Morgunblaðið - 07.02.1926, Blaðsíða 7

^nkabl. Morgbl. 7. febr. 1926.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Skuggahliðar þingræðisins.
Eftir Guðm. iíannessojia ps*ófessoi%
IV.
Hvert stefnir þingræðið?
Einhver frakkneskur stjórn-
*iálamaður, sem ekki lætur nafns
■Éns getið, skrifaði nýlega grein
í „Revue de Paris“ með þessarf
íyrirsögn. Er hjer tekinn upp
lítill hluti greinarinnar, sem tal-
*r um þingræði frá „almennu
■jónármiði11.
við
„Það er nú svo komið fyrir oss,
■ð vjer lifum utan við öll lög, og
flokkar, sem engan lagalegan rjett
É*afa til þess, ráða lögum og lof-
■m í þinginu, en sjálf stjórnin
kefir engan lagalegan meirihluta
■ð baki sjer. Stundum beygir
Mngið sig fyrir ákvörðun fundar-
ins í Nissa, — stundum fyrir
•amþyktum Sambands jaðnaðar-
■lanna. Og það er slík öld í land-
inu, að allir láta sig litlu skifta,
þó nokkurskonar stjórnarbylting
íangl yfir landið.
Það er eins og þingið hafi orð-
ið fyrir einhverjum kynlegum á-
iögum. Það stefnir nú þveröfugt
við það, sem til var ætlast í
íyrstu. Það var upprunalega
■lyndað til þess að halda í hem-
ilinn á eyðslusemi stjórnarinnar
®g fara sparsamlega með f je
þjóðarinnar,1 en þjóðræðið hefir
■öiámsaman svælt undir sig alt
Vald sjálfrar stjórnarinnar og er
■rðið :að einvöldum harðstjóra. í
■taðinn fyrir að draga úr eyðsl-
•niii, þá eys það fjenu út. I stað-
inn fyrir að fara sparlega með
•kildinga fátækrar *alþýðu, sóar
Það stórfje, aðallega til þess að
na sjer í kjósendahylli. Það bar
^öluvert á þessu fyrir ófriðinn og
jafnaðarstefnan (l’etatisme) var
H farin að spilla þingstjórninni
°g nota fjárlögin til þess að gefa
sínum mönnum gjafir upp á kosn-
■8 gjaldendaama. Hættulegt var
Þetta, en þoldist þó í góðærinu.
Rn eftir ófriðinn varð ástandið
«v0 erfitt, að bruðlunarsemi þings
Jns hlaut að liggja öllum í augum
nppi og spilla áliti þess.
Pegar þingi(5 viltist inm á þess-
■r og þvílíkar götur, má það bu-
*st við, að aðrir kraftar rísi upp
°g taki í taumana. Þrátt fyrir alt
hefir hver þjóð vit á að forða
*jer undan bráðum bana. Það er
þá um. tvær leiðir að gera: harð-
stjórn fárra manna, eins og nú
gerist í Rússlandi, eða einveldi
eins manns, líkt og orðið hefir
°fan á á Spáni og ítalíu. — —
Ollum kemur saman um, að
það, sem mest hefir spilt þing-
•Újórninni hjá oss, sje flokkabar-
attan og samtök óskildra flokka,
td þess að ná í völd handa sjer
°g fje handa sínum mönnum, án
^ess að taka tillit til þess, hvað
^jóðarheildinni væri fyrri bestu.
V. Þingræðið á Spáni.
Rlestum kemur saman um það,
þingstjórn liafi gefist venju
|*'eniur illa á Spáni. Og þá hlýtur
að hafa verið ill. Einveldi
sem Rivera yfirherforingi
^efir komið á, mælist misjafnlega
fyrir, en þó telur Alfonso Spánar-
°Qungur það sýnu betra. Er það
■3aldgœft} ag konungar dæmi
5sÞurslaust um stjórnarfar i
an(fi sínu; en konungi fórust
þannig orð fyrir nokkru
frakkneskan blaðamann:
„Ef þingið er kallað saman á
uý, byrja gömlu flokkarnir, sem
komu þjóðinni í verstu ógöngurn
ar, óðara aftur deilur sínar og
reiptog, en þeim sleit Rivera.
