Morgunblaðið - 23.01.1916, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
ingum, alt eftir efnum og ástæðum.
Nokkurt skraut þarf altaf á þessa
kjóla, einkum vegna þess hve pilsin
eru síð, og því er þessi kjóll lagður
með flaueli eins og sést á mynd-
inni. Allir þessir kjólar eru með
löngum ermum, en á danskjólum
og veislukjólum er það tízka að hafa
örstuttar ermar eða sléttar ermar
sem ná niður undir olnboga.
Tízkan í klæðaburði barna er ná-
skyld hinni tízkunni og þess vegna
eru nú börn klædd í flauel. Þeir
kjólar þurfa ekki annað skraut en
kraga og uppslög á ermum úr hrá-
silki og bryddingu á barminn. Litla
telpan sem er að naga á sér fingur-
inn (8. mynd.) hefir jafnvel fengið
ofurlitla húfu úr fíaueli. Kápan er
aðeins lauslega fóðruð til þess að
hægt sé að taka fóðrið undan i vor
þegar fer að hlýna í veðiinu. —
Takið eftir vösunum á kjól telp-
unnar á 7. myndinni. Þeir eru nú
»hæstmóðins« og fara vel.
Kaupmannahöfn i des.
La fenme.
Herskyldan i Bretlandi.
Ræða Asquiths
i neOri deild þingsins.
Fyrir hálfum mánuði fór eg fram
á það við þingið, að það samþykti
að auka herinn enn um eina miljón
manna. Þá var skýrsla Derby lá-
varðar eigi öðrum kunn en stjórn-
inni. Vér höfðum þó eigi haft næg-
an tima til þess að athuga skýrsl-
una, en það sem eg fer nú fram á
við neðri deild þingins er komið
fram eftir nákvæma athugun á ár-
angrinum af liðsöfnuninni. Þing-
mennirnir hafa haft skýrslu Der-
i höndum síðan í gærmorgun, og
eg tel það víst að allir hafi kynt
sér hana rækilega. Eg skal þvi
eigi rekja hana neitt til hlítar,
en eg verð að minnast á tvö eða
þrjú atriði í henni, áður en eg kem
að aðalefni ræðu minnar.
Fyrst er þá að minnast á það, að
samkvæmt skýrslu Derbys hafa nær
3 miljónir manna gefið sig fram til
hermensku, eða lofað að starfa fyr-
ir land sitt á annan hátt. Þegar
dregnir hafa verið frá þeir 400,000
menn, sem læknarnir haía þegar
hafnað, þá eru þó enn eftir rúm-
lega 2,500,000. Ef vér leggum nú
saman tölu þeirra, sem þegar eru
gengnir i herinn, en þeir eru 275,000,
og tölu þeirra sem þegar má fara
að æfa, en það eru 343,000 ógiftir
menn og 487,000 giftir menn —
þá höfum vér þegar eina miljón
nýrra sjálfboðaliða.
Þá hygg eg að rétt sé að minnast
á það að ógiftir menn, sem taka má
i herþjónustu, eru ta1dir 1,500,000.
Derby lávarður segir okkur að af
þeim hafi hann erigar fregnir fengið
af 651,000. Af þessum 2,500,000
mönnum, sem gefið hafa sig fram,
ganga margir úr og er ekki enn
hægt að gera sér grein fyrir því
hve margir þeir verða. Það er einnig
athugavert hve margir eru þeir ógiftu
menn, sem Derby lávarður hefir ekki
fengið neinar fregnir af.
Það er eigi ætlan mín að rekja
út i æsar árangur liðsöfnunarinnar,
en eg held að óhætt sé að fullyrða,
að hann sé furðulegur og ágætur.
Og hann ætti að sannfæra banda-
menn vora og óvini um það, að
þjóð vor er viðbúin hvenær sem
þess er krafist af henni, að hún leggi
sitt i sölurnar.
Það voru nokkuð skiftar skoðanir
um það snemma í haust, hvort vér
mundum betur geta gert skyldu vora
í ófriðnum með því að halda áfram
sjálfboðaliðssöfnun og að hún yk-
ist svo sem reynsla hafði sýnt að
þörf var á, eða með þvi móti að
koma á herskyldu i einhverri mynd.
Og það var talsverður skoðanamun-
ur um þetta meðal manna, sem
annars voru á sama máli, og það
voru jafnvel skiftar skoðanir meðal
ráðherranna. Eg heid að þessi skoð-
unarmunur sé enn ríkjandi. Miu
skoðun er fullkunn og hefir opin-
berlega verið birt.
