Morgunblaðið - 28.09.1930, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Dýsku bingkosningarnar.
Á miðri neðri myndinni sjes t foringi fascistanna, Hitler, er
vann glæsilegasta sigurinn í kos ningunum. Efst til vinstri er for-
ingi Social-demokrata, Hermann Miiller. Næstur honum er formað-
ur nýja ríkisflokksins, Höpker-A sehoff og yst til hægri er ríkis-
kanslirinn Briining, foringi mið jiokksins. 1 neðra vinstra horni
er Tha.1ma.nn foringi kommunista og í neðra hægra horni Hugen-
berg, foringi þýskra þjóðernissin na.
Þann 14. sept. síðastliðinn, voru
575 þingfulltrúar kosnir til ríkis-
dagsins í Þýskalandi. Fyrir síð-
asta kjörtímabil, voru þingfull-
trúarnir 491 og stafar aukningin
í ár af hinni óvenjulega miklu
þátttöku kjósenda í kosningunum
nú. En fulltrúatalan í ríkisdeginum
er háð þátttöku kjósenda. Var
þátttakan óvenjulega mikil að
þessu sinni — um 35 milj. móti
íæpum 30 milj. við siðustu kosn-
ingar — og hefir þingfulltrúunum
því fjölgað að þessum mun.
Úrslit kosninganna voru þau, að
hægri-byltingasinnaðir (fascistar)
hlutu 107 þingsæti, hægri-flokk-
arnir 67, miðflokkarnir 162, vinstri
burður í evrópískri þingræðissögu,
sem hvergi á sinn líka. Menn
spyrja ósjálfrátt hver orsökin sje
til þessa óvenjulega framgangs
Hitlers, sem er foringi flokksins
og flokksmanna hans.
Kreppan í atvinnulífinu í Þýska-
Jandi og deyfðin, sem undanfarið
hefir loðað við þýska þingið ollu
því, að kosningabaráttan í ár var
óvenjulega liörð. Og Hitler, fyrr-
um húsmálari og iiðsmaður í þýska
hernum, hefir stungið upp á að
greiða úr þessum örðugleikum á
auðveldan og handhægan máta.
Gyðingarnir og Versalasamning-
arnir eru undirrót eymdarinnar í
Þýskalandi, segir hann. Þess vegna
von Seckt.
dr. Goebbel, foringi fascista.
flokkarnir 163 og vinstri-byltinga-
sinnaðir (kommúnistar) 76 þing-
-sæti Við kosningu þessa hefir
mest borið á sigri byltingaflokk-
anna, bæði kommúnista og fas-
cista. Þó er stórkostlegastur og eft-
irtektarverðastur hinn glæsilegi sig
ur fascistaflokksins. Nemur aukn-
ing hans 665% frá því sem var frá
fyrri kosningum, eða 95 þingsæt-
um. Er hann nú annar stærsti
flokkur í þinginu, sósíaldemokrat-
arnir eru enuþá starsti flokkur-
inn. Er sigur fascistaflokksins við-
er um að gera að útrýma öllu
„semitakyfts", er eyðileggur hinn
h.rausta, kjarnþýska þjóðarlíkama.
Vjer þolum ekki stjórn Gyðinga
í blaðamensku, bankastjórn, iðn-
aði nje stjórnmálum.
Ennfremur: uppsögn Versala-
samningsins og samþyktarinnir í
Haag um skaðabótaafborganirnar,
endurvinning (með friði eða valdi,
er undir kringumstæðunum kom-
ið), alls þess þýska lands, er óvin-
irnir hreptu 1918. Krafa um að
Elsass og Lothringen verði gerð
að hlutlausu ríki. Náið samband
við England, ítalíu, Austurríki og
Ungverjaland.
Þannig hljóðar utanríkismála-
stefna flokksins.
í innanríkismálum: afnám. þing-
ræðisins, viðreisn einveldisins og
myndun stjettaþings, er hafi ráð-
gjafarvald. 1 þjóðfjelagsmálum
róttækar endurbætur, einnig í
verslunarmálum.
