Morgunblaðið - 19.07.1931, Blaðsíða 3

ORGUNBLAÐIÐ
V
|
TflorgtmblaHð
i bcx«t.: H.Í. Áxvjikur, lt*ykj»vlk i
itlUtJórítr: Jðn KJ&rtannaon.
s Valtyr St*f&nMon.
§ KltstJCrn og aígreiBila:
3 ▲uaturatrætl 1. — Blaal W0.
3 A.uklýalngaatjörl: M. Haíbarc.
§ AnKlýalnKaakrlíatoí a: =
3 Auaturatrætl 17. — Blml 700. =
1 Helaaaalaaar: —
Jðn Kjartanaaon nr. 741. =
3 Valtýr Stef&naaon nr. 1110. =
5 B. Hafberg nr. 770. =
'3 Áakriftaarjald: =
3 Innanlanda kr. 2.00 &. aa&nuBi. —
•s Utanlanda kr. 2.50 & aaAnuBl. =
1 lauaaaðlu 10 aura elntaklB. E
20 aura aaeB Leabðk. =
1 'llllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiililllllllllllllllllllin;
Atvinnnleysið
°g bæjarstjórnin.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
bófu sósíalistar máls á því, að
bserinn þyrfti að hraða meira
hingað til hefir gert verið
ymsum framkvæmdum sem sam
^ykt hefir verið að gera skuli
0 þessu ári. Nefndu þeir meðal
0nnars vinnu við vatnsveituna,
kygging vöruskýlis við höfnina
o. fi.
Ágúst Jósefsson mintist á, að
■&anga mætti að því vísu, að
ofvinnuleysið ykist að mun er
kæmi fram á haustið, og væri
J)ví þýðingarmikið fyrir bæjar-
^tjórn að taka það mál til at-
hugunar nú þegar, hvað hægt
Vseri að gera til þess að bæta úr
' ersta atvinnuleysinu — þegar
því kæmi.
í>að var Stefán Jóh. Stefáns-
son» sem fyrst hóf máls á þessu
1 bæjarstjórninni. Hann er í
fjárhagsnefnd. Jakob'Möller er
°g í þeirri nefnd. Hann svaraði
tefáni, og sagði meðal annars,
® sjer kæmi það undarlega
fyrir, að Stefán fjargviðraðist
át af því', að bærinn hefði ekki
látið framkvæma eitt og annað,
bví Stefán vissi undur vel, hvern
á framkvæmdadeyfðinni,
'ftaeði. Hann vissi, að engir pen-
'ngar hefðu verið fyrir hendi,
°g fjárútvegunin hefði hingað
th ekki tekist. Reynt hefði ver-
að fá lán handa vatnsveit-
lInni, en það hefði ekki tekist
fá innlent fje. Og nú fyrst
Vseri von um erlent fje í vatns-
'eituna. Stefán Jóhann sæi það
alveg ejns vej 0g hver annar,
ýh lítið gagn væri að bollalegg-
lngum um framkvæmdir, meðan
fgi V£Sri handbært fje til fram-
kvæmdauna.
Hins vegar væri þag sjálf-
ag ’ a<>i hæjarstjórn bætti úr
-erfiðleikum atvinnuleysisins, eft
íl sem hægt væri.
Forvaxtahækkun.
%rlín 18. júlí.
finited press fb.
Danzig-bankinn hefir hækkað
torvexti úr 6% í 7%.
Sóltjöld f-yrir ýmsum búðar-
yluggUm hjer í bænum eru alt.o1
sjerstaklega á Laugaveginum
eta meðalháir menn ekki gengið
upprjettir undir þau og verða því
annaðhvort að ganga hálfbognir,
e cl flýja út á aðalgötuna. Eru
e^fa,r reglur til um það, hvað
Soltjöia mega vera lágf
Stérieid riettarhðt.
Sjálfstæöismenn bera fram á Alþingi stjórn-
arskrárbreytingu, þar sem þingflokkum eru
tryggð þingsæti í samræmi við atkvæðatölu.
Kosningaaldur 21 ár. — Sveitarskulð valdi
eigi missi kosningarrjettar.
Hvaö gerir afturhaldið nú?
