Morgunblaðið - 22.03.1914, Page 1

Sunnudag
1. argangr
22.
marz 1914
ORGUNBLADID
138.
tölublað
RítstitSrnarsími nr. 500 1 Ritstjóri: Vilhjálmur Finsen. [ ísafoldarprentsmiðja__________| Afgreiðslusimi nr. 140
Biografteater
Reykjavíkur.
Bio
Undir ásíargrímu.
Ágætur amerískur sjónleikur
í 2 þáttum.
Triíz og Bubi.
Skemtileg barnamynd.

Bio-Kafé er bezt,
' Sími 349. HartYig Nielsen. ’
nm
Afhrak veraldar.
Drama í 2 þáttum.
Aðalhlutverk:
Wanda Treumann og
Viggo Larsen.
Róm.
Ljótnandi laiidlagsmyndir.
Skrifstofa
Eimskipaféíags íslands
Austurstræti 7
Opin kl. 5—7. Tals. 409.
Kaupið Morgunblaðið.
pa[===>B^]
Lítið í sýningargluggann hjá
Th. Th. Par sjáið þér örlítið
sýnishorn af vörunum sem nú
eru nýkomnar í verzlun Th. Th.

Karla og kvenna- regnkápur nýkomnar I Yörnliúsið.

Notið tsentlisvciu
frá sendisveinaskrifstofunni.
Slmi 4 4 4.
Auglýsið i Morgunblaðinu
JEeififdlag <ffieyRjavíRur.
AUGU ÁSTARINNAR
Eftir JOHAN BOJER.
Sunnudag 22. marz kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir í Iðnó.
Augiýsing.
Biblíufyrirlestur verður haldinn í loftsalnum í Báruhúsinu í kvöld
kl, 7 síðd. Efni: Tilvera mannsins eftir jarðlifið og upprisa hinna dauðu.
Inngangur ókeypis. Allir velkomnir.
Brl. símíregnir.
London 20/3 kl. 4l/3.
Heimastjórn Ira.
Andstæðinoar stjórnarinnar í neðn
málstoju parlamentisins báru Jram í
dag vantraustsyfirlýsingu á stjórnina
sokum að^erða hennar í heimastjórnar-
málinu. Vantraustsyfirlýsingin varfeld
með 54/ atkv. gegn 2/2.
London 21/3 kl. / síðd.
Borgarastyrjöld í Irlandi.
Ulsterbúar hejjast handa gegn heima-
stjórnarlagafrumvarpinu. Borgarstyrj-
óld í vandum á kverju augnabliki.
Stjórnin brezka hefir sent herlið til
Irlands.
Mrs. Annie Besant
og
„Stjarnan í austri“.
Flestir mentamenn hafa heyrt Mrs.
Annie Besant getið. Mörgum mun
og vera kunnugt um, að hún er for-
seti Guðspekisfélagsins og einhver
hinn bezti guðspekingur, sem nú er
uppi. Hún hefir verið talin mál-
snjallasta kona heimsins um víða ver-
öld og ein á meðal hinna helztu
spekinga heimsins. Og eins og
mörgum er kunnugt um, hefir alt líf
hennar verið sífeld leit eftir sannleik-
leikanum.
Hér á landi hafa víst fáir eða engir
átt því láni að fagna að kynnast þess-
um mikla spekingi og snildarrithöf-
undi. En þeir eru ef til vill ekki
svo tiltölulega fáir, sem hafa kynst
ritum hennar, og auðgað anda sinn
á hinum óþrjótandi vizkuforða, sem
hún hefir veitt heiminum. Annie
Besant er ein af þeim fáu, sem virð-
ast vera jafnvígir á alt. Hún hefir
ritað um þjóðfélagsmál, siðfræði, trú-
fræði, dulspeki, vísindi og ótal fleira,
og alls staðar kemur i ljós hjá henni
mannvit og rækileg þekking, íklædd
þeim snildarbúningi, sem að eins fá-
um tekst að færa hugsun sína í.
En auk þess, sem hún er forseti
Guðspekisfélagsins, er hún einnig
verndari (Protektor) félags þess er
heitir »Stjarnan í austri«. í þeim
félagsskap eru menn og konur víðs-
vegar um heim. Það eru guðstrúar-
menn (þ. e. þeir, sem trúa á tilveru
guðs, hvaða trúarbrögð sem þeir að-
hyllast að öðru leyti), sem vænta
þess, að mannkynsfræðari eða frels-
ari komi til jarðarinnar, áður langt
um líður. Tilgangur þessa félags-
skapar er að undirbúa þjóðirnar und-
ir komu hans; ef verða mætti, að
heimurinn bannaði honum ekki fræðsl-
una með lífláti, eins og svo mörgum
fyrirrennurum hans á liðnum öldum.
Kristnir menn, sem tilheyra þessum
félagsskap, segja, að þeir vænti komu
Krists; komi hann nú aftur til jarðar-
innar, eins og hann hafi sagt síðast
er hann kom og kendi austur á Gyð-
ingalandi. Brahmatrúarmenn nefna
