Vísir - 16.08.1958, Qupperneq 4

v í s m
Laugardaginn 16. ágúst 1953
JúlíuA UaMeehí
LANDHELGISMÁLIÐ
Forspjall.
{visindalegá veTndun fiskimiða
Almennt mun vera svo á litið, landgrunnsins, en samkv. þess-
að sérhvert mál hafi tvær hliðar
eftir þvi, hvernig málavextir
eru, hvernig á málinu er haldið
og hvernig á málið er litið, og
af þessu síðarnefnda atriði er
sjálfsagt sprottið máltækið:
„Sínum augum litur hver á silfr-
ið.“
Satt að segja hélt ég, að land-
helgismálið væri undantekning,
að Islendingar litu það allir
sömu augum, augum metnaðar
og ástúðar, litu fyrst og fremst
á mál þetta sem múl allrar þjóð-
arinnar, en ekki sem flokksmál
eða stétta, settu það ofar rig og
dægurj^rasi. Þvi miður hefur
þetta ekki orðið, þegar við erum
að stíga stóra sporið, að víkka
fiskiveiðilandhelgina í 12 mílu-
fjórðunga, sem er langþráð tak-
mark og hefur knnske þess
vegna fengizt, of fljótt, ef það
er þá að fulu fengið.
Stutt söguágrip.
Ekki ætla ég mér að rifja hér
upp sögu þessa merka máls, að-
eins minna á, hvað gerzt hefur
á þessari öld í landhelgismálinu,
en í þvi vorum við Islendigar
furðu tómlátir þar til þremur
um lögum er sett reglugerðin
um verndun fiskimiða fyrir
Norðurlandi 22. apríl 1950, og
tæpum tveimur árum seinna eða
19. marz 1952 reglugerðin um
verndun fiskimiða umhverfis Is-
land, eftir að genginn var hinn
gagnmerki dómur millirikjadóm-
stólsins í Haag i fiskiveiðimáli
Bretlands og Noregs, 18. des.
1951, en þar urðu Bretar alger-
lega undir, svo sem kunnugt er.
Dómurinn vakti gífurlega at-
hygli hjá fiskveiðiþjóðum öllum,
því hann var meðfram dauða-
dómur yfir þriggja milna land-
helginni ensku, sem aldrei átti'
sér nokkra stoð i þjóðaréttin-
um og varð loks sjálfdauð og til
grafar borin á ráðstefnúnni í
Genf um réttarreglur á hafinu,
sem sett var 24. febrúar þ. á.
I þessu sambandi ber vissu-
lega að geta þess, að á allsherj-
arþingi Sameinuðu þjóðanna ár-
ið 1949 fékk sendinefnd Islands
því framgengt, að þjóðréttar-
nefnd Sameinuðu þjóðanna, sem
falið var að gera tillögur um
réttarreglur þær, er gilda skyldu
á úthafinu, var jafnframt falið
að athuga og gera tilögur um
meginbreyting hefur verið gerð
á reglugerð þessari og hinum
eldri — þótt þessi reglugerð sé
einnig sett samkv. lögum nr.
44/1948 og 1. nr. 81/1952 um vis-
indalega friðun fiskimiða land-
grunnsins — að friðunarlínurnar
eða landhelgislínumar eru orðn-
ar tvær, önnur fyrir innlend
skip, sú innri eða gamla frá 1952,
hin, sú nýja eða ytri, fj-rir út-
lendinga.
Hvernig er svo þessari nýju
reglugerð tekið? Engan íslend-
ing getur furðað, sem nokkuð
hefur kynnt sér fiskveiðisögu
okkar og annarra þjóða, að vest- j hef ég áður i ritgerðum minum
rænu þjóðimar i Norðurálfu með bent á, hve sjálfsagt og nauð-
sem um þennan fund hefur verið
skrifað og útvarpað hér heima
og nokkuð útlend skrif um hann,
verð ég hiklaust að láta þá skoð-
un i ljós, að Island muni hafa
hagnast þjóða mest á ráðstefn-
unni. Fyrst og fremst má líta
svo á, að þriggja mílna reglan
sé úr sögunni, jafnvel Bretar
sjálfir eða fulltrúi þeirra afneit-
aði henni og má nærri geta, að
ekki var það gert án innri harm-
kvæla og út úr stökustu neyð og
einstæðingsskap.
