Forvitin rauð - 01.01.1982, Blaðsíða 4

4 FORVITIN RAUÐ
Rauðsokkahreyfingin
Ljár í þúfu
i
kvennaframboðs
Frá því að skipulegar um-
ræður um kvennaframboð í
Reykjavík hófst, eru liðnir um
10 mánuðir. Mestur tími hefur
farið í að ræða hugmynda-
fræðilegan grundvöll sem síðan
var samþykktur í janúar sl. og
birtist í heild hér í blaðinu. Enn
er minna vitað um aðra þætti
framboðsins, stefnan er enn
ekki fullmótuð og þeirri spurn-
ingu ekki fullsvarað, hverjir
starfshættir verða eftir kosn-
ingar, innan sem utan borgar-
stjórnar.
Hugmyndin um kvenna-
framboð kom upp í jaðri Rauð-
sokkahreyfingarinnar, nokkrir
félagar í Rshr og konur utan
hennar stofnuðu umræðuhóp.
Rshr sem slík átti ekki aðild að
umræðunum og hefur form-
lega ekki tekið afstöðu til
kvennaframboðs.
Umræðurnar hafa nú þróast
þannig að Rshr er ekki lengur
stætt á öðru en að láta í sér
heyra. Þessari grein er ætlað að
túlka sjónarmið sem ríkjandi
eru innan miðstöðvar hreyfing-
arinnar, þó gera megi ráð fyrir
að einhverjir félagar séu á öðru
máli.
grundvöllur sem þær kvenna-
framboðskonur hafa samþykkt
(sjá annars staðar í blaðinu), er
ruglingsleg samsuða upp úr
kvennamenningarhugmyndun-
um svokölluðu. Hann er í al-
gerri andstöðu við þann grund-
völl sem Rshr samþykkti á II
þingi sínu 1976, sem kvað á um
þau sjónarmið sem æ síðan
hafa legið stefnu og starfshátt-
um Rshr til grundvallar. Þau
veigamestu eru að það sé
kapítalisminn (en ekki karl-
menn) sem kúgi konur, að það
þurfi að leysa þau verkefni sem
konur sinna á heimilum á sam-
félagslegan hátt (við getum
kallað það sósíalískar lausnir),
en þetta síðarnefnda er í and-
stöðu við sérhverjar tilraunir til
að upphefja eða göfga hlutverk
kvenna á heimilum. Síðast en
ekki síst hefur það sjónarmið
verið ríkjandi að takmark Rshr
sé að vekja verkakonur til bar-
áttu fyrir skýrt afmörkuðpum
markmiðum, sem hvert um sig
breyti þeim raunveruleika sem
konur búa við og sem kúgar
þær. í þessari viðleitni sinni
hefur Rshr kallað á stuðning
verkalýðssamtakannna og beitt
sér fyrir því að verkalýðsfélög-
in setji fram kröfur eins og t.d.
um fæðingarorlof, hærri laun
kvenna, dagvistarheimili o.fl. í
þeirri baráttu hefur Rshr átt
samleið með róttækasta hluta
verkalýðsstéttarinnar.
Rshr hefur ætíð lagst gegn
þeim viðhorfum innan borg-
aralegra kvennasamtaka að
málið sé að fá konur í áhrifa-
stöður í samfélaginu. Hún
hefur beitt þeim rökum að lífs-
skilyrði sjálfs þorra kvenna,
útivinnandi, lágtlaunaðra
verkakvenna, sé eina raunhæfa
viðmiðunin um þá kúgun sem
konur eru beittar og aðeins
með baráttu þeirra sjálfra
breyti þær eigin stöðu. Rshr
hefur ekki látið sig það varða
hvort kona sé í stjórn Vinnu-
veitendasambandsins eða ekki
og telur það litlu breyta um
stöðu íslenskra verkakvenna þó
t.d. kona sé á forsetastóli.
Tvenns konar ósættanlegar
grundvallarskoðanir rákust á
innan kvennaframboðshópsins
með þeim afleiðingum að þeim
konum sem voru lengst til
vinstri (og héldu sig við grund-
völl Rshr) var ýtt þar út. Eftir
sátu „óháðar“ vinstrikonur,
menntakonur og borgaralegar
konur, undir forystu kvenna-
menningarpostulanna.
