Morgunblaðið - 28.09.1930, Side 11

MORGUNBLAÐIÐ
11
Lítill ágéði.
Fljót skfl.
Haastvörnrnar
komnar
Stórkostlegar birgðir af nýjum vörum
teknar upp daglega í
EDINBOBB.
Vefnaðarvðrndeilðin:
Káputau, Kápuskinn, Kjólaefni, úr ull og
silki, Georgette og Blúndur, Jumpers og
Golftreyjur, Silki í svuntur, Slifsi, Beysu-
fatasilki .Stórkostlegt úrval af Gardínu-
taui, Vetrarsjöl, Regnhlífar, Dívanteppi,
Gólfdúkar m. m. fl.

GlarvðraAeildin:
Plettvörur (Franska liljan og Luisegerð-
in), Matskeiðar, Gafflar 1.70, Desertskeið-
ar, Gafflar 1.50, Teskeiðar 0.60, Ávaxta-
skeiðar 2.10, Kökugafflar, Viðmetis-
gafflar 1.30, Borðhnífar riðfríir 0.80, Al-
pakka skeiðar, Gafflar 0.65, Teskeiðar
0.35, Alum. pottar 1.25, Könnur og Katlar,
Emal. pottar 1.35, Kaffikönnur og katlar,
Pappauppþvottabalar, Steikarpönnur 1.25
Kjötkvarnir, Þvottabalar 2.45, Vatnsföt-
ur 1.80, Bollabakkar 0.75 og 1.80. Skóla-
töskur 1.75, Fiskhnífapör í skrautkössum
26.80, Ostaheflar, Niðursuðuglös, Matar-
stell, Kaffistell, Þvottastell 9.75, Bollapör
0.65, Liquerstell, Vínglös, Vatnsglös, Skál-
ar í ótal litum. Kínverska leirtauið, Bolla-
pör 0.75, Diskar 0.60. Kökuföt 1.15, Te-
stell 15.70, Vasar og ótal m. fl.
EDINBORG
iinkaskrllstdla-herra herðergl.
Leðursófi, 2 lenistólar, eikarekrifborð, runt borð, stóll með íeður
-sæti, eikarakápur með 28 skúffum, selst fyrir 1200 krónur.
Einnig' stór peningaskápur. Vikt ca. 1 tonn.
A. OBENHAUPT,
Stiðurgötu 3.
Hðalfundur
Fasteignalánafieiags íslands
vfi'ður halclinn á skrifstofu fjelagsins, Ilafnarstræti 5 í Reykjavík,
föstudaginn 31. október n. k. kl. ð e. h.
öágskrá samkvæmt fjelagslögunum.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir á skrifstofu fjelagsins
Jþrjá síðustu dagana fyrir fundinn.
STJÓRNIN.
4500000,00 X 1,20 = 5400000
ísl. kr. Gengistap ríkissjóðs á
höfuðstóli þessa láns verður þá
kr.: 1305000,00 eða reyndar dá
lítið meira, því að danska krón-
an kostar nú lítið eitt meira en
kr.: 1,20 ísl.
Eins og tekið er fram, voru
afföll á láni þessu 405000 kr.
Vegna þessara affalla, hækka
raunverulegir vextir af láninu
og verða 6,36%, ef reiknað er
með sama gengi á danskri og
íslenskri krónu, eins og var,
þegar lánið var tekið. En nú
hefir gengið breytst oss í óhag
síðan, og þegar ríkissjóður þarf
að borga 6,36 danska aura í
vöxtu af hverri danskri krónu,
þá er það sama og við verðum
að borga rúmlega 7,63 aura ís-
lenska, ef reiknað er með gengi
1 kr. 20 fyrir danska krónu. —
Þetta er sama og lán þetta sje
með rúmlega 714 % vöxtum.
Hið framangreinda sýnir, að
þetta lán er óhagstæðara en
enska lápið, og munar það
rniklu. Þetta er alveg eðlileg
afleiðing af gengisbreytingun-
um. Gengi íslenskrar krónu hef-
ir stórhækkað gagnvart sterl-
ingspundi síðan enska lánið var
tekið, en stórlækkað gagnvart
danskri krónu síðan danska lán
ið var tekið.
Enginn má skilja orð mín
svo, að jeg vilji áfella þá stjóra,
sem tók lánið 1919. Það lán var
tekið með bestu kjörum, sem
hægt var að fá , en fyrir rás
viðburðanna verður niðurstaðan
sú, sem að framan er sagt. —
Þetta er nauðsynlegt að gera
sjer ljóst, ef dæma á með rjett-
sýni um, hve dýrt enska lánið
er í hlutfalli við önnur lán vor.