Mín skoðun er sú — og eg tala
þar eingöngu fyrir minn munn en
ekki alls ráðaneytisins — að árang-
urinn af liðssöfnun Derbys lávarðar
sé sá, að engin þörf sé á allsherjar
herskyldu. Að minsta kosti mun
eg ekki fylla flokk þeirra manna,
sem halda öðru fram. Frumvarp
það, sem eg ætla nú að leggja fyrir
þingið er þannig úr garði gert, að
eg hygg að allir geti fallist á það, hvort
sem þeir eru á móti þeirri reglu að
koma hér á almennri herskyldu eða
álíta hana óþarfa eins og eg. Frum-
varpið er komið fram í sérstökum
tilgangi — það eru efndir á því lof-
orði, sem eg gaf þinginu þegar
Derby lávarður var að hefja liðsöfnun
sína — mig minnir að það hafi ver-
ið 2. nóvember.
Eg hygg það réttara til þess að
koma í veg fyrir allan misskilning,
að eg lesi orðrétt upp það sem eg
sagði þá. Mér fórust þannig orð:
»Derby lavarður og aðrir hafa sagt
mér, að nokkur efi sé um það meðal
kvæntra manra, sem skorað er á að
ganga nú í herinn, hvort sem þeir
hafa nú þegar gengið í herinn eða
lofað að ganga í herinn, hvort þeir
verði eigi kallaðír, en ungir menn
©g ógiftir sitji heima og geri ekki
skyldu sína. Fyrir mitt leyti vil eg
taka það fram, að eigi skyldu kvænt-
ir menn skyldaðir til þess að ganga
f herþjónustu fyr en — eg vona
með sjálfboðaliðsstefnunni, eða þá
með öðrum ráðum — að ógiftir
menn hafa gert skyldu sína.«
Þetta voru min orð og þau hafa
verið endurtekin í bréfaviðskiftum
okkar Derby lávarðar. Nú ætla eg
að koma með þrjár spurningar þessu
viðvíkjandi og reyna að svara þeim.
Hvers vegna var þetta fyrirheit —
því fyrirheit var það — gefið ? Hverjar
eru afleiðingar þess? Er nú komið
svo sem til var tekið og ef svo er,
hvernig eiga þá framkvæmdirnar að
vera ?
Hvers vegna var fyrirheitið gefið?
Það var gefið vegna þess að eg
heyrði það úr öllum áttum, að kvænt-
ir menn sem væru fúsir til þess að
ganga í herinn, drægju sig i hlé
hrönnum saman vegna þess að þeir
vildu hafa tryggingu fyrir því að
þeim yrði ekki kipt frá heimilum
sínum og störfum á undan ókvænt-
um mönnum, sem ekki hefðu jafnar
skyldur að rækja og þeir.
Það er ekki orðum aukið þótt
sagt sé að hefði þetta fyrirheit ekki
verið gefið, þá er hætt við því að
allar liðsöfnunartilraunirnar hefðu
kollvarpast. Og hvernig hefðum vér
þá verið staddir! Eg bjóst aldrei við
þvi — eins og eg sagði þinginu á
sínum tíma — að nokkru sinni
kæmi til þess, að efndanna þyrfti að
leita með lögum. Eg vonaði það að
svo mundi ekki verða, en eg varð
að vera við öllu búinn, og vegna
þess að eg þóttist þess fullviss að
liðsöfnun Deibys mundi verða sig-
ursæl, þá áleit eg það skyldu mína
að gefa þetta fyrirheít.
Þá kem eg að annari spurning-
unni: Hverjar eru afleiðingar þessa
fyrirheits? Eg held að allir þeir, sem
tekið nafa þátt í liðsöfnuuinni miklu
viðurkenni það, að áhrif þess hafa
orðið mjög mikil. Það er óefað að
margir giftir menn, sem að öðrum
kosti hefðu ekki boðist til herþjón-
ustu, hafa gert það.
Og þá kemur þriðja spurningin:
Svo sem eg gat um áðan, þá hefir
Derby lávarður áætlað að ekki hafi
náðst til 650,000 ókvæntra manna,
en mikið verður að dragast frá þeirri
tölu til þess að sjá hverjir eru tæk-
ir til herskyldu. Við skulum draga
frá helminginn, jafnvel meira en
helminginn, en samt er eftir mikið.
Hinn fyrverandi innanríkisráðherra,
vinur minn og gamall samherji, sem
eg sakna svo mjög úr ráðuneytinu
að eg get ekki komið orðum að
því, heldur að afgangurinn verði
svo nauðalítill, að ekkert muni um
það muna. Ef eg væri á sama máli
og hann, þá mundi eg segja að eg
áliti að eigi væri kominn tími til
þess að uppfylla fyiirheitið. En eg
er ekki á sama máli og hann.