Alt myndi færast aftur í sitt
gamla lag og alt að engu verða,
sem unnið hefir verið til endur-
| bóta um langan tíma undanfarið.
Það eru ekki fleiri en 5—6 þús-1
und stjórnmálamenn á *Spáni, í
mesta lagi. Þeim þykir þingræðið t
fyrirmynd, sem enginn megi
hreyfa við. En það eru líka 20
miljónir Spánverja, sem stendur \
alveg á sama hvað upp snýr eða
niður á þinggörpunum, en krefj-
ast þess aðeins að hafa vinnu- þ\ú. Að tísu má segja: „Þessi
frið og eigur sínar ósnertar. Er ræða hefir verið víðboðuð", en
það rjett, að bera rjett allra þess- fremur óviðfeldið er að lala um
’ ara miljóna fyrir borð, aðeins að víðboða söng, víðboða lag, víð-
til þess að þóknast einum 6 þús- boða músik. Að minsta kosti er
t und mönnum? það ekki mælt mál: að boða söng
1 Það er aðallega einn hlutur, eða músilt, þótt því skuli hins
sem hefir tekið stakkaskiftum við, vegar elrki neitað, að tónskáldið
afnám þingræðisins: Nú geta allir .flytji oss boðskap með hverju
farið ferða sinna, og það þó þeir sönglagi og hverju tóriverki.
liafi peninga í vösunum, án þess „Útvarp“ er aftur á móti miklu
að eiga það á hættu að vera lakara orð. Það lýsir hugmynd-
slegnir í rot. Nú eru heldur ekki jnnj hvorki rjett nje nægilega
nein verkföll; verksmiðjurnar vej Útvarp er alt annað en ,broad
vinna jafnt og þjett, og húsbænd- casting*. Taki jeg eitthvað og
urnir eiga eklci á hættu á hverj- fleygi þv{ út fyrir dyrnar á húsi
uni morgni, að vinnumennirnir Tnínu_ þa er þag útvarp. En fyrir
komi til þeirra með skammbyssu .þvr er þag engin „broadcasting“,
í hendinni til þess að drepa þá, ekkert víðboð. Jeg get staðið í
ef þeir gera ekki livað sem þeim kirkjudyrunum og endurtekið orð
symst* . Ln eftir presti í prjedikunarstól.
Um Alfonso konung hefir einn ,]yfeð þyj kefi jeg varpað ræðunni
rithöfundur sagt, að: „hann sje ^t, en si£kt er engin víðboðun.
Ef vjer viljum láta orðið út tákna
Vátryggið eigur yðar
The Eagle Star & Britisb Bomiœious Ins
Co.
Aðalumboðsmaður & íslan
SARSAB GllSLASON,
jawib.

sá eini konungur á vorum dögum,
sem segi hispurslaust það, sem
honum býr í brjósti, og geri það,
sem hann hyggur þjóðinni fyrir
bestu“. Yíst er um það, að hann
taldi þingstjórnina leiða landið í
glötun og fjekk einum manni ^tætt heimavarpi.
víða, bætum vjer öðru orði við
og segjum: út og suður. — Au'k
þess mun orðið útvarp nú notað
í alt annari merkingu, sem sje
um fuglavarp í úteyjum, gagn-
I völdin í hendur, til þess að reyna
^ að koma henni á rjettan kjöl.
(Eftir „The English Revue
)•

YÍÐVARP,
en ekki útvarp.
