Vísir - 09.08.1958, Qupperneq 9

Laftgartf&etan 9. ágúst lgS8

Diftmábkerfi atrnnanna. -
Framh. af 3. síðu.
i f - ,,Skel“ atómsins.
Atómið raðar elektrónum sín-
um í Jög þannig, að um eina,
tvær eða fleiri „skeljar“ er að
íæða, allt eftir því hve elekrón-
urnar eru margar.
Ef aðeins er um eina eða
tvær elektrónur að ræða, getur
kjarninn komizt af með eina
„skel“. Ef elektronurnar eru 3
og allt upp í 10 verður að raða
þeim í tvö lög eða „skeljar“,
hverja utan um aðra. í innri
„skelinni“ yrðu þá 2 elektrón-
ur og allt upp í 8 í þeirri ytri.
Ef elektrónurnar eru fleiri en
10, verður að bæta einni „skel“
við og í henni geta verið allt
að 8 elektrónur alveg eins og í
,,skel“ nr. 2. Á þenna hátt get-
ur atómið rúmað allt að 18
elektrónur: 2 + 8 + 8.
Sé um enn fleiri elektrónur
að ræða verður að gera smá
breytingu á. í fyrstu og annarri
,,skel“ geta aðeins verið 2 og 8
elektrónur og sú yzta (það yrði
þá 4. ,,skelin“) gæti líka haft
8 elektrónur, en þær, sem þá
yrðu afgangs yrðu að raða sér
í nœst yztu „skelina“ eða þá
þriðju. 1 fyrra dæminu, þegar
3. „skelin“ var yzt, gat hún að-
eins haft 8 elektrónur, en nú,
þegar hún er næst yzt getur
hún haft allt að því 18 elektrón-
ur og yrði röðunin þá; 2 + 8
+ 18 + 8. Þetta þýðir, að atóm
nieð 4 skeljum getur haft allt
að 36 elekrónur og aldrei minna
en 19 (því séu þær aðeins 18,
verða skeljarnar aðeins þrjár).
Séu skeljarnar fimm, verður
röðun elektrónanna: 2 + 8 +
,18 +18 + 8 (allt upp í 54 stk.)
og séu þær sex getur röðunin
orðið þessi: 2 -|— 8 -j- 18 -+ 32
+ 18 + 8 (allt upp í 86 elekt-
i’ónur).
Dulmálskerfi atómanna.
Vísindamennirnir komust
ekki hjá því að reka augun í
athyglisvert samræmi í röðun
elektrónanna í atóminu annars
vegar og hins dularfulla kerfis,
sem kemur í ljós, þegar frum-
efnunum er raðað eftir skild-
leika, og nefnist flokkakerfi
frumefnanna.
Skeljungarnir eru sjö, þegar
mest er, og flokkarnir eru sjö.
í einstakri skel eru 2, 8, 18
eða 32 elektrónur, alveg eins og
í flokkunum eru 2, 8, 18 eða
32 frumefni.
Fjöldi efnanna í kerfinu eftir
flokkum er 2, 10, 18, 36, 54 og
86, einmitt sá sami íjöldi þeirra
elektróna, sem í atómum getur
verið, ef þau hafa ýmist 1, 2,
3, 4, 5 eða 6 skeljar.
Er það þá að undra, þótt vís-
indamennirnir fengju grun um,
að þetta dularfulla, tölulega
samræmi, væri engin tilviljun.
Þeir fóru því að rannsaka hið
öularfulla við það, að tölurnar
2, 8 18 og 32 — sem bæði koma
í ljós í skeljum atómanna og
flokkum frumefnanna — sam-
svara hver um sig tvisvar $inn-
um lxl, tvisvar 2x2, tvisvar
3x3 og tvisvar 4x4.
Það er Niels Bohr, sem leysti
þessa' 'gátu.
Dulmálskerfið og gœði efnisins.
Það er augljóst, að samband
er á milli „skeljanna“ og efnis-
flokkanna.
1 Frumefrii, sem er af atómi,
sem aðeins hefur eina skel
(vetni og helíum) er sama
flokks. Frumefni, sem gert er
af atómi, sem hefur tvær skelj-
er, er sama flokks (2. flokkur),
o. s. frv.
Hver flokkur hefur sína eig-
inleika, breytilega en skylda,
og hin eiginlega orsök til þess,
að eitt efni hefur vissa eigin-
leika, sem skipar því í flokk,
sýnir sig að liggja í mismun-
andi fjölda skelja atómsins.
En hvað er svo um nánari
ákvörðun eiginleikanna að
segja? Með því að telja skeljar
atómsins, getur maður séð í
hvaða flokki það á heima. En
hvernig finnur maður þá hvar
í röðinni efnið er í flokknum?
