Morgunblaðið - 23.03.1930, Síða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
rjettnefndur skuldakóngur, þá
hlýtur það að vera af því að
hann rjeði yfir skuldunum —
borgaði þær að miklu.
En ef „skuldakóngur" á að
þýða þetta — og það eitt getur
verið rjett —, hvað vill þá
hæstv. forsætisráðherra kalla
þá, sem auka skuldirnar eins
og núv. stjórn? Jeg finn ekki
neitt betra nafn á þeim en að
kalla þá „skuldaþræla", — ef
halda á líkingunni.
Hagur ríkíssjóðs á dýrtíðar-
árunum.
Skráin hjer að framan sýnir,
að þegar jeg tók við fjármála-
ráðherrastarfinu eftir áramót-
in 1919—1920, voru ríkisskuld-
irnar 16,1 milj. kr., en þegar
ýeg fór frá rjett eftir áramót-
in 1921—-1922, voru þær 16,4
milj. Meiri var ekki skulda-
aukningin þessi ár, þótt það
væru mestu dýrtíðarárin, sem
yfir okkur hafa komið. Laun
embættismanna voru t. d. þá
nærri tvöfalt hærri en nú vegna
dýrtíðaruppbótarinnar. — Hver
mundi nú trúa því, að þessi væri
niðurstaða umræddra ára, sem
eingöngu hefði Iesið blað hæstv.
forsætisráðherra? Þessar tölur
verða ekki rengdar, þær eru
teknar eftir landsreijmingunum.
Jeg man eftir, að jeg hafði einu
sinni með mjer landsreikning-
ana f stjórnmálafundaferð, og
las að gefnu tilefni upp þær töl-
ur úr þeim, sem máli skiftu, og
bauð andstæðingunum að sjá,
hvort ekki væri rjett frá skýrt.
Þeir kærðu sig ekki um það, en
fjöldi manna kom til mín eftir
fundinn og sögðust aldrei skyldu
trúa Tímanum oftar.
En þetta var dálítill útúrdúr
frá skuldaaukningunum, sem
jeg aftur mun snúa mjer að.
„Falskar skýrslur“.
Auðvitað dettur mjer ekki í
hug að halda því fram, að þau
lán, sem tekin hafa verið og tak-
ast eiga, sjeu eyðslueyrir, en
þau hvíla á ríkissjóði um vaxta-
greiðslu að meira eða minna
leyti á næstu árum, og fyrir því
verður að gera.
Jeg man eftir, að hæstv. for-
sætisráðherra sagði í deilunum
við mig út af „fjáraukalögunum
miklu", að jeg hefði gefið þing-
inu 1922 falska skýrslu um
gjöldin 1921, af því að þegar
landsreikningurinn fyrir 1921
kom, þá sýndi hann hærri upp-
hæð, en jeg hafði gefið upp.
Nú kom það fyrir þennan ráðh.
í fyrra, að hann átti að gefa
þinginu skýrslu um gjöld árs-
ins 1928 og þegar landsreikn-
ingurinn 1928 kom, þá sýndi
hann gjöld nærri i/2 milj. kr.
hærri en ráðh. sagði þinginu.
Hann hefir þá eftir sínum eig-
in orðum gefið þinginu falsaða
skýrslu. En það stóð eins á um
okkur. Báðir gáfum við skýrslu,
sem bundin var því skilorði, að
frekari gjöld kæmu, og báðir
erum við því jafn sekir eða jafn
saklausir. Mjer er óneitanlega
dálítil ánægja í að húðstrýkja
þennan hæstv. ráðh. með hans
eigin vendi. Það er altaf skemti-
legt að taka vopn mótstöðu-
mannanna og vinna á þeim sjálf
um með þeim. Og það er nú
svona um hæstv. forsætisráðh.,
að hann hafði vopnin mjög á
lofti í ritstjórnartíð sinni, en nú
eru flest eða öll þessi vopn
komin í hendur andstæðing-
anna, því að svo að segja hvar-
vetna hefir hann sem ráðherra
snúist gegn því, sem hann áður
jelt fram, og það er meinleys'
og hlífð okkar andstæðinganna
að þakka, að hann hefir stund-
arfrið. Sem dæmi má nefna, að
meðan hann var ókrossaður,
vildi hann leggja skatt á heið-
ursmerki, en nú, þegar hann er
orðinn einhver mesti krossberi
landsins, nefnir hann þetta ekk:
á nafn, að hann fjandskapaðist
móti öllum sendimönnum erlend
is, en flýtir sjer þó að skipa
mann í slíkt sæti, sem losnaði
í hans stjórnartíð, að hann ávít-
aði Jón sál. Magnússon harð-
lega fyrir að taka 4000 kr. í
risnufje, en tekur sjálfur 8000
kr„ að hann taldi fyrv. stjórn
hafa gleymt tekjufrv., ef þau
komu ekki fram í þingbyrjun,
en nú kemur tekjufrv. fram,
þegar langt er liðið af þingi, að
hann taldi óheimilt að áætla
með tekjuauka í fjárlagafrv.,
sem bygðist á væntanlegum
nýjum lögum frá þinginu, en
þó er þetta gert í frv. því, sem
hjer liggur fyrir, o. fl., o. fl.