1 öðru lagi hefur fengizt full-
komin staðfesting á því, að heim-
ilt sé og rétt að draga beinar
grunnlínur milli grunnlínustæða
og i þessu sambandi samþykkt
að fella niður ákvæði um há-
markslengd grunnlínu.
1 þriðja lagi er talið rétt og
heimilt að greina milli eiginlegr-
ar landhelgi og fiskveiðiland-
Séum við íslendingar alILp
sammála okkar ágæta fulltrúa
á Genfarráðstefnunni um að ó-
hætt muni vera að færa fiskveiði
landhelgina út allt að 12 sjómíl-
um og það finnst mér, að \ið
höfum alltaf viljað og jafnvel
sumir lengra, einkum VTestfirð-
ingar, hvers vegna stöndum við
þá ekki saman hér heima? . (
Óúnægjan hér heima.
Þessari mikilvægu spurningu
vil ég svara á þessa leið: Óá-
nægjan hér heima stafar aðal-
lega af því að reynt hefur hefur
verið, að gera landhelgLsmúlið
að nokkurs konar flokksmáli í
stað þess, að það er fyrst og
fremst mál allrar þjóðarinnar,
hvar í flokki sem menn standa.
Þetta kemur fram i blaðaskrif-
unum um landhelgismálið og í
árum eftir lýðveldistökuna 1944 ]ancjhelgina.Að slík tillaga fékkst
■ t. d. mótmælti ekki Alþingi ■ gamþykkt þrátt fyrir andstöðu
nauðasamningnum 24. júli 1901, stórvelda þeirra, er ein höfðu ráð
sem Bretar óefað neyddu Dani(ið um regíur þærj sem þeim
til að gera, þvi hann var alger. licom ^ezt að telja gildandi um
stefnubreyting frá skoðunum
þeim, sem öldum saman riktu
hjá Dönum um viðáttu íslenzkr-
ar landhelgi.
Það er fyrst í sambandsfrum-
landhelgi annarra þjóða, var
ekki eingöngu stór „diplómat-
iskur“ sigur, heldur og hinn
þýðingarmesti framvegis fyrir
meðferð landhelgismála og mála
Breta í broddi fylkingar, brugð-
ust mjög illa við þessari reglu-
gerð, þvi um aldaraðir hafa þær,
sem nú verst láta, rekið skefja-
lausan veiðiþjófnað við strend-
ur íslands alla leið inn á firði og
flóa, meðan hægt var. Þær virð-
ast hvorki geta skilið né vilja
skilja, og á þetta einkum við
Breta, að verndun fiskimiðanna
i hafinu kringum ísland er hvort
helginnar eða lögsögunnar, og'n^u ieShigerðinni sjálfri.
Bæði Alþýðublaðið og Þjóð-
viljinn urðu í fyrstu sammála
um að gera formann Sjálfstæðis-
synlegt það ei\
Þá má í fjórða lagi nefna, að
með því að samþykkja tillögu
Suður-Afríku hefur ráðstefnan
viðurkennt, að utan þess svæðis
beri að viðurkenna forgangsrétt
strandríkis til fiskveiða.
Þá kom það og greinilega í
Ijós, að flestir fulltrúanna á ráð-
stefnunni vildu 6 til 12 sjómílna
landhelgi, og að tillaga Kanada
tveggja i senn lífsskilyi-ði fyrir um 12 sjómílna landhelgi fékk
líf og framtíð íslenzku þjóðarinn- / flest atkvæði, en henni fylgdi Is-
ar, því Island er óbyggilegt, ef
fiskm-inn verður frú okkur tek-
land. Því miður var hún aðeins
samþykkt með naumum meiri-
inn með rúnyrkju eða ofbeldi, hluta, svo að engin endanleg
og fyrir xöxt og viðgang fiski-
stofnsins sjúlfs, sem gjöreyðist
smútt og smútt vegna ofveiði, ef
ekki verður þegar rönd við reist.
lausn fékkst í Genf á landhelgis-
málinu.