Hvað er það, sem segir til um,
hvort efni er „kalkkennt“ eða
„loftkennt“?
Svarið er næstum því of ein-
falt: Það fer eftir fjölda elektr-
ónanna í atómi efnisins.
Frumefni, sem hefur 3 elektr-
ónur, hefur tvær skeljar, þess
vegna fer það í 2. flokk, en
þar sem það hefur aðeins eina
elektrónu í ytri skelinni, fer
það í fyrstu röð í 2. flokki.
Þetta efni heitir lithium. Frum-
efni, sem hefur 53 elektrónur,
mundi falla í 4. ílokk, því að
í honum eru þau efni, sem hafa
frá 37 og upp í 54 elektrónur.
Það mundi verða í næst síðustu
röð í sínum flokki. Þetta efni
er joð.
Með öðrum orðum: Fjöldi
skelja í atómi segir til um í
hvaða flokki efnið er og fjöldi
elektrónanna í atómi efnisins
ákveður eiginleika þess og eftir
því er efninu raðað innan
flokksins. Þannig eru það el-
ektrónurnar, sem ráða fyrst og
fremst um það hvaða eiginleik-
um efnið er búið.
Skoðanakönnun i Khöfn
um samiíf ungs fóiks.
Yfir 300 studentat', piltar og
stúlkur svöruðu.
Frá fréttaritara Vísis. —
Khöfn í fyrradag.
Bandaríski mannfræðingur-
inn, prófessor dr. Harold T.
Christensen, sem dvalist hefur
í Danmörku um margra mán-
aða skeið, hefur nú Iagt fram
greinargerð um skoðanakönn-
un sína hjá dönskum háskóla-
nemum, um viðhorf þeirra á
sviði kynferðismála, cinkanlega
að því er varðar samlíf ungs
fólks, sem ekki hefur gengið í
hjónaband, en er að staðaldri
saman eða er trúlofað.
Það voru stúdentar við
Khafnarháskóla, sem prófes-
sorinn spurði um þessi mál. í
formála greinargerðarinnar,
sem er skrifuð á ensku, segir dr.
Kaare Salastoga, mannfræð-
ingur við Khafnarháskóla, og
leggur áherzlu á, að af 318 stúd-
entum hafi aðeins 7 ákveðið, að
taka ekki þátt í rannsókninni.
Nemendurnr stunda ýmsar
greinir, læknisfræði, mál o. fl.
Næstum helmingurinn af þeim,
er svöruðu (karlar 46, konur 44
af hundraði) tóku þá afstöðu,
að aldrei sé hægt að réttlæta,
að maður sé konu sinni ótrúr
eða kona manni sínum.
Viðhorfið annað
— fyrir hjónabandið .
En þegar um er að ræða við-
horfið fyrir hjónabandið er við-
Þá erum vér komnir að skýr-
ingunni á því, að mennirnir
geta nú hagnýtt sér kjarnork-
una.
Næsta grein:
Atóm að störfum.
horfið allt annað. Næstum allir
stúdentarnir, piltar og stúlkur,
telja eðlilegt, að trúlofað fólk
hafi mök saman og næstum %
eru sama sinnis um samlíf pilts
og stúlku, sem jafnan fara út
saman. Piltar meðal stúdenta
eru þó öllu frjálslyndari í þessu
efni en stúlkurnar.
Séu piltur og stúlka ást
fangin hvort í öðru og þar
ofan opinberlega trúlofuð
telja 97.2 piltanna sjálfsagt
eða aðhyllast a. m. k. ofan-
nefnda skoðun, og 92.2%
stúlknanna, en sé ekki um
opinbera trúlofun að ræða,
heldur að piltur og stúlka
séu jafnan saman, eni töl-
urnar nokkru lægri, 79.9 og
75.7%.
Spurt var hvenær hæfilegt
væri fyrir ungt fólk að hefja
svo náið samlíf og hér um ræð-
ir, töidu piltarnir að réttast
væri að bíða þar til tveimur
mánuðum áður en trúlofun
væri opinberuð, en stúlkurnar
hálfum mánuði áður. Sýnir
þetta, segir prófessornn, meiri
íhaldssemi og varfærni meðal
stúlknanna, og ennfremur hafi
svör beggja borið meiri íhalds-
semi vitni, þegar um var að
ræða dóttir, sem þau kynnu að
eignast. Og öllum bar þeim
saman um íhaldssemi eigin
mæðra í skoðunum um þessi
mál!
Jómfrúr.