þenna mannkynsfræðara að vísu
Krishna. En þeir segja að Krishna
og Kristur sé sama persóna. Þeir
trúa þvi, að Krishna eða Kristur
komi hvað eftir annað til að stofna
nýjan átrúnað, þegar hann sér að
þjóðirnar taka að snúa bakinu við
trúnni, sökum þess að þær eru vaxn-
ar upp úr þeim átrúnaði, sem nægði
þeim á lægra menningarstigi. En
þar sem átrúnaðurinn og vonin um
eilíft líf tekur að dofna, stendur sið-
gæðið allnjafna völtum fæti. Og þeir
tilfæra orð Krishna sjálfs, þessu til
stuðnings:
»Eg kem til jarðarinnar, þegar
réttlætinu verður bolað í burt og
lestir og ranglæti ná yfirráðum í heim-
inum. Eg fæðist á árþúsunda fresti
til að styðja hið góða, undiroka hið
illa og endurreisa réttlætið« (Bhaga-
vad Gíta).
Fjöldi kristinna manna felst og
einnig á þessa skoðun. Ög margir
trúa þvi, að höfundur tilverunnar sjái
svo um, að hver og einn kynnist
þeim átrúnaði, er getur orðið til að
þroska hjá honum þær lyndisein-
kunnir og eðliskosti, sem eru hon-
um framfaraskilyrði, bæði hérna og
hinu megin grafar. Þar í sé fólgið
gildi trúarinnar; þannig geti trúin
orðið oss til sáluhjálpar, þ. e. and-
legrar fullkomnunar. En Guðspekin
fræðir oss um það, að það er ekki að
eins að mannkynið vaxi upp úr hver-
jum átrúnaðinum á fætur öðrum, held-
ur líka hitt, að trúarbrögðin líkjast
berglindinni í þvi, að þau eru hrein-
ust við uppsprettuna. En þau eru öll
af sama berginu brotin, eru öll kom-
in frá hinum guðdómlegu fræðurum
mannkynsins. Og nú vænta menn,
að höfundur kristindómsins komi aft-
ur; að hann komi og ljósti á sann-
leiksbjargið að nýju, svo að lifandi
vatn nýrra og andlegra sanninda
streymi inn í heiminn. Og menn
búast helzt við, að hann stofni nýjan
átrúnað, sem verði máttarstólpi nýrr-
ar siðmenningar á komandi öldum.
Öll trúarbrögð hafa orðið að sætta
sig við að vera skoðuð sem villilær-
dómar í fyrstu. Þetta er svo eðli-
legt, að hitt mætti telja næsta óeðli-
legt, ef meginþorri mannkynsins
tæki nýjum og andlegum sannindum
með fögnuði. Trúarbrögðin virðast
að vísu vera sniðin eftir þörfum og
þroskastigi mannkynsins; en þau eru
engu síður ætluð þjóðum og kyn-
slóðum síðari alda, sem tekið hafa
meiri andlegum þroska en samtíðar-
menn trúarbragðahöfundanna. Þar
af leiðaudi eru þeir allajafna tiltölu-
lega fáir, sem eru færir um að veita
hinum andlegu sannindum viðtöku
í byrjun. Þeir eru fleiri, sem fá ekki
skilið þau og hafa þvi ímugust á
þeim. En skilningsskortur og van-
þekking er upphaf og undirót of-
sóknanna. Þvi verður og píslarvætt-
isdauðinn »löngum endir á« æfisögu
trúarbragðahöfundanna, eða svo hefir
það reynst á liðnum öldugi, Og ætli
heimurinn sé breyttur til batnaðar í
þessu tilliti ? Hvað ætli Kristur
mundi eiga í vændum, ef hann kæmi
til að kenna, gera undur og stór-
merki í augsýn lýðsins, eins og
þegar hann gekk um kring austur á
Gyðingalandi forðum daga?
Engar getur skal að því leiða. En
það kæmi oss ekki á óvart, þó ein-
hver sagnaritari komandi alda setti
þessar eða líkar setningar inn f frá-
söguna um síðustu æfistundir hans:
»Og þá kallaði lýðurinn og sagði:
»Lát þú lífláta þennan« . . og óhljóð
þeirra og hinna æðstu presta tóku
yfirt.
En Annie Besant er bjartsýnni.
Hún ætlar, að öflugur félagsskapur
muni geta varið hann fyrir ofsókn-
um og helzt með því að undirbúa
heiminn undir komu hans. Og ef
»Stjörnunni í austri« tekst að koma
mönnum á þá skoðun, að það sé
að minsta kosti ekki alveg óhugs-
andi, að Kristur komi aftur eins og
rithöfundar Nýjatestamentisins hafa
eftir honum, þá geti svo farið, að