Brask forsætisráðherra með
ríkisfje.
Jeg veit, að hæstv. forsætis-
ráðherra hefir látið lána kaup-
manni einum hjer í bænum 300
þúsund krónur, meira en mil-
jónar-fjórðung, úr sjóði Bruna-
bótafjelags Islands, til þess að
reisa stórhýsi til verslunar hjer
í bænum. Þetta þykir mjer á-
kaflega undarleg ráðstöfun og
raunar óverjandi. Fjöldi hrepps
fjelaga og sýslufjelaga þarfn-
ast mjög lánsfjár gegn ágætum
tryggingum til mjög nauðsyn-
legra framfarafyrirtækja, og
mjer finst, að það hefði verið
stórum mun rjettmætara, að
lána þetta fje til þeirra hluta,
en til verslunarstórhýsis hjer í
bænum, fyrst Brunabótafjelag-
ið hafði safnað svo miklum sjóði
að það gat lánað þetta. Mjer
finst sem sje, að hjer í Reykja-
vík sje nóg af verslunarhúsum
og hið opinbera þurfi því ekki
að hjálpa til að byggja stór-
hallir í þessum tilgangi. Fjöldi
nauðsynjafyrirtækja úti um
land verður að bíða sökum þess,
að ekki er unt að fá lán til
þeirra. Þessi stóra fjárhæð hefði
getað bætt úr þeirri nauðsyn á
mörgum stöðum, en hæstvirtri
stjórn hefir þótt rjettara að
láta hana koma þannig niður,
og tel jeg það mjög ámælisvert.
Eftir skrifum hæstv. ráðh. (Tr.
Þ.) undanfarið, mundu fáir á-
líta, að hann væri svo mikill
vinur kaupmannanna í Reykja-
vík, að hann steingleymdi þörf-
unum úti um landið fyrir hags-
munum eins kaupmannS hjer í
bæ. En það kemur fram hjer
sem víðar, að orð hans og at-
hafnir eru sitt hvað, ekki skyld-
ari en suðrið norðrinu, eða hvít-
ur litur svörtum.
Hvanneyrarf jósið.
Næst vil jeg víkja nokkrum
orðum að fjós- og hlöðubygg-
ingu á Hvanneyri, sem hefir
kostað um 130 þús. kr. Margir
■nunu álíta, að þtssi bygging
sje nokkuð dý’. Jeg ætla að
sieppa því, að hæstv. ráðh. (Tr.
Þ.) hefir hjer að mestu leyv.
byggt yfir griui skclastjórans á
Hvanneyri, sen er mágur hans,
en jeg vil snúa mjer að því at-
iði, hvaða heimild hæstv. for-
sætisráðh. (Tr. Þ.) hafi haft til
þess að leggja fram þennan gíf-
urlega byggingarkostnað. Jeg
mundi ekki eftir, að hæstvirt
stjórn hefði hjá þinginu fengið
samþykki til þess að nota þessa
stóru upphæð í þessu skyni, og
tók mjer fyrir hendur að at-
huga þetta nánar. Jeg komst
að þeirri niðurstöðu, að í fjárl.