Sama árið og enska lánið var
tekið (1921) tóku danskir kaup
staðir með aðstoð ríkisins lán í
Am'eríku, að upphæð 34 milj.
kr. Þetta lán hafa þeir nú al-
veg nýlega eildurg'reitt með
nýju láni. Nýja lánið hafa þeir
fengið með 5% vöxtum, en vext
irnir af láninu fi*á 1921 voi'u
8%. Þetta sýnir mismuninn á
peningamarkaði heimsins nú og
þá, og það sýnir einnig, að vjer
sættum ekki verri kjörum á
enska láninu en alment var
1921. Danska ríkið sjálft tók
þá einnig lán i Ameríku, og veit
ieg ekki betur, en að vext.irnir
'f því hafi verið um 8%.
Þá kem jeg að því atriðinu,
hvort tolltekjur ríkissjóðs sjeu
veðsettar fyrir enska láninu.
Ef um veðsetning á að geta
verið að ræða, þá leiðir þar af,
að reglum íslenskra laga um
\eð, verður að vera fullnægt,
því að íslensk lög ein geta kom-
ð hjer til framkvæmda. Sam-
kvæmt íslenskum lögum er til
þrennskonar veð, lögveð, dóm-
veð (rjettarveð) og samnings-
veð. Lögveð og dómveð er úti-
’okað hjer, með því að heimild
cr engin í lögum og engin dóms
athöfn, ^em veðið geti bygst á.
Hjer gæti því einungis verið um
samningsveð að ræða. Samnings
veð eru ýmist handveð eða
sjálfsvörsluveð. — Handveð er
hjer útilokað, því að siíkt veð
vérður að afhendast veðhafa til
varðveislu eða umboðsmann'
hans. Eini möguleikinn, sem eft-
ir er, er því sá, að tolltekjum-
ar sjeu að sjálfsvörsluveði. —
Sjálfsvörsluveð er tvennskon-
ar, sjálfsvörsluveð í fasteign og
sjálfsvörsluveð í lausafje. M,eð
því að tolltekjurnar eru ekki
fasteign, eins og allir vita, get-
ur aðeins verið um sjálfsvörslu-
veð í lausafje að ræða.
Til þess að sjálfsvörsluveð í
lausafje stofnist, þarf þinglýs-
ing á næsta manntals- eða bæj-
arþingi, eftir að veðbrjefið er
gefið út og þinglestur síðar er
með öllu þýðingarlaus. Nú hef-
ir engin þinglýsing farið fsíim,
eins og kunnugt er, og því geta
tolltekjurnar ekki verið veð-
settar.
Með þessu er sýnt og sannað,
að engin veðsetning getur hafa
átt sjer stað á tolltekjunum, og
ætti það eitt út af fyrir sig að
vera nægilegt til að hrekja frá-
sögn stjórnarblaðanna í þessu
efni. —
Önnur óbein sönnun er og í
þessu máli.
Þegar veð er sett, má veð-
setjandinn ekki rýra hið veð-
setta nema með samþykki veð-
hafa. Nú hefir það, hvað eftir
annað, komið fyrir síðan 1921,
að tollalöggjöfin hefir verið
breytt þannig, að tolltekjur
hafa minkað. Hefði þingið litið
svo á, að tolltekjurnar væru
veðsettar, mundi það ekki hafa
leyft sjer slíkt án samþykkis
lánardrotna, en slíks samþykkis
hefir aldrei verið leitað og eng-
inn talið þess þurfa. Með þessu
hafa þeir, sem hæst gala un,
veðsetningu, sýnt það í verkinu.
að þeir trúa ekki sínum eig-
in orðum.
Veðsetningarkenning stjóra-
arblaðanna er bygð á því, að
í skuldabrjefinu fyrír láninu
er tekið fram, að tolltekjurn-
ar sjeu bundnar til hagsmuna
fyrir lánveitendur. Það band,
sem hjer er um að ræða, er ekki
veðsetning, heldur það, að vjer
lofum að veðsetja ekki tolltekj-
urnar öðrum. Þetta er algeng
aðferð í hinum enska fjármála-
heimi, en óalgeng hjer, og því
ekki nema eðlilegt, að ýmsum
komi þetta undarlega fyrir. í
enska fjármálaheiminum er það
algengt, að lán er veitt með því
skilyrði, að sá, sem það fær,
lofar að láta ekki aðra fá veð
i eignum sínum. Þetta er auð-
vitað gert til þess að tryggja
lánveitanda, en það er sannar-
lega ekki sama og veðsetning.