'Þegar ný orð eru tekin upp í
málið, verður að gæta þess, að
þau sjeu bæði rjett mynduð og
lýsi sem best hugmynd þeirri, sem
þau eiga að tákna. íslenskan er
rökrjett í eðli sínu, sje henni
j ekki misboðið nje misbeitt. pann
, fagra eiginlei'k hennar ættum vjer
j að varðveita og varast að
Langbest hefir mjer frá upp-
hafi fundist að nefna „broadcast-
ing“ víðvarp á vora tungu. pað
orð lýsir meginhugmyndinni rjetti
lega og nákvæmlega. Það á
jafn-vel við, hvort sem um orð
eða tóna er að ræða, og er að
því leyti betra en víðboð. Það
hefir og auk annars þann kost-
inn fram yfir „útvarp“, að nota
má jafnframt sögn af sama stofni:
að víðvarpa. Tökum til dæmis
þessar setningar:
Ræðu sjera Olafs Olafssonar
var víðvarpað á sunnudaginn;
heyrðist hún jafnt á togurum
spilla fy rir sunnan og vestan land, eins
j og í fcaupstöðum norðan- og aust-
@ í brjefum frá
• Lonis Dobbelmnnn, Rotierdam
Q
var mjög Þekt hjer á landi fyrír striðið.
| Er rí aftur fðaniegt í &efldsfiln,
é fyrir kaupmenn og kaupfjeifig, hiá
©
2 0. JehnsMi & Kaaher
©
3

Stmrstu pappirsframleiðendur á NorðurlSndum
iion Paper Go., lld. Oslo
Afgreiða pantanir, hvort heldmr beint erlendis frá eða af fyrir-
Liggjandi birgðum í Reykjavfk.
Einkasali á íslandi.
fiarðar Gíslason.
TIL HAFNARFJARÐAR
eg VíMsstaða
Cf best að sSta i hinum þjóð-
fpsegg&i nýjne Buick bifreiðum
lionum.
| Nú tala blöðin mikið um „út- anlands.Yíðvarpið tókst því ágæt-
t varp“. Það er ein af nýjungum lega- Næsta sunnudag verður söng
! vorra tíma, og líkleg til að hafa' víðvarpað, þessu næst hljóðfæra-
| mikil áhrif á líf manna — jafn- 'slætti hljómsveitarinnar, þá þing-
| vel hjer úti við hið ysta haf. Fjar-'ræðu forsætisráðherra o. s. frv.
lægðirnar verða sem ekkert fjrrir. j Sumir hafa það á móti sögninni
henni. Því ljúfara ætti oss að^að víðvarpa, að hún sje óþægileg í
vera að velja henni §em sannast, munni vegna þess, að tvær sam-
heiti.
| Enska nafnið er broadcasting.
Með því er átt við, að eterbylgj-
’urnar kasti hljóðinu langar leið-
ir í allar áttir, eða með öðrum
orðum: að þær varpi því víða.
Fyrst 'var stungið upp á að
kalla þetta víðboð á vora tungu.
Það orð er vel notandi. Það nær
aðalhugmyndinni í ,broadcasting‘
fyllilega. Samt er dálítill galli á
frá Stelaitri.
stöfur byrjj á v. Sú mótbára er
lítilvæg. Vjer venjumst því, sem
erfiðara er. Enginn kvartar und-
orðinu viðvaningur, og gildir
um það. Jeg fæ
sjeð en að vel falli í
önnur eins setning og
„Ollu má nú víðvarpa“
an
þó sama
ekki betur
munni
þessi:
(sbr. öllu má nú nafn gefa, allan
skrattann vígja þeir). „Víð“ er
þegar notað sem forskeyti í sam-
i
settum orðum, svo sem í víð-
frægja, víðlesinn, víðgengur, víð-
feðmur.
Nú á ' að útvarpa Gluntunum.
Prjedikun dómkirkjuprestsins var
útvarpað (sbr. útskúfað). Það er
Aftur á móti er, að mínu viti, unaðslegt að hlusta, þegar svona
ógeruingur að nota sögn iaf sama ! fallegri músík er útvarpað!
stofni og útvarp. Hvaða íslenskt j Jeg vona því, að þetta miður
eyra þolir ómeitt að heyra aðrar, rjetta orð og fremur ljóta útvarp
eins setniugar og þessar: ! hverfi úr málinu, en víðvarp og