Skyldur vorar — eða mínar að
minsta kosti — eru framast af öllu
þær, að vér verðum að efna þau
loforð, sem vér höfum gefið. En
ef svo er, sem eg efast ekki um, að
þessir menn hafi ekki gefið sig fram
eins og þeim ber, þá eru aðeins
tvær leiðir til þess að fullnægja lof-
orðum vorum. Hinn fyrri er sú,
að leysa alla kvænta menn frá her-
skyldu er þegar hafa gefið sig fram
— en þeir eru 400,000 — en þá
verður það skarð í herinn að eg sé
ekkert ráð til þess að fá þá miljón
manna, sem þingið hefir þegar sam-
þykt að bæta við herinn.
Hin leiðin er sú, að taka alla þá
ógifta menn, sem að ástæðulausu
hafa vanrækt það að ganga í herinn,
eins og talin er skylda þeirra við
ríkið á svona timum, að taka þá al-
veg ems og hina, sem þegar hafa
gefið sig fram. Og i þessu frum-
varpi er farið fram á það að þessl
leið sé valin.
Frumvarpið er samið samkvænú
loforði því er gefið var og stílað
eingöngu til þeirra, sem liðsöfnu11
Deibys átti að ná til. Það er þess
vegna bundið við Stóra-Bretland ein*
göngu, alveg eins og liðsöfnun Der-
bys. (Kölluðu þá margir: Hvers
vegna? Frumvarpið á að ná til allral)
Brezkir karlmenn, sem höfðu náð
18 ára aldri 15. ágúst 1915 og ekki
náð 41 árs aldri, voru þá ógiftir eða
barnlausir ekkjumenn, eru með fruffl'
varpi þessu herskyldir frá þeim degii
þangað til ófriðnum er lokið.
Lögin koma í gildi þann dag er
tiltekinn verður með opinberri til'
kynningu, þó ekki síðar en hálfuW
mánuði eftir að þau hafa venð stað-
fest af konungi.
Þó eru nokkrir þeir menn, sem
frumvarp þetta nær ekki til, og get'
ur ekki náð til, og skal eg hér geta
þess hverjir eru undan þegnir:
1. Menn, sem ekki eru regluleg'
ir þegnar Stóra-Bretlands, eða þótt-
þeir séu það, ef þeir eru kennarar,
eða vinna að einhverju sétstöku
starfi i líka átt.
2. Menn sem eru í hinu reglu-
lega liði eða varaliðinu, eða »Terri-
torials« eða gengist hafa undir her-
skvldu erlendis.
3. Menn sem eru í sjóliðinu, eða
þótt þeir séu þar ekki nú, ef þeif
hafa fengið undanþágu hjá flotamála-
stjórninni.
4. Menn sem starfa fyrir trú, þá
er lögin öðlast gildi eða eru höfuð
einhvers trúarflokks.
5. Menn sem hafa|fengið undao-
þágu áður en lögin ganga í gildi,
eða hafa gefið sig fram og verið
teknir i herinn síðan 14. ágúst
1915.
Þá eru og nokkrar undantekningaf-
Það er áreiðanlega í þágu þjóðar-
innar að þeir menn, sem stunda eiO'
hverja þá atvinnu, sem þjóðinni er
bráðnauðsynlegt að rækt sé, verði
ekki teknir i herinn.
Seinasti sonur skal ekki heldur tek-
inn frá móður sinni. Eg veit um
mæður, sem hafa sent þrjá og íjóf3
sonu sína í nerinn og síðasti sonut
hennar á eins mikla kröfu til þesS
að vera undanþeginn herskyldu eius
og nokkur annar. í þriðja lagi era
þeir undan teknir, sem annaðhvott
eru veikir eða ekki hæfir til her'
þjónustu. Ennfremur skulu þeir
menn undanteknir, sem vinna í skrif'
stofum stjórnarinnar.
Eg vona það enn, að þetta ftu®'
varp verði óþarft. Látum rnennm3
gefa sig fram nú þegar! Látum þ
koma af frjálsum vilja I Það er n^í
ur timi til þess! Hermálaráðuneyt1
gefur þeim enn tækifæri til ÞeS^
Liðsöfnunaraðferð Derbys hefir ve ^
ið tekin upp aftur! Eg er fyllHefl
á sama máli og margir vinir min
að það muni vera besta og el , stj
asta úrlausnin 1 Að minsta
verðum við að reyna að ná í rneI\t
ina ef það er hægt, en jafn *r
verðum við að gæta þess, að ^
getum fengið eins marga menn *
þingið samþykti að bæta vío
inn.
... 1 , íi-1 m •