Morgunblaðið - 24.12.1918, Side 2

s
leikur á sviði trúarbragðaiina —
sannleikur, sem kirkjan hefir enn
að langmestu leyti gengið fram hjá
með fyrirlitning. Eg á við þann
sannleika, að menn eru að fá
reynsluþekking • á ósýnilegum
heimi. Menn eru að fá óyggjandi
vissu um það, að mennirnir lifi
eftir dauðann. M&nn eru að fá
bendingar um það, hvernig því
framhaldslífi muni vera háttað —
ófullkomnar bendingar að vísu, en
mikilsverðar samt. Menn eru að fá
óyggjandi vissu um að takast má
að ná sambandi við framliðna
menn. Menn eru að fá vitneskju
um það, að ósýnilegur heimur
grípur inn í þennan heim með
miklu verulegra hætti en flesta
okkar mun hafa grunað. Það er
verið að færa okkur vitneskju um
þá gífurlegu ábyrgð, sem fylgir
þessu jarðneska lífi, vegna afleið-
inganna af því í öðrum heimi, bæði
fyrir sjálfa okkur og aðra. Og það
er verið að lyfta upp fyrir okkur
fortjaldinu frá þeim helgidómi, þar
sem sjálfur drottinn vor og meist-
ari, Jesús Kristur, er að stýra gangi
viðburðanna, mörmunum til hjálp-
ræðis.
Þetta er að eins sýnishorn af
mikilvægi þess sannleika, sem
kirkjunni hugkvæmist ekki að
nota til eflingar guðsríkis. Þessum
sannleika viljum við helga þetta
félag. Um þennan sannleika viljum
við reyna að fræða sjálfa okkur og
aðra. Eg er ekki í noinum vafa
um það, að hann er ráðið til þess
að efla andlegan áhuga með þjóð-
inni. Eg er ekki f jarri því að halda,
að á þessum tímum sé hann eina
ráðið.
Eg hefi ekki minst á þennan
sannleika, nema að því leyti, sem
hann liggur á sviði trúarbragð-
anna. Eg er ekki í neinum vafa um
það, að hann muni teygja sig yfir
á öll svið mannlegrar þekkingar
með tímanum. Eg get ekki betur
séð en að greinilegar bendingar í
þá átt séu að koma fram. En út í
það efni get eg ekki farið að þessu
sinni. Að hinu verð eg að víkja, að
þó að vitneskjan, sem þessi sann-
leikur flytur, sé í sumum efnum
óyggjandi, þá er hún þó að flestu
leyti ófullkomin. Enn sjáum við
gegnum gler og í þoku, eins og
postulinn, en ekki augliti til aug-
litis. Þess vegna er það ómótmæl-
anlegt, að þeim, sem fara að gefa
gætur að þessum sannleik, getur
hætt við að komast út á hinar og
aðrar villigötur. Það á ekki að fæla
okkur frá sannleikanum. Yersta
tegund af bleyðiskap og lítil-
mensku er óttinn við sannleikann.
En það á að hvetja okkur til að-
gæzlu og varkárni, skynsamlegrar
athugunar og íhugunai. Og það
verður þá eitt ætlunarverk þessa
félags að vara menn við villigöt-
unum.
Þá kem eg að öðrum liðnum í
stefnuskránni, og um hann get eg
verið fáorður. Til þess er ekki ætl-
íist, að þetta verði neitt tilrauna-
MORGUNBLAÐIÐ
félag, að minsta kosti ekki í fyrir-
sjáanlegri framtíð. Við eigum þess
engan kost að gera það að slíku
félagi nú, og af ýmsum ástæðum
tel eg það ekki æskilegt. En við
vitum það öll, að þó að bókleg og
munnleg fræðsla sé dýrmæt og al-
gerlega ómissandi í þessu máli, þá
er hún ekki einhlít öllum, til þess
að fá afdráttarlausa vissu um þann
sannleik, sem hér er á ferðinni.
Tómasar-eðlið er ríkt í okkur sum-
um. Tómas trúði ekki, þó að það
væru vinir hans, sem segðu honum
frá stórmerkinu mikla. Hann vissi
þó, að þetta voru sannorðir menn
og lærisveinar Jesú Krists, sem
sögðu honum, hvað þeir hefðu séð.
Líkt er okkur sumum farið, og eg
get ekki skilið, að í raun og veru
séum við neitt verri fyrir það, þó
að það sé satt, að þeir eru sælir,
sem trúa, þótt þeir sjái ekki.