Ágreiningurinn við kvenna-
framboðskonur birtist m.a. í
mismunandi skilningi á eðli
kvennaframboðs, þær róttæk-
ari höfðu hug á að leggja fram-
boðið upp sem einn lið í að-
gerðum kvenna til að berjast
fyrir ákveðnum, skýrt afmörk-
uðum kröfum, sem borgar-
stjórnarþátttaka gæti nýst við,
— það yrði skilgreint nákvæm-
lega áður en út í framboð væri
komið hverjar þær kröfur
væru, hvernig yrði hægt að ná
þeim fram og einnig hverjar
takmarkanir borgarstjórnar
væru. Fylgismenn þessara
skoðana höfnuðu því sem sagt
alfarið að borgarstjórn (frekar
en önnur borgaraleg valdatæki
í samfélaginu) væri endanlegt
markmið í sjálfu sér.
Einnig birtist ágreiningurinn
í mismunandi afstöðu til þess
hvernig gert yrði upp við
stjórnmálaflokkana. Þær rót-
tækari vísuðu því algerlega á
bug að þeir yrðu einungis af-
greiddir sem karlastofnanir
eins og kvennaframboðskonur
gera nú og töldu það bráðnauð-
synlegt að stefna þeirra og
starfshættir væru skilgreindir
og afstaða tekin á grundvelli
slíkrar skilgreiningar. Með
öðrum hætti yrði ekki hjá þvi
komist að standa rökþrota
frammi fyrir fyrirsjáanlegum
viðbrögðum þeirra við kvenna-
framboðinu (einkum Alþýðu-
bandalagsins), sem án efa yrðu
þau að stilla konum ofarlega á
lista eins og komið hefur á dag-
inn hjá Abl. Hvernig á núna,
með röksemdafærslu þeirra
kvennaframboðskvenna, að
svara þeirri spurningu hvort
þessi svokallaði „reynsluheim-
ur kvenna“ sem öllum konum á
að vera sameiginlegur, komist
ekki nægilega að í borgarstjórn
með því að kjósa Alþýðu-
bandalagskonur þangað inn?
Hvað aðgreinir konur í kvenna-
framboðinu frá t.d. Alþýðu-
bandalagskonum?
Vilja Rshr feiga
Kvennaframboðskonur ætla
nú að stofna „nýja kvenna-
hreyfingu“, sem gæti fremur
virkjað konur en Rshr að þeirra
sögn og mætti ekki þeim for-
dómum sem konur hafa gagn-
vart Rshr. Rshr er að þeirra
mati of róttæk og hefur „lokið
hlutverki sínu“.
Með þessu hugarfari lögðu
nokkrar kvennaframboðskon-
ur til á fundi hreyfingarinnar í
des. sl. að Rshr yrði lögð niður.
Látið var í veðri vaka að
„margar konur" gætu ekki fellt
sig við grundvöll hennar.
Að baki tillögunni lá að með
því að leggja Rshr niður ættu
þær hægara um vik með að
stofna og starfa í „nýrri
kvennahreyfingu". Væri Rshr
dauð þyrftu þær ekki að rök-
styðja það pólitískt, hvorki
gagnvart fyrrverandi félögum
Gamall ágreiningur
Sá hugmyndafræðilegi
Hugmyndafræðilegur grundvöllur
kvennaframboðs
Hvað sameinar konur?
Hlutverk kvenna hefur frá fyrstu tíð verið að vernda líf og viðhalda því. Konur ganga
með börnin, fœða þau og ala upp. Vinnustaður þeirra hefur verið á heimilinu eða í nám-
unda við það, og þar hafa konur þróað sínar sérstöku aðferðir við matargerð, fatasaum,
Ijósmóðurstörf, uppeldi barna og kennslu, þvotta og önnur þrif, hjúkrun og umönnun
sjúkra og aldraðra. Þrátt fyrir ólík lífskjör kvenna er þetta sameiginlegur reynsluheimur
þeirra, arfur þeirra frá kynslóð til kynslóðar, það sem hefur mótað heimsmynd þeirra,
sjálfsímynd og menningu.
Að hluta til hafa þessi hefðbundu störf kvenna fcerst frá heimilinu út ísamfélagið, en
samt sem áður hvílir uppfylhng daglegra þarfa enn á herðum kvenna og bætist ofan á
vinnu þeirra utan heimilis. Við þessar aðstæður lifa konur við sífellda sektarkennd.