Ennfremur: barátta móti Marx
ismanum (Gyðinga-uppfinning!),
stjettabaráttunni og alheimsstefn-
unni. — Þetta er stefnuskrá fas-
cista í Þýskalandi í öllum höfuð-
atriðum.
Stjórn flokksins er öll í höndum
Adolfs Hitler, „des grosses Adolf“,
Þýskalands „Schmussolini“. En
Ilitler ljet ekki velja sig á þing,
liann lítur svo á sem hann geti
reynst flokknum lijálplegri utan-
þings og hefir þess vegna dr. Göb-
bel verið kjörinn formaður flokks-
ins í þinginu. Eru skoðanir mjög
skiftar um stjórnmálahæfileika
Hitlers og er hann ýmist kallaður
verður upp á teningnum um flokk
þýskra þjóðemissinna. Hann gekk
þrískiftur til kosninganna undir
stjórn Hugenbergs Westarp og
Schiele og fengu þeir samanlagt
tæplega jafn mörg atkv. og flokk-
urinn hafði haft áður.
Harðast kom ósigurinn niður á
liægfara milliflokkunum og þó
frekast á þýska þjóðfl. og nýja rík
isflokknum (áður demokratar). —
Þannig hefir hinn gamli flokkur
Stresemanns (þýski þjóðfl.) mink-
að um 50%, ræður hann nú yfir
aðeins 26 þingsætum móti 52 áður.
Um afleiðingar kosninganna fyr-
ir núverandi stjórn Þýskalands er
erfitt að dæma.
Briiningsstjórnin, sem stoð hefir
i sambandinu milli miðflokksins,
demokratanna (nýja ríkisflokkn-
um) þjóðflokknum (Stresemanns-
flokknum) og nokkrum fleiri smá-
flokknum, getur ekki með aðstoð
þessara smáflokka náð meirihluta-
valdi í þinginu.
Og hvað verður þá ?
Fyrir hendi eru tveir möguleik-
Franklin-leiðansurinn.
Bækistöðvar leiðangursmanna
fundnar eftir 83 ár.
Árið 1845 gerðu Englendingar
út tvö skip, sem áttu að reyna að
finna siglingaleið norðan við Ame-
•íku. Hjetu skipin „Erebus“ og
„Terror“ og var foringi leiðang-
ursins Sir John Franklin. Hafði
hann áður getið sjer mikla frægð
Briining, ríkiskanslari heldur k osningaræðu, sem er útvarpað.
„lítilfjörlegur lýðsnápur, er sje fífl
djarfur á við Mussolini en skorti
algerlega snilligáfu fyrirmyndar
sinnar“, eða hafinn upp til skýj-
anna, settur jafnfætis Mussolini og
tekinn fram yfir hann.
Á því leikur enginn vafi að
neyðin, atvinnuleysið, ótrúin á
þingræðinu, hin sviknu loforð soci-
aldemokratanna bg hin stutta
reynsla er Þ.jóðverjar hafa í erfið-
leikum lýðsstjórnarinnar — að alt
þetta hefir ekki aðeins skapað skil-
yrði fyrir hinum mikla sigri fas-
cistanna, heldur einnig fyrir fram-
gangi kommúnista.
Kommúnistarnir þýsku unnu 22
þingsæti í þessum kosningum og
eiga nú 76 menn á þingi. Eru þeir
þannig orðnir þriðji stærsti flokk-
urinn í þinginu. Þeir, aðhyllast
Moskvastefnuna og byltinguna og
eru því hættulegir innanlandsfriðn
um í Þýskalandi og ógna með að
bolsivisera vinnustjett Mið-Evrópu
Kommúnistar hafa aukið við
fylgi sitt á kostnað socialdemo-
ikratanna. En þeir hafa aftur, þrátt
fyrir ameríska kosningabaráttu, er
háð var með öllum tækjum, flug-
vjelum kvikmyndum, gjallarhorn-
um og flokkum af bílum, mist 36
þingsæti; eru þeir þó ennþá stærsti
flokkurinn í þinginu, hafa 146
þingmenn. Af kaþólska miðflokkn-
um voru kosnir 69 þingmenn móti
73 við kosningamar áður. Stendur
hanu því næstum í stað. Hið sama
ar til þess að mynda þingstjórn:
annaðhvort hin svokallaða stóra
samsteypa, að socialdemokratar og
hinir hægfara milliflokkar ásamt
þýska þjóðflokknum gangi í sam-
þand, eða liægrisamsteypa, með
þambandi miðflokksins þýska þjóð-
ernisflokksins og fáscista.