fyrir áríð 1929 voru veittar 9
þús. kr. til aðgerðar fjósi á
Hvanneyri, en enga aðra heim-
ild hefi jeg fundið fyrir þessari
130 þús. kr. greiðslú. Af þess-
um fjósbyggingarkóstnaði voru
tm 80 þús. kr. greiddar á ár
inu 1928 en 50 þús. kr. á ár-
inu 1929. Nú var það svo, að á
þinginu 1929 lágu fyrir fjár-
aukalög fyrir árið 1928, og verð
jeg að láta í ljós mikla undrun
mína yfir, að hæstv. ráðherra
skyldi ekki telja sjer skylt að
fá samþykki fyrir þessari miklu
greiðslu. Hann stendur í þeim
sporum á þinginu í fyrra, að
hann hefir greitt 80,000 kr. án
þess að hafa. neina fjárveitingu
,frá þinginu, og hann er 'í' þeim
sporum, að hann veit, að, hann
heldur áfram að borga í stór-
um stíl, en samt leitar hann alls
ekki heimildar þingsins. Með
þessu hefir hann sýnt fjárveit-
ingavaldi þingsins hina megn-
ustu fyrirlitningu. Hann borgar
16—17 sinnum hærri upphæð
en veitt var og hirðir þó ekki
um að fá samþykki þingsins,
þótt tækifæri væri til. Svona að-
ferð verður þingið að átelja. —
Hæstv. forsætisráðh. hefir hvað
eftir annað sagt, að hann muni
ekki greiða umfram fjárveit-
ingu, en svona eru efndirnar á
því. Nú spyr jeg hann og krefst
svars: Er allur þessi fjóskostn-
aður nú greiddur eða er von á
meiru? Jeg tel mig hafa fulla
ástæðu til að spyrja, því að
mjer er kunnugt um, að nýlega
voru greiddar 10000 krónur til
fjóssins. Jeg vil vita, hvort á-
framhald á að verða á greiðsl-
um í þessu skyni, svo að mað-
ur geti átt von á kannske í alt
200,000 kr. kostnaði við þessar
byggingar.
Jeg vil einnig spyrja, hvern-
»g hagað hafi verið þessari bygg
ingu, sjerstaklega hvort um á-
kvæðísvinnu hafi verið að ræða
eða ekki.
Það sem jeg hjer hefi sagt,
sýnir það, að hæstv. ráðh. telur
rjett að leggja fram úr ríkis-
sjóði heimildarlaust á 2. hundr-
að þúsund kr. til þess að byggja
yfir gripi einstaks manns, því
að ríkissjóður á ekki nema til-
tölulega fáar af kúnum á
Hvanneyri. En þegar 8—10
hreppar úti á landi fara fram
á styrk til raforkuveitu hjá
sjer, þá gerir hæstv. forsætis-
ráðherra það að flokksmáli að
neita um þenna styrk. Hann veit
þó, að fátt eða ekkert verður
betra gert fyrir þessar sveitir
en hjálpa þeim til þessa, —
hann þykist vera vinur sveit
anna, er breytnin er samt svona.
Frh.
Fjárlðgiu.
Þegar lokið var 2. umr. fjár-
laganna í Neðri deild, nam tekju-
hallinn um 308 þús. króna. Til þess
að jafna þenna tekjuhalla tók fjár-
veitinganefnd það ráð, að hækka
tekjuáætlunina við 3, umræðu. —
— Hækkunartillögur ne'fndarinnar
námu 450 þús. kr. Að vísu hafði
f j ármálaráðherra oft lýst því yfir,
að ekki mætti hækka tekjuáætlun
frumvarpsins. En nefndin skeytti
ekki aðvörun ráðherrans og hækk-
aði áætlunina um nærri y2 miljón.
Þriðja umræða fjárlaganna hef-
ir nú staðið yfir í þrjá daga. Milli
80 og 90 breytingatillögur lágu
fyrir og fóru nálega allar fram á
liækkim á útgjöldunum. Á föstu-
dagskvöld fór fram atkvæða-
greiðsla um þessar brtt., og skal
hjer getið þeirra helstu, ér sam-
þyktar voru:
Frá fjáarveititnganefnd.
Hjúkrun’arfjel. Líkn 4000 (úr
3500); aðstoðarverkfræðingur vita-
málastjóra 6500 (úr 5700) ; skrif-
stofukostnaður vitamálastjóra
6200 (úr 5000) ; barnaskólar utan
'kaupstaða 40 þús. (úr 20 þús.);
til byggingasjóða kaupstaða og
kauptúua 33 þús.; húsaleigukostn-
aður .Veðurstofunnar 4000 (úr
3500); Dýraverndunarfjel. íslands
1000; láxastigi í Lagarfoss %
kostnaðar 3300; vatnsrenslismæl-
ingar 2000 (úr 1000); Þorvaldur
Pálsson læknir 300.
Frá ýmsum.