Eg tel það alveg víst, að sú leið
sé til, sem Júlía nefnir „opnar dyr
að auðsæjum leyndardómi", til
þess að fá vitneskju um staðreynd-
ir ósýnilegs heims — að mönnun-
um sé í raun og veru kleift, að
minsta kosti mörgum. að temja svo
sjálfa sig, að þeir geti fengið þá
vitneskju, án þess að þurfa að leita
til nokkurra meðalgangara. Eg get
vel hugsað mér, að þessi leiðin
verði á einhverjum ókomnum tím-
um aðalleiðin, ef til vill eina leið-
in. En hitt er víst, að þessa tamn-
ingu höfum við ekki fengið enn. Ef
við viljum sjá og þreifa á, eins og
Tómas, þá verðurn við að nota miðl-
ana. Og eg tel það sjálfsagt ætlun-
arverk þessa félags, að stuðla að
því, að menn geti átt kost á að
njóta þeirra að einhverju leyti. Nir
þegar hefir safnast nokkurt fé til
þess að fá einhvern útlendan,
heimsfrægan miðil til þess að koma
hingað. Félagið ætti að gera gang-
skör að því, svo fljótt sem þess er
nokkur kostur, að úr því verði.
Menn geta reitt sig á það, að
þeir verða margir í þessum bæ,
sem vilja ná hans fundi, þegar
hann kemur. En þá tel eg sjálfsagt,
að þeir, sem í þessu félagi verða,
verði látnir sitja fyrir. En jafn-
framt ætti félagiö að sjálfsögðu að
stuðla að því, að rækt verði lögð
við innlenda miðia, sem ugglaust
revnnst margir, þegar ekki verður
jafn-örðngt að hafa upp á þeim,
eins og það er nú.
Þá er loks 3. liðurinn. Mér finst
óhjákvæmilegt, að félagið starfi á
þeim grundvelli, sem þar er tekinn
fram. Mér finst ekki, að það muni
verða neinn andlegur gróði að því
að stofna félag til þess að þjarka
nm það, sem allir geta gengið úr
skugga um, að er sannað, ef þeir
vilja leggja það á sig að afla sér
fræðslu um þetta mál, eins og menn
afla ser hennar á öðrum sviðum
þekkingarinnar. Mér finst ekki, að
eg hafi tíma né löngun til þess að
vera í slíkum félagsskap, og svo
veit eg, að er um ýrasa af skoðana-
bræðrum mínum og vinum. En
jafnfjarri skapi mínu er það að
vilja binda sannfæriug nokkurs
manns eða útiloka menn frá félag-
inu fyrir þá sök, að þeir hat'a ekki
eignast þá sannfæring, sem eg hefi.
Eg vil, að allir góðir menn geti
átt erindi inn í þetta félag, þeir
sem vilja fræðast um það mál, sem
félagið heldur frarn, og teljá líklegt
að dýrmætan sannleika kunni að
vera að finna á þeim leiðum, sem
félagið bendir mönnum á Svo verð-
ur tíminn að leiða það í ljós, hvort
einstakir, efagjarnir félagsmenli
telja sig fá hér þær röksemdir, sem
þeim nægja til þess að reisa á þeim
óbifanlega sannfæring.
Eg hefi, í samráði við nolíkura
skoðanabræður niína, ráðið af að
leggja það til, að félagið verði
nefnt „Sálarrannsóknafélag ís-
lands“. Eins og eg hefi tekið fram,
merkir nafnið ekki það, að félagið
ætli sjálft að halda sambands-
fundi. Það gerir ekki heldur brezka
né ameríska sálarraunsóknafé-
lagið. En okkar félag vill, eins og
þessi félög, sem eg hefi nú nefnt,
stuðla að því, að einstakir menn
geti haldið rarmsóknum uppi.
Og grundvöllurinn uudir öllu
þess væntanlega starfi er sálarlífs-
rannsóknirnar, það sem á ensku er
nefnt Psychieal Research Mér finst.
því liggja beinast við, að félagið
kenni sig við þær.
Eg hefi þá gert ofurlitla grein
fyrir stefnu þessa væntanlega fé-
lags, eins og' við höfum hugsað
okkur hana, sem bcðað höfum til
þessa fundar. Eg veit, að eg hefi
farið afar fljótt yfir sögur. En eg
geri ráð fyrir, að íleiri taki til máls
og vil eg ekki tefja of mikið fyrir
ykkur. En fáeinum orðum langar
mig samt til að bæta við, áður en
eg sezt niður.