Jafnvel þótt svona færi, er
það haft eftir okkar ágæta þjóð-
Norðursjórinn er nærtækt' réttarfræðingi Hans G. Ander-
dæmi um eyðileggingu frjó-1 sen, að Islendingar hafi alger-!
samra fiskisvæða sökum ofveiði
flokksins, varaformann hans og
i stuttu máli flokkinn allan tor-
tryggilegan í augum almennings
út af landhelgismálinu og mun
hafa orðið þar fyrstur til alþing-
ismaður, sem að visu telur sig
alþýðuflokksmann, en mun í
raun og veru fylgja báðum á
sjónarsxið Alþýðuflokknum og
Framsókn. Formaður Sjálfstæð-
isflokksins kvað hann gjörsam*
lega í kútinn innan veggja Al-
þingis.
Þá tók við Þjóðviljinn, blað
sjávarútvegsmálaráðherra, og
komu fyrir aðrar eins klausur
með breyttu leferi og að íslenzir
togaraútgerðarmenn hefðu gert
þjóðhættuleg samsæri við brezka
útgerðarmenn um að veita þei-:n
fiskveiðiréttindi i islenzkri lani-
varpinu 1908 5. gr. sbr. 4. lið ^ varðandi friðun fiskistofnanna
3. gr. frumvarpsins, að rétt- hjá. Sameinuðu þjóðunum.
urinn til veiði í landhelgi var
ekki hinn sami fyrir Dani og Is-J Kröfnr vaxa ört
lendinga, landhelgi Islands var um rýmkun landlvelginnar,
ætluð Islendingum einum. En í | Enda þótt reglugerðin um
baráttunni gegn frumvarpinu Jverndun fiskimiðanna umhverí-
var ekkert um þetta atriði is ísland vekti almennan fögn-
skeytt, frumvarpið var fellt og i j uð yfir þvi, að áfram var stefnt
sambandslögum frá 1918 var í rétta átt, og þótt fyrir liggi
landhelgin sameiginleg, sem var Ifjöldi vitnisburða um, að hún
hafi viðast hvar orðið til hins
mesta gagns og ekki mátt seinna
koma, svo ekki yrði fiskimið
okkar með öllu upp urin af yfh’-
gangi og ofveiði dragnótabáta
og þó einkum tagara, þá kom
það brátt i Ijós, að of skammt
var farið. Urðu kröfur lands-
manna þá i stuttu máli þær, að
rýmkuð yrði landhelgin og frið-
unariínan færð lengra fram,
helzt um allt að átta mílufjórð-
ungum eða sjómílum -eða i 12
sjómílur, eí þess væ.ri kostur,
og Bretar geta þar fyrst og
fremst sjálfum sér um kennt. En
jhvað kemur til, að ekki verður
vart við almennan fögnuð yfir
regiugerðinni hér heima? Áður
en ég reyni að svara þessari
þýðingarmiklu spurningu, vil ég
minnast nokkuð á ráðstefnuna
lega óbundnar hendur um víð- Auk skamma og dylgua
áttu fiskveiðilögsögu okkar. Frá um í°imann Sjálfstseðisflokks-
jafnágæíum lögfræðingi og ég ms ^ytur nefnt blað ag honum
veit að Andersen er kemur mér skopmynd eða skripamynd, og
þessi staðhæfing nokkuð ein- ba:li heyrt því fleygt, a.5
kennilega lega fyrir sjónir. Varla van“‘l bail l)arna leiU m.'l!-^
getur hann átt við' að íslenzka al- stal'fmann> blaðið Þjc/5-
ríkisstjórnin geti farið með viljann- er Það l30 en&in bóí *
fiskveiðilögsöguna lengra út en,™11, meðan blaðið biður ekrvi
lstórhættulegt ákvæði, ekki sízt
þar sem Færeyingar máttu með
þessu móti hagnýta sér íslenzku
landhelgina sem sína eign. Ekki
vildi rikisstjórnin 1930 setja á
Alþiugi við öxará lög um land-
helgina, taldi það móðgun við
hina tignu útlendu fulltrúa, sem
komu á þessu merkisári Alþing-
is færandi hendi frá ríkisstjórn-
um sínum.
I gleðilátunum og glaumnum
yfir lýðveldistökunni 1944
gleymdist og landhelgin, en seint
á árinu 1946 og snemma ársins ’að grunnlínustæðunum yrði all-
í Genf, en frá henni hefur Davíð 12 sjómílur, sérstaklega ekki (velvirðingar á þessu óhappi.