Vinnuálag þeirra er margfalt, þær eru á stöðugum hlaupum milli vinnustaðar, verslunar,
barnagæslu og heimilis. Án þeirra starfa sem konur vinna á heimilinu getur ekkert þjóð-
félag verið til, en þrátt fyrir það eru þessi störf ekki metin sem vinnuframlag til samfélags-
ins heldur sem einkamál hverrar og einnar konur.
Vegna hinnar hefðbundu verkaskiptingar kvenna og karla er verðmœtamat þeirra ólíkt.
Samfélagsþróunin hefur motast af verðmætamati karla, og reynslu kvenna gætir næsta
lítið við stjórnun heimsins. Nú er svo komið, að náttúra og lífríki jarðar eru í hættu, og
tæknivœðingin og sú mengun sem af henni leiðir verður æ meiri og tillitslausari við frum-
þarfir mannsins. íþessum heimi virðist oft ekki rúm fyrir mannleg samskipti, tilfinningar,
náttúruskynjun og sköpun, og í dag er mannkyninu ógnað af vígbúnaðarkapphlaupi sem
stefnir ígereyðingu. Þessari þróun verður að snúa við, um það hljóta konur að sameinast.
Hvers vegna kvennaframboð?
Það sem einkennir reynsluheim kvenna er að hann er svo til ósýnilegur, og að hann er
lítils metinn. Valda- og áhrifaleysi kvenna blasir alls staðar við í íslensku þjóðfélagi. Á
alþingi sitja aðeins 3 konur á móti 57 körlum, og engin þeirra er kjördæmakjörin. í ríkis-
stjórninni er engin kona. í sveitarstjórnum er 71 kona á móti 1076 körlum. í 15 manna
miðstjórn Alþýðusambands íslands eru aðeins 2 konur, og í stjórn Vinnuveitendasam-
bands íslands er engin kona. Þetta er staðreynd, þrátt fyrir það að konur eru helmingur
þjóðarinnar og meirihluti félaga í verkalýðshreyfingunni. Sama gildir um aðrar stofnanir
þjóðfélagsins. í áhrifamestu og mest launuðu stöðunum eru karlar. Konur vinna ólaunuð
störf á heimilinu og láglaunastörfin á vinnumarkaðinum. Nýlegar skýrslur sýna, að árið
1979 náðu aðeins 3% giftra kvenna meðaltekjum, en yfir 60% kvæntra karla náðu því
marki. Af þessum tölum má sjá, að konur eru svo til valdalausar, þegar þau mál eru ráðin
sem varða samfélagið allt.
Allir stjórnmálaflokkar á íslandi eru byggðir upp og þeim stjórnað af fámennum hópi
karla. Það eru karlar sem setja leikreglurnar. enginn þessara flokka tekur sérstaklega mið
af reynsluheimi kvenna, og konur fá ekki að koma þar nær en körlum hentar. Málefni
sem konur láta sig miklu varða eru að vísu stundum á stefnuskrá flokkanna, en þau sitja
gjarnan á hakanum þegar að framkvœmdum kemur. Eins og málum er nú háttað virðist
það fullreynt að konur geti aukið vald sitt og athafnasvið í íslenskum stjórnmálum með
því aðfara hina hefðbundu leiðflokkakerfisins.
þeirra og völd íþjóðfélaginu ekki aukist til neinna muna. Ástæðurnar fyrir því eru margar
ogflóknar, og kann ein þeirra að vera sú, að konur hafi sætt sig við ríkjandi verðmæta-
mat. ístað þess að miða við hlutverk og stöðu karla eru konur nú farnar að gera sér grein
fyrir hinu jákvæða í lífi sínu og reynslu, einhverju sem þarf að varðveita og þróa áfram,
ekki bara þeirra sjálfra vegna heldur vegna samfélagsins alls. Markmið kvennaframboðs-
ins er að ónotaður viskuforði kvenna verði nýttur, að hinn sérstaki reynsluheimur þeirra
verði gerður sýnilegur og metinn tiljafns við viðhorf karla sem stefnumótandi afl íþjóð-
félaginu. Þáfyrst geta konur og karlar unnið saman, að karlar viðurkenni og tileinki sér
þennan reynsluheim, á sama hátt og konur tileinki sér það besta og lífvænlegasta af við-
horfum karla.
14. janúar 1982..