Hvað snertir fyrri mögulegleik-
ann, sem mun valda því að eigi
verði breytt út . f friðarstefnu
Stresemanns og að Weimarstjórn-
skipunin muni haldast við líði, þá
er hann og einasti möguleikinn fyr
ir tilveru þjóðveldisins á lýðræðis-
grundvelli þeim er það nú hvílir á.
Hinsvegar má telja það fullvíst
að fái fascistar að ráða, verði
núverandi stjórnskipulagi kollvarp
að og tekin andhverf stefna í utan-
ríkismálum við Locarnostefnuna.
Hverjar afleiðingar það mun hafa,
ekki einasta fyrir Þýskaland, held-
(ur einnig fyrir alla Evrópu, skal
ekki dæmt um hjer.
Verkföll bönnuð.
Báðar deildir þingsins í Suður-
Astralíu hafa samþykt lög, sem
banna verkföll og fyrirskipa ráð-
stafanir um það, að kæfa niðúr
verkföll.
Sir John Franklin.
fyrir rannsóknarferðir um nyrstu
hjeruð Amenku. Á skipunum voru
130 menn, alt einvalalið. Hval- !
veiðaskip sá til skipanna 26. júlí ‘
1845 hjá Lancastersundi, og síðan j
hafa þau ekki sjest.
Eftir tvö ár voru menn orðnir f
hræddir um leiðangursmenn og É
voru þá gerðir út leiðangrar að*
leita þeirra, og fengust þá nokk-S
turu veginn glöggvar fregnir uml
afdrif þeirra — aðallega hjá Eski-
móum. Það vitnaðist, að veturinn
1845—46 höfðu skipin legið hjá
Beechey-eynni, sigldu síðan um-
hverfis Cornwallisey og þaðan
suður um Peel-sund. Þar festust
skipin í ís 1846, skamt frá Kongs
Vilhjálms-landi. — Árið 1847 dó
Franklin og í aprílmánuði 1848
yfirgáfu allir mennirnir skipin. —
ÍVoru þá ekki nema 105 eftir. —
Hinir voru dánir. Komust þeir
ti Vilhjálms-lands og hjeldu þar
suður á bóginn og ætluðu að ná
Bock River. En þar fórust þeir
allir. „Þeir duttu dauðir niður
á göngunni," sagði gömul Eski-
móakona. Urðu afdrif þessa leið-
angurs einhver hin sorglegustu af
mörgum sorgarsögum, sem gerst
jiafa á heimskautssvæðinu.
Fyrir skömmu flugu tveir ame-
,rískir flugmenn til Vilhjálmslands.
jHeitir annar majór Bruwash og
hinn Gilbert. Á eynni fundu þeir
bækistöðvar Franklin-leiðangurs-
ins, og samkvæmt skýrslum, sem
flugmennirnir hafa gefið, hafa
allir leiðangursmenn dáið úr
,hungri. Þeir fundu fjölda margar
grafir, sem voru í rjettum röðum
og sýna þáð að fyrst í stað hafa
mennirnir verið grafnir jafnharð-
an og þeir dóu. En seinast hefir
verið svo dregið af hinum eftir-
lifandi, að þeir hafa ekki getað
jarðað fjelaga. sína. Á það bentu
margar beinagrindur, sem lágu
ofan jarðar. í kofarústum fundust
lítt skemdar flíkur úr bjarnarfeld-
um..—
Þeir flugmennirnir fundu líka
leifar skipanna. Hefir skipið rekið
í land á eynni, eða ísinn öllu
heldur lyft þeim upp á land.
Þykir fundur þessi hinn merki-
legasti, þótt eigi sje jafnmikið um
hann talað og fundinn á Hvíteyju.