■Jörð manns eða hús er vissu-
lega ekki veðbundið, þótt eig-
andinn hafi lofað einhverjum
lánardrotna sinna að veðsetja
hana ekki. Aftur á móti er
þetta band á eigandanum, en
það cr gersamlega þýðingar-
laust, ef hann ætlar sjer ekki að
veðsetja jörðina eða húsið. Eins
er um þetta. Et' ekki er til-
gangurinn að veðsetja tekjur
ríkissjóðs öðrum, þá er þetta
band einskis vert fyrir oss. Það
er vitaskuld, að tolltekjurnar
eru að tryggingu fyrir enska'
láninu, því að allar. eignir hvers
manns, fjelags eða ríkis, sem
tekur lán, eru að tryggingu fyr-
ir greiðslu þess, en það er ekk:
sama og veðsetning eins og
flestir munu skilja.
En þá mætti spyrja, hvort
lónveitendurnir ensku muni
ekki vera þeirrar skoðunar, að
ieir hafi veð í tolltekjunum, og
hvort þeir hafa ekki veitt lánið
í því trausti, að þeir fengju veð.
Þar til er því að svara, að
um þetta atriði getur enginn
vafi verið, því að lánveitendum
var þegar í byrjun tjáð, að
veðsetning tollteknanna kæmi
ekki til mála. Um þetta eru til
skjallegar sannanir frá Sveini
Björnssyni sendiherra, sem
gerði lánssamninginn fyrir vora
hönd. Þessar sannanir eru í
vörslum núverandi stjóraar, og
hefði mátt ætla, að hún kynti
sjer þær, áður en hún, á þeim
tímum, sem hún sjálf er að leita
áns erlendis, ber það blákalt
fram, þvert ofan í skjöl, sem
hún sjálf hefir í fórum sínum,
að tolltekjurnar sjeu veðsettar.
Jeg benti stjórninni á það á
bingi í vetur, að þessar sannan-
ir væru í hennar vörslum, en
engu að síður heldur hún og
3löð hennar fram, að um veð-
setning sje að ræða. Það þýð-
ir ekkert fyrir stjórnina að
jræta fyrir, að þessi sönnunar-
gögn sjeu til, því að jeg hefi í
'iöndum afrit af þeim, sem jeg
var svo forsjáll að taka fyrir
meira en 8 árum.
Málavextir eru því þeir, að
um enga veðsetningu getur ver-
ið að ræða eftir íslenskum lög-
um, sem ein geta komið hjer
til álita, og lánveitendum var
það ljóst frá byrjun, að þeir
áttu ekkert veð að fá, en ís-
lenska stjórnin, sú er nú situr,
reynir að telja öllum trú um,
að um veðsetningu sje að ræða,
um leið og hún leitar eftir
stærra útlendu láni, en nokkru
sinni hefir verið tekið hjer á
andi. Og svo kórónar hún eða
jlöð hennar þessa aðferð með
því, að halda fram, að aðrir
sjeu að spilla lánstrausti vbrú
erlendis.
Til þess tíma, er enska lán-
ið var tekið 1921, hafði ríkis-
sjóður hvergi tekið lán utan
Danmerkur. Af þessu leiddi, að
ríkissjóðurinn íslenski var alveg
óþektur þá sem lántakandi í
liinum enska heimi. íslenska
þjóðin er ekki fjölmennari en
svo, að samsvarar íbúatölu borg
ar, sem kölluð mundi smáborg í
Englandi. Það er því ekki að
undra, þótt vjer mættum nokkru
meiri tortryggni þetta fyrsta
skifti, en þær þjóðir, sem áður
voru vel þektar á peningamark-
aði heimsins. Það var mikils
virði fyrir oss að komast inn á
hinn volduga, enska markað,
ef vjer kunnum með að fara.
Isinn var brotinn með enska
láninu, og síðan hefir oft verið
notuð sú vök, sem þá var höggv-
in. —
Því hefir verið haldið fram,»
að íslendingar gæti ekkert lán
íengið með sæmilegum kjörum
á heimsmarkaðinum meðan
enska lánið standi ógreitt,
vegna þess hve óhagstætt það
sje. Reynslan hefir sýnt, að
þetta er ekki rjett, því að síðan
enska lánið var tekið, hafa
mörg lán verið tekin erlendis
með sæmilegum kjörum, og er
síðast að minnast þess, að nú-
■ crandi ríkisstjórn tók fyrir ári
/