Unnur Vilhjálmsdóttir, sjúkra-
styrkur 1000; Lúðvíg Guðmunds-
son,'sjiíkr'astyrkur 2000; til Flug-
fjelags íslands (frá samgöngumála
n.) : til flugferða 20 þús., til flug-
vjelakaupa. 50 þús.; öldubrjóturinn
j Bolungarvík 7500; til Jens Jó-
hannessonar læknis, til sjerfræði-
náms í háls-, nef- og e'yrnasjúk-
dómum 1200; til Gunnars Bjarna-
sonar, til þess að ljúka námi í
vjelaverkfræði 1000; til blindra
manna, til þess að nema körfu-
gerð o. fl. 2400; til Unnar Jóns-
dóttur íþróttakennara, utanfarar-
styrkur 1500; til Helga Tryggva-
sonar hraðritunarkennara '(utanfar
arstyrkur) 1500; Skáksamband ís-
lands 1500; til síra Árna Þórarins-
sonar, til ritstarfa 600; til útgáfu
20 arka af Þjóðsagnasafni Sigfúsar
Sigfússonar 1500; til Maríu Mark-
an (sönglistarnám) 1500; til Þórð-
a’’ Kristleifssonar (söngkenslunám) .
1200; til Halldórs Kiljan Laxness,
ritstörf 2000; til Magnúsa.r Ásgeirs
sonar til Ijóðaþýðinga 1500; Upp-
lýsingaskrifstofa stúdentaráðsins
1200; til þess að kaupa Grænlands-
bókasafn Einars Benediktssonar
5000; Bandalag skáta 500 - til mæl-
nga og rannsókna á vatnasvæði
ÞveTár og Markarfljóts 10 þús.;
til mælinga og rannsókna á vatna-
svæði Hornafjarðarfljóts og Hólms
ár 4000; greiða skal Eiði Kvaran
1500 kr. af styrk til berklasjúk-
linga; til þess að fullgera veg milli
Sandgerðis og Stafness 8000; síra
Þórður Ólafsson 555 (úr 370); til'
| I. fiokks píanó
I verð frá 1480 íslensV*
1 ar krónnr. 1. flokks
1 orgel frá 325 íslensk-
| ar krónnr.
Bestn borgnnarskil-
málar.
Hljóðfærahúsið.
Ath. Notuð hljóðfæri tekin í
skiftum.
■■■■■■
i nýju fallegn nrvali
komin heim.
Branns-VersKmi.
Kristínar Jónsdóttur (ekkja) 300;
Stefán skáld frá Hvítadal 2000
(úr 1000) ; til Guðrúnar Magnús-
dóttur ljósmóður 200; til Susie
Briem 800 (úr 300).
Ábyrgðarheimildir o. fl.
Stjórninni er heimilt að ábyrgj-
ast eftirtöld lán; 40 þús. kr. húsa-
kaupalán fyrir kvennaskóla Rvík-
ur alt að 60 þús. kr. rafmagns-
stöðvarlán fyrir Súðavíkurhrepp,
90 þús. kr. skipakaupalán fyrir
samvinnufjelag Eskfirðinga, 620
þús. kr. lán til raforkuveitu Siglu-
fjarðar.
Ileimilt var að veita eftirgjöf á
viðlagasjóðsláni Ostagerðarf jelags
Önfirðinga, 9141 kr., einnig að
veita Halldóri Arnórssyni nmbúða-
smið eftirgjÖf á viðlagasjóðsláni
5500 kr. —
Feldar tillögur.
Margar breytingartillögur voru
feldar og skal hjer getið um nokkr
ar:: Til raforkuveitu Skagfirðinga
50 þús. kr. (öll stjómarfylkingin
var á móti); til elliheimilisins
Grundar í Rvk, V25 kostn. 25 þ. ltr.
(allir sósíalLstar greiddu atkvæði
á móti) ‘, til Stórstúku Islands 12
þús. (úr 8000).
Sósíalistar ‘og tveir Tímamenn
fluttu tillögu um að fella burt
styrkinn tií Eimskipafjelags fs-
lands, sem er á 22. gr. fjárlaga;
tillaga þeirra fór fram á, að kaupa
hlutabrjef í Eimskip fyrir þessa
upphæð, en það var. vitanlega sama
og að svifta fjelagið styrknum.
Till. var feld, en 11 þingmenn
fengust með henni og meðal þeirra
var forsætisráðherrann.