Morgunblaðið - 13.12.1928, Blaðsíða 5

Fimtudaginn 13. des. 1928.
5
lamötorinn
Osló
er einn besti fiskiskipamótor.
Xapmótorúm er nálægt tvisvar
sinnum útbreiddari
í norska fiskiskipa-
flotanum, en sá, sem
næstur honum er.
Rapmótorinn hefir hlotið bestu
meðmæli og viður-
kenningu verkfræð-
inga háskólans
norska (Niðarósi)
eftir að hafa verið
þar þrautreyndur.
Rapmótorúm er steyptur í „elek-
trojárni“, sem er
100% sterkara en
vanalegt steypujám.
Rapmótorinn hefir síðasta ár ver-
ið endurbættur til
muna.
íslendingar! Kaupið Rap
og þið verðið ánægðir.
Semjið við herra
O. Ellingsen,
Reykjavík.
Oolttreyjur
Jólabirgðirnar eru komnar.
Enginn kaupir golftreyju án
þess að hafa athugað hið
fjölbreytta og fallega úrval
í
lVIanchester.
Laugaveg 40. — Sími 894.
Húsgögn.
smekkleg og vönduð, smíðuð
eftir pöntunum og á lager,
úr fyrsta flokks dampþurk-
uðum við.
Tríesmfðavinnustofa
frilrfks Harsieinssoiar.
Laugaveg 1.
Simi 27
heima 2127
liiiHirilsri.
gHorBttttMaðið
Framsói. narblöðin.
Tíma-kiíkan hefir í haust tekið
upp eitt umræðuefni, sem velcur
ándstygð mai-gra lesenda. Romsað
er upp nöfnum ýmsra blaða, sem
eru hlutlaus í stjórnmálum eðá
í andstöðu við núverandi stjórn,
og síðan sagt, að á móti þessari
blaðamergð herjist nú Framsókn-
arblöðin tvö ein, Tíminn og Dagur.
Fyrst er þá til að táka, að hjer
er uin augijósa fölsun að ræða,
þar sem jafnaðarmannablöðin, sem
gefin eru hjer út fyrir danskt fje,
fylgja núverandi landsstjórn með
söniu alúð og eindrægni, eins og
tvíburarnir Tíminn og Dagur.
En alvarlegra er falsið og
iiræsnin, þegar málið er skoðað í
kjölinn. Tónninn í umtali Jónasar
I’orbergssonar um þessi mál, er á
þá leið, að andstæðingablöð lians
berjist fyrir hagsmunum þröng-
sýnnar sjergæðingaklíku, en
virði að vettugi velferðar og
vandamál alþjóðar. Þessi alveg
einstöku liugsjónablöð, Tíminn og
Dagur, sem beri fram hvert vel-
ferðarmálið öðru stærra, sjeu fær
í flestan sjó, vegna þess að al-
menningur sjái, að málstaður
þeirra sje svo hreinn og flekk-
laus.
Þið ástkæi'ir Framsóknarmenn
í sveitum landsins, segir Jónas
Þorbergsson, Jónas hinn, og allir
litlu „Jónasarnir“ hverjn nafni
sem nefnast, örvæntið eklci þó
blöð voru sjeu fá, við munum
halda bændafylginu. Við þurfum
ekki svo mjög á blaðakosti að
halda.
Og þegar Jónasarnir eru komnir
þetta langt í tali sínu, eru þeir
eftir krókaleiðum lyga og blekk-
inga konmir af liendingu í sann-
leikans höfn.
Tímaklíkan þarf ekki svo mjög
á blaðakosti að halda.
Það er rjett.
En það er ekki vegna þess að
blöð hennar sjeu betri, aðgengi-
legri, málstaðurinn fegurri og
flekklausari en liinna. Nei; síður
en svo.
Tímaklíkan þarf eltki blöð, þarf
ekki rökraiður um málefni, þarf
ekki að fegra málstað sinn, breiða
yíii afglöp sín, fela bitlingaaustur-
inn o. s. frv. o. s. frv., því hún
hefir fengið aðra aðstöðu, fundið
f ðra aðforð, til ]>ess að láta bænd-
ur og búalið kjósa eftir sínu liöfði.
Menn hafa í lengstu lög hlífst
við að segja sannleikann eins og
hann er, hlífst við að trúa því, að
trittugustu aldar íslendingar gætu
svo afskræmt opinbert velsæmi í
þjóðmálum, sem þeir Tímaklíku-
menn.
En sannleikurinn er sá, að Tíma-
klíkan hefir með kaupfjelags-
skuldasvipunni getað á undanförji-
um árum rekið tugi, liundruð, ef
ekki þúsundir bænda til þess að
kjósa. þá menn á þing, sem hinir
fámennu höfuðstaðarklíku hefir
þóknast.
Dæmin eru deginum ljósari um
land alt.