Það er langt síðan er eg, ásamt
sumum vinum mínum, fór að þrá
það, að sams konar félag myndað-
ist eins og það, sem eg vona að við
stofnum í kvöld. Það er ef til vill
skömm að segja frá því,. en satt er
það samt, að eg hefi ekki haft hug-
rekki til að gangast fyrir því, fyr
en nú. Eg hefi verið svo hræddur
um, að starfskraftai’nir yrðu of
litlir til þess, að halda félagi sam-
an og gera það a'ðvænlegt í and-
legum skilningi. En nú bafa þeir
atburðir gerst raeð oss. sem hafa
knúð mig áfram. Engili dauðans
hefir farið um þennan bæ, og er
nú á ferðinni um þetta land. Marg-
ir hafa lent í þungum hörmungum.
Og þyngsta hörmuugin hefir verið
sú, að sjá á eftir ástvinum sínum
yfir á landið, sem allur þorri
manna veit svo midur lítið eða ekk-
ert um, og það með þeirri meðvit-
und, að eiga aldrei að verða þeirra
var framar í þessnm heimi.
Margir hafa reynt að létta þess-
ar hörmungar með fégjöfum,
sumir af frábærum drengskap og
höfðingslund. En sumir okkar hafa
orðið að segja með pcstulanum:
„Silfur og gull á eg ekki“, — og
haga sér eftir því. Og þá skýtur
eðlilega upp þeirri hugsun, hvort
ekkert sé það til í eigu manns, sens
geti komið sér Ýel fyrir harm-
þrungnar sálir.
Sumum okkar hefir verið gefin
gjöf, sem við teljum dýrmætarí
miklum auði. Það er sú sannfær-
ing, sem ætlast er til, að þetta fé-
lag vinni fyrir. Það er vissan um
ósýnilegan heim og framhaldslíf
okkar, þegar þessu jarðneska líff
er lokið. Mér finst það lýsa gegnd-
arlausu vanþakklæti við þann, sem
hefir gefið okkur gjöfina, ef við
reynum eMti að miðla af henni nú
—- ef við önzum ekki, þegar svo
margar -felmtraðar og sundurtætt-
ar sálir hrópa á hjálp og liuggun.
Auðvitað finn eg enn til ótta við
það, livað starfskraftarnir muní
verða veikir. Eu eg er farinn að
skanunast mín fyrir þann ótta. Eg
renni augunum yfir þennan fríða
og fjölmenna ílokk, sem hér er
saman kominn. Eg minnist þess,
að postular Krists voru ekki nema-
12. Þeir lögðu allan heiminn und-
ir sig. Þeir, sem þegar hafa tjáð
sig vilja vera með í þessum félags--
skap eru víst hátt upp undir 200.
Eg geri ráð fvrir að margir séu
enn væntanlegir. Yið stöndum
með óendanlega dýrmætan sana-
leik í höndunum, dýimætari en.'
nokkurn fána, sem blaktað hefir'
yfir nokkru jarðnesku, fullvalda
rílci. Drottinn liefir trúað okkur'
fyrir því, að bera hann áfram til
sigurs. Eg vona, að við gerum það.
Að svo mæltu skal eg leyfa mér'
að leggja það til
a ð fundurinu stofni félag á-
þeim grundveili, sem eg hefi nú
lýst, og
að það félag verði nefnt „Sál--
arrannsóknafélag íslands* ‘.
Og jafnframt skal eg óska þess,-
að þetta félag megi verða blessun-
arrík jólagjöf fyrir þessa þjóð, en
einkum fyrir þá, sem staddir eru v
dimmustum skuggum tregans og
raunanna; að það geti æfinlega af
hjarta tekið undir lofsöng hinna-
himnesku hersveita: „D\rð sé guðL
í upphæðum“ ; að því auðnist æf--
inlega að hafa vinsældir af öllum
lýð, eins og sagt er um fyrstu
lcristnu mennina — líka af góðum
og ástríkum lýð hinumegin við for-
tjald dauðans, sem eg tel alveg"
víst, að eigi einhverja fulltrúa á
þessum fundi, þó að við sjáum þá;
ekki; að blessun drottins megi æf-
inlega hvíla yfir því, meðan það
verður til; og að það megi bera
gæfu til að reka eitthvert brot af
erindi hans, sem framar öllum öðr-
um lifði og dó til þess að bera sann--
leikanum vitni.