðs-
hreyfingarinnar, Pakenham að
nafni, segir, að hægt sé að
greiða úr þessu máli með því að
lífstíðarlávarðar einir fengju at-
kvæðisrétt. Fram hefur líka
komið uppástunga um að nú-
verandi verkefni efri deildar
sé fengin ríkisráðinu í hendur
(privycouncil), en allir háttsett-
ir embættismenn eiga þar sjálf-
krafa sæti. Anthony Wedge-
wood Been, sem er verklýðs-
sinni bar fram þessa hugsmynd.
Hann verður lávarður þegar
faðir hans fellur frá og hefur
margsinnis reynt að fá þingið
til að fallast á, að menn, sem
ekki óska þess að verða lávarð-
ar, geti afþakkað slík forrétt-
indi.
Ef verklýðsflokkurinn hafnar
því eindregið að fallast á hin
nýju lög kemst Macmillan í erf-
Rebecca West.
Violet JJonham Carter.
okað sér við að taka við aðals-
titlum og verður því erfitt að
velja nema í efri deild. En sam-
kvæmt nýútkominni slcýrslu
kemur þriðjungur lávarðanna
ekki í efri deild að staðaldri,
og þeir, sém koma þar að stað-
aldri, eru eitthvað um sextíu.
Og allur fjöldinn af þeim, sér
í lagi þeir, sem eru úr verklýðs-
flokknum, eru háaldraðir. Atlee
einn hefur tekið á móti lávarðs-
titli frá því 1951, eigi aðrir.
Þetta, segir stjórnin, er á-
stand, sem ekki má við una.
Hin nýju lög gefa því stjórn-
ekki vantar uppástungurnar uiœ
það..
Kona sem öllum finnst sjálf-
sögð er lady Violet Bonham
Carter, dóttir Asquiths hins
mikla forsætisráðherra og'móð-
ir Mark Bonham Carters:
(frjálslyndur).
Önnur er lady Astor, sem
einu sinni var fyrsti kven-
þingmaður í neðri deild.
Skáldkonur þessar eru og til-
nefndar: Rebecca West, Ed-
ith Sitwell og Nancy Mit-
ford. Úr hópi leikkvenna eru
tilnefndar Vivien Leigh, sem
þegar er „lafði" af því að
maður hennar Lawrence Oii-
vier er búinn að fá titil-
inn „sir“. Mary ZJre, sem er
töluvert yngri og gift John
Osborne, framámanni í
stjórnmálum.
Úr verklýðsflokki eru til-
nefndar köna Bevans, Jennie
iða aðstöðu. Álíta menn að hann Lee, og herskáasta kona flokks-
muni þá einslega tala við ins í neðri deild, Bessi Braddock
nokkra roskna verklýðssinna og frá Liverpool. En þær hafa svar-
spyrja þá hvort þeir vilji verða ið að þær skuli ekki koma lif-
lífstíðarlávarðar. Og þetta gæti andi í efri deild. En til eru
haft í för með sér samvizku- kannske verklýðskonur, sem
kvalir sjá sumum, því að marg- hugsa öðruvísi. Einhverjir hafa
ir fylgismenn verklýðsstefnunn- stungið upp á því, að kona for-
ar eru ekki ónæmir fyrir þeirri sætisráðherrans fái sæti í efri
uppheíð, sem fylgir því að vera deild, alveg án tillits til þess,
þingmaður í efri deild, að dómi hverjar stjórnmálaskoðanir
margra Breta. Álitið er, að þeirra eru, — til þess að styrkja
stjórnin vilji fyrir sitt leyti hafa, valdajafnvægið í Downingsstr.
lokið útnefningunni svo fljótt j Allt bendir því til þess, að
sem auðið er, kannske af því ^ Macmillan verði mikill vandi á
að kosningar að hausti eru höndum, þegar hann á að fara
mögulegar, og þyki þá æskilegt| að tilnefna menn í efrideild.(Úr
að ráðið sé úr vafanum um Dagens Nyheter, Stokkhólmi).
efri deild.
Kunnar konur
í vali.
Það er skiljalegt, að almenn-
ur áhugi fyrir breytingunum
snúist mest um kvenfólkið, sem
er hinir nýju stjórnmálamenn.
Hvaða titli eiga þær að fá og
hvernig eiga þær að falla inn í
erfðavenjur og vana efri deild-
ar, og hvernig ætli þær standi
í þeim „stjórnmálaklúbb“, sem
efri deild er. Allt þetta ræða
menn kappsamlega, jafnvel áð-
ur en menn vita hvaða konum
fellur í skaut þessi sómi. En
Verður hærri en
Eiffelturninn.
í Japan er byrjað að reisa
sjónvarpsturn, sem verður hinn;
hæsti í heimi.
í útliti er hann eins og Eiffel-
turninn franski, sem er 984 fet
á hæð, en verður 40 fetum
hærri. Það er skoðun margra,
að sjónvarp standi hvergi á
hærra stigi en í Japan. _ j