Þessir menn, sem hæst hafa tal-
að um að skuldafjötur erlendrar
verslunar væri leystur af þjóðinni.
hafa gert vanmáttuga, efnalitla
bændur landsins að ósjáifbjarga
kjósendahjörð, fært þá í spenni-
treyju nýrra skuida, og skipa þeim
nú að styðja þá landsstjórn, sem
komist hefir til valda með bein
um stuðningi erlendra flugumann;
og situr nú og „trónar“ í þessu
landi í bandalagi við þá menn, er
þiggja erlendar fjárfúlgur, til þess
að draga eignir úr höndum manna
og koma hjer á laggirnir hinu
rósrauða jafnaðarmannaríki.
Bændurnir þurfa ekki lengur
blöð, segja Jónasarnir. Við teym-
um þá á skuldaklafanum til fylg-
is við það sem okkur sýnist.
Það kann að þykja viðkunnan-
legra að tala við þá um framfara-
hugsjónir við og við, svo þeir
verði liðugri í tauminn.
Og við þurfum segja „Jónasarn-
ir“, að geta gripið til blaðanna, til
þess að telja þeim trú um, að þeir
megi ekki hugsa sjer neina sjálfs-
bjargarviðleitni, þeir megi t. d.
ekki láta sjer detta í hug að út-
vega sjer ódýrari vörur, en kaup-
fjelögin bjóði þeim. Af óeigin-
gjarnri ást á föðurlandinu, verði
þeir að versla við hinar pólitísku
verslanir — og skulda, skulda
—• vera efnalega háðir hinni valda-
gráðugu fámennu klíku, sem breið-
i" úr sjer í valdastóli ])jóðarinn-
ar, og útdeilir bitlingum til hinna
sanntrúuðu, hreinhjörtuðu Tíma-
manna, svo þeir, þeir einir geti
þó losnað úr skuldunum upp á
ríkissjóðs kostnað.
För Wilkins
til Suðurheimskautslandanna.
Hann er nú byrjaður að fljúga inn
yfir hin ókönnuðu svæði.
Mönnum er í fersku minni frægð
arför Wilkins flugmanns og föru-
nauts hans Eielsons, er þeir flugu
frá Alaska til Svalbarðs í vor sem
leið. Urðu þeir menn heimsfrægir
fyrir flug þetta.
Er þeir komu til baka til Amer-
íku byrjuðu þeir strax að undir-
búa annan og meiri leiðangur til
Suðurheimskautslandauna. Flugið
í vor var einskonar reynsluflug.
En þar syðra ætla þeir fjelagar að
gera vísindalegar rannsóknir.
Þeir hafa bækistöð sína í De-
ception eyjunni og flugu þaðan í
fyrsta sinn þ. 22. nóv., inn vfir
ísa SutSui'pólsins. Var það í fyrsta
sinni, sem fnrið liefir verið í flug-
vjel þar um slóðir.
Tilgangur rannsóknanna.
Eftir því sem Wilkins segir sjálfur
frá, er tilgangurinn með rann-
sóknarför þessari fyrst og fremst
sá, að gera sjer grein fyrir veðr-
áttunni þarna syðra.
Yeðurfræðingar líta svo á, að
upptök og orsakir veðráttufarsini
í heiminum stafi frá heimskauta-
löndunum og ímynda sjer sumii
hverjir, að ef gerðar eru veðurat-
huganir þar, nægilega langt sam-
fleytt tímabil, þá muni vera hægt
að finna reglur fyrir veðurbreyt-
ingunum þar, og af þeim verði
síðan hægt að spá um veðráttuna
yfir langt tímabil víða um heim.
Til þess að geta komið þessum
veðurathugunum á, þarf fyrst að
kanna hið mikla landflæmi um-
hvérfis Suðurpólinn, svo hægt sje
að sjá, hvar veðurathuganastöðv-
arnar eigi að vera.
Suðurheimskautslöndin.
Eins og kunnugt er, er landa-
skipmi mjög ólík umhverfis heirn-
skautiii. Uiúhvérfis norðurheiin-
skftut er íshafið, en hálendi mikið
er við‘ Suðurheimsskaut. Kuldi er
því ekkj nærri eins mikilTnyrst. á
norðurhveli eins og syðst á suður-
liveli jarðar. Norðuríshafið er að
vísu ísi þákið. En ísbreiða hafsins
er ekki nema svo sem 20 metrar
á. þykt. Særiiin allur er nálægt
frostmarki.
Wilkins.
A sumrin er því oft sæmilega
lilýtt norður í ísnum, og dýra og
jurtalíf Norðurheimslíautaland-
anna er sumarmánuðina talsvert
fjölskrúðugt.
Alt öðru máli er að gegna suð-
urfrá. Yfir hálendinu, þar seni
á köflum er yfir 10.000 fet yfir
sjávarmál, liggur 2000 feta þykk
ísbreiða. Af þessum feikna jökli
stafar gríðarmikill kuldi, svo þar
syðra er miklum mun kaldara en
á tilsvarandi breiddargráðum norð
lægrar Wreiddar. Dýra- og jurtalíf
þar syðra er og mun fáskrúðugra.