Um það bil helmingur stúd-
entanna sagðiað það skipti engu
máli hvort stúlkan, sem þeir
^anga að eiga sé jómfr* eða
ek.ki, en 3A kvenstúdenfanma
vilja helzt pilt, sem er hrekm
sveinn.
Af svarendum höfðu % af
nánu samlífi að segja og á ald'h-
inum 21—29 næstum %. Yfir-
leitt var meðalaldurinn, er slíkt
byrjaði 19 ár, að því er piltana
varðaði og 20 fyrir stúlkurnar.
Prófessorinn vekur athygli á
hinu mikla frjálslyndi, sem riki
meðal stúdentanna um þessi
mál, og í samræmi við það, að
lifað sé í anda þess frjálsræðis.
Að lokum, segir prófessorinn,
að þar sem hægt sé að gera sam-
anburð komi niðurstöðurnar
j heim við athuganir danska
' læknisins dr. med. Kristen
Aukens.
II. €. A nelerscn :
Kosinn varaforseti
skáldaféiags.
Dagblaðið „Grand Forks
Herald“ flutti nýlega þá frétt,
að dr. Richard Beck hefði verið
kosinn varaforseti skáldafé-
lagsins „The American Poetry
League“, sem hefir bækistöðv-
ar sínar { Kingsville, Texas; em
hann hafði áður átt sæti í
stjórnarnefnd félagsins. Telur
félagið nokkur hundruð með-
limi 1 Bandaríkjunum og Can-
ada, og fór kosning embættis-
manna fram með bréflegri at-
kvæðagreiðslu þeirra.
Skáldafélag þetta gefur bæði
út ársfjórðungsrit og einnig ár-
legt Ijóðasafn („From Sea t*
Sea in Song“), og hafa kvæði
eftir dr. Beck komið út í báð-
um þeim ritum.
(Lögberg 12./6.).
• Akron, Ohio. — Flugvél
frá hernum lagði hér upp í
þriðju tilraun sína til flugs
yfir Norðurpólinn. Tvisvar
hefur liún orðið að snúa við
sakir veðurs.
Sparigrísinn.
».'' I' 11 .. .■■■. 'l'.l.l
■ , \k ,
v-A \- ‘ v : ^ / t
K\ A\\ u ■ // /
í barnaherberginu var j
nnkiS af leikföngum. Uppi;
á skápnum stóð sparibauk- j
urmn, bann leit alveg ems
út og lítill grís. Það var rifa
á hryggnum á honum og mn
um rifuna höfðu verið látn-
ir margir pemngar og nú
var hann orðinri svo úttroö-
inn að þaS var ekki hægt
að hrista til penmgana inn
í honum og það var í raun-
inni eins mikið'og hægt var
að ætlast til af sparigrís.
Hann vissi líka að með öll-
um þeim peningum sem
voru í maganum á hcnum
var hægt að kaupa allt sem
var í barnaherberginu. —1
Kommóðuskúífan var cpm!
til hálfs og þar sást í brúðu.
Hún gægðist upp og sagði:
„Eigum við nú að látast
vera fólk, það er alliaf
gaman.“ Og nú fór að fær-
ast líf í tuskurnar. Tunglio
skein inn um gluggann.
Allir voru boðmr. Líka
brúðuvagmnn. Hann var
nú ekki beinlínis fínlegur,
,,en allir hafa eitthvað sér
til ágætis“, sagði hann.
Sparigrísinn var sá einasti
sem boðið var sknflega.
Litla brúðuleikhúsið var
strax sett upp. Rugguhest-
urinn talaði um hrein-
ræktaða hesía og tamn-
ingu, barnavagninn talaði
um járnbrautir cg gufuvél-
ar. já, hver og emn talaði
um það sem hann þekkti
bext og stofuklukkan tal•
aði um pólitík og sagði
altaf tik, tik, það var auð-
vitað pólitík. Hún vissi
alltaf hvað klukkan sló.
Svo byrjaði leikurinn.
Brúðan varð svo hrifin að
hún fór úr hálsliðnum og
sparigrísinn varð svo hrif-
inn, að hann arfleiddi eina
brúðuna að öllu sínu og svo
valt harm niður á gólf cg
fór í þúsund mola og pen-
ingarnir skoppuðu um allt
og mest og lengst ultu siíf-
urdal irnir, því þá langaði
út í heimmn og þangað
komust þerr líka. En dag-
mn eftir var kommn nýr
sparibaukur. Það var eng-
inn peningur í honum og
þess vegna var ekki hægt
að láta hringla í honum, og
að því leyti var hann líkur
hinum. Svona var byrjun-
in og þá er líka bezt að
hætta hér.