Ólafsson fiskimálastjóri sagt it- [ eftir að íslenzka tillagan um
arlega og vel í 5., 7., 8. og 13. !einkarétt strandrikis til fisk-
tölubl. Ægis þ. á. Jveiða utan tólf milna var felld,
en til þess að drepa hana gengu
Rúðstefnan í Genf.
Ekki ætla ég mér að rekja
En svo ómaklega sem Þjóðvilj-
inn ræðst á formann Sjálfstæðis-
flokksins, þá fær utanríkisráð-
herrann hálfu verri útreið í
nefndu blaði og þótt ekki væri
nema tíundi parturinn sa-nnur af
þvú, sem blað sjávarútvegsmála-
Rússar og Bretar fram fyrir
skjöldu, í öllu falli 1-kki lengra
gang hinna ýmsu tillagna á þess- | en ráðstefnan ákv-að að land-I
um merka fundi, þar sem Island jgrunnið skyldi teljast, nema al- raðherra segir um samstaii*-
átti valinn mann i hverju r.úmi, ; veg sérstaklega stæði á, fram á
en hafandi kynnt mér það allt, 200 metra dýpi.
1947 er sem þjóðin öll vakni til
skilnings á þýðingu landhelg-
innar og að hún sé hluti af sjálf-
stæðisbaráttu okkar, og vissu-
lega stendur ekki á rikisstjórn
og Alþingi. Farmanna. og fiski-
mannasamband Islands sam-
þykkir djarfar og réttmætar til-
lögur um stækkun landhelginn-
ar og skorar á rikisstjórn og Al-
þingi að fylgja þeim fram ög á
þingi 1948 bera þrir ungir alþing
ismenn fram þingsályktunartil-
lögu um landhelgisgæzlu og
stækkun landhelginnar, sem er
samþykkt, sömuleiðis ákveður
Alþingi að segja upp samningn-
um frá 24. júní 1901 og gefin eru
út lög nr. 44, 5. apríl 1948 um
viða breytt, færð lengra út og
línurnar þeirra á milli bæði
lengri og í samræmi við gömul
og þekkt fiskimið og Selvogs-
bankanum um fram allt bjarg-
að og loks, að lokatakmarkið
yrði: Landgrunnið kringum Is-
land helgað okkur ísleiulii^um
einum til eignar og fiskveiða.
Eeglugerð 30. júlí 1958.
Nú hefur verið sett ný reglu-
gerð um fiskveiðilandhelgi Is-
lands, þar sem hún er afmörkuð
12 sjómílur utan við grunnlínu,
sem er dregin frá nákvæmlega
sömu grunnlínustæðunum og á-
kveðin voru 1950 og 1952. Þeim
hefur ekki verið breytt, en sú
manns hans i vinstra ráðunej’t-
in u, utan rikismálaráðh e r ran n,
I
,og gjörðum hans í landhelgis-
málinu, þá væri þessi ráðherra
beinlínis svikari við málstað
okkar Islendinga — í stuttu máli
landráðamaður — og í eldhús-
dagsumræðum man ég ekki bet-
ur en að sjávarútvegsmálaráð-
herra legði áherzlu á, að allt se:n
Þjóðviljinti hefði sagt um utau-
ríkismálaráðherrann i landhelg-
ismálinu væri satt og rétt.
Skarst þá forseti Sameinaös
þings í leikinn og þar blak af
sinum manni og sama hefur Al-
þýðublaðið gert, farið ófögrum
orðum um framhleypni og
klaufaskap sjávarútvegsmála-
ráðherra o. s. f. í nefndu máii,
en blað forsætisráðherra hefur
reynt sem oftar að stilla skap
sinna samherja, klappar góðlát-
lega á kolla þeirra, biður þá að
vera nú börnin góðu, brosir vand
ræðalega til beggja hliða, en.
flytur því miður greinar, sem,
Það er næstiun því takrnarkalaust hve mikinn skaða fárviðri J jafnvel eru hálfgildis árás á
getur gert. Þessi mynd er frá Tékkóslóvakíu og sýnir hvernig Genfarráðstefnuna eða fulltrúa
skógarsvæði var umhorfs eftir storm sem geisaði þar nýlega. j íslands þar.
Myndin er tekin í nágranni Zahradiste. I Frh. á 9. s.