Þar í lieimskautalöndunum þrífst
vart noltkur planta, og skorkvilt-
indi eru þar vart önnur, en nokk-
ur snýkjudýr á , sjávarfuglunt.
Tvö merk rannsóknarefni.
Tvö erti iiin merkustu rannsókn-
arefni þar syðra. Er annað að gera
sjer grein fvrir því, livort jökull-
inn mikli við suðurheimskautið
liggur á samfeldu landi, sem þá
er álíka stórt og Baudaríki Norð-
ur-Ameríku. Því ]>ó jökulbungan
sje samfeld liið efra, vita meun
eklci neuia landið sje simdurskorið
og gangi hafstrauiuai- undir þver-
an jökulinn. En sje svo, hefir
Eielson.
þetta mikil áhrif á straumana í
suðurhöfum, og er nauðsynlegt
að fá glögg skil á þessu til þess
að getft gert sjer hugmynd um
orsakir veðrabrigða.
Annað er það, að rannsaka há-
lendi þessa mikla jökullands, geræ
sjer grein fyrir legu og gerð fjall-
anna. Vísindamenn hafa getið sjer
þess til, að þarna væri einskonar
áframhald Andesf jallanna ame-
rísku. En sje svo, má svo að orði
komast, að fjöll sjeu umhverfis
alt KyiTahaf. — Fái menn fulla
vissu f.yrir þessu, ver'ður betur en.
áður liægt að gera sjer grein fyr-
ir uppruna jarðar og framþróun
jarðmvndana.
Þá er enn eitt. Vísindamenn
þykjast liafa getað gert sjer grein
fyrir, að þarna syðra, undir jökl-
inum væru víðáttumiklar og auð-
ugar kolanámur, sem myndu geta
orðið mannkyninu að miklu gagni,,
ér fram líða stundir.
Það er því auðsjeð, að þarna
eru mikil verkefni að vinna, og
úrlausnarefni, sem eru þess verð
að áræðnir menn og hraustir leggi
fram krafta sína til þess að sinna
þeim.
Þeir landkönnuðir, sem fremstir
hafa verið og unnið hafa þrek-
raunir þar syðra, svo sem Am-
undsen og Scott o. £1., hafa rutt
brautina, gefið mönnum tilefni
til ágiskana og bollalegginga. En
með hinum nýjustu farartækjum,
flugvjélunum, er nú hægt að fá
yfirlit yfir landflæmi á einni dag-
stund, er tók þá forgöngumennina.
ár, að brjótast í gegnum.
Ný Ijóðabók.
Signrjóm Friðjónsson: Ljóð-
mæli. Reykjavík, Prentsm.
Gutenberg, 1928. 299 bls.
í fyrra liaust var höfundur þess-
ara ljóðmæla sextugur að aldri og
áttu þau þá að koma út, en frestur-
varð á prentun þangað til í sumar.
Þó að þetta sje fyrsta ljóðabólt
skáldsins, getur hann því ekki tal-
ist „einn af þeim ungii“, enda
verður engan veginn sagt, að við-
vaningsbragur sje á ljóðum hans_
Allmörg kvæði hans hafa birtst
áður og fjórum þeirra hefir hlotn-
ast þá heiður að vera tekin upp t
safn hundrað bestu ljóða á ís-
lenska tungu. Sigurjón Friðjóns-
son var því engan veginn óþektur
sem skáld, áður en bók hans kom
út. En þeim, sem þektu eitthvað
til ljóða. hans, er bókin vafalaust
kærkominn fengur. En hinir mega
ekki síður fagna útkomu þessara.
ljóðmæla, því að hjer munu þeir
finna skáld, sem vert er að kynn-
ast. Ekki svo mjög fyrir þá sök,
að þar sje að finna mikið af djúp-
um hugsunum eða háfleygri lífs-
speki, heldur vegna þess listbragðs
og þeirrar fegurðar, sem einkennir
flest hans kvæði.Það er varla hægt
að benda á eitt einasta kvæði, jafn
vel ekki einstaka vísu, sem skáldið
hefir kastað höndum til; alstaðar
kemur fram formsnild hans og
vandvirkni. — En vandvirkni á
að vera sjálfsagt vinnumark allra
rithöfunda, bæði sjálfra þeirra
vegna og lesandanna. í þessu til-
liti geta margir lært af Sigurjóni
Friðjónssyni.
Jeg get ekki stilt mig um að
gefa örlítið sýnishom af þessum.
ljóðum, en valið er nokkuð af
handahófi. Þeasi erindi eru úr
kvæðinu „Svo vildi jeg geta ver-
ið“, (bls. 53):
Sjá leiftradjásnin Ijóma
um ljóra á hverjum b»;