Útbýtt hefir verið á Alþingi kjörgengur, sem kosningarrjett
frv. um breyting á stjórnarskrá
konungsríkisins íslands: Frum-
varpið er lagt fram í efri deilcL
og eru fulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins í deildinni flutnings-
menn.
í 1. gr. frv. segir svo:
,,26. gr. stjórnarskrárinnar
verði þannig:
Alþingi skal svo skipað, að
hver þingflokkur hafi þingsæti
í samræmi við atkvæðatölu þá,
sem greidd er frambjóðendum
flokksins samtals við almennar
kosningar.
Kjósa skal varaþingmenn á
sama hátt og samtímis og þing-
menn eru kosnir. Ef þingmaður
deyr eða fer frá á kjörtíman-
um, tekur varaþingmaður sæti
hans það, sem eftir er kjörtím-
ans. Sama er og, ef þingmdður
forfallast, svo að hann getur
ekki setið á einhverju þingi eða
það, sem eftir er af því þingi.
Þingmenn skulu kosnir til 4
ára“.
hefir.
I 6. gr. segir, að umboð þing-
manna falli niður, þegar stjórn-
skipunarlög þessi öðlast gildi,
og fara þá fram almennar kosn-
ingar til Alþingis.“
Greinargerð frv. er svo hljóð-
andi:
,,Hið reglulega Alþingi þessa
árs hafði til meðferðar breyt-
mgar á stjórnarskránni, sem
náðu samþykki efri deildar við
2. umræðu, en meðferð málsins
stöðvaðist þegar þinginu var
hleypt upp hinn 14. apríl. Sjálf-
sagt þykir að halda þessu máli
áfram, og það því fremur, sem
nýafstaðnar alþingiskosningar
hafa leitt í ljós ennþá greinileg-
ar en áður, hversu fjarri fer
bví, að núverandi kjördæma-
þlcipun og tilhögun alþingis-
kosninga fullnægi þeirri sjálf-
íögðu rjettlætiskröfu, að þingið
sýni rjetta mynd af skoðunum
og vilja kjósendanna. Þolir það
enga bið, að ráðin sje bót á
I 2. gr. frv. segir svo:
.,,27. gr. stjórnarskrárinnar
verði þannig:
Alþingi skiftist í tvær deildir,
efri þingdeild og neðri þing-
deild. Á þriðjungur þingmanna
sæti í efri deild, en tveir þriðju
hlutar í neðri deild, Verði tala
þingmanna þannig, að ekki sje
unt að skifta til þriðjunga í
deildirnar, eiga þeir þingmenn,
einn eða tveir, sem umfram
eru, sæti í neðri deild.
Sameinað Alþingi kýs með
hlutfallskosningu þingmenn þá,
æm sæti eiga í efri deild, úr
flokki þingmanna í byrjun
fyrsta þings á kjörtímabilinu.
Hinir eiga sæti í neðri deild.“
I 3. gr. frv. segir, að 28. gr.
stjórnarskrárinnar falli niður.
í 4. gr. segir svo:
„1. málsgr. 29. gr. stjórnar-
skrárinnar, sem verður 28. gr.,
verði þannig:
Kosningarrjett við kosningar
til Alþingis hafa allir, Urlii'
sem konur, sem eru 21 árs eða
eldri, þegar kosning fer fram,
hafa rí-kisborgararjett hjer á
landi og hafa verið búsettir á
landinu síðustu fimm árin áður
en kosningar fara fram. Þó get-
ur enginn átt kosningarrjett,
nema hann hafi óflekkað mann-
orð og sje fjár síns ráðandi.
3. málsgr. sömu greinar orð-
ist þannig:
Kosningalög setja að öðru
leyti nánari reglur um alþingis-
kosningar“.
I 5. gr. er ákvæði um kjör-
gengi, og er hver ríkisborgari
bessu.
Það höfuðákvæði er tekið upp
í frv., að Alþingi skuli svo skip-
að, að hver þingflokkur hafi
þingsæti í samræmi við atkvæða
tölu þá, sem frambjóðendur
flokksins fá samtals við al-
mennar kosningar. En frv. lætur
það óbundið, á hvern hátt þess-
ari sjálfsögðu r j ettlætiskröf u
verði fullnægt, og ætlar lögum
um kosningar til Alþingis að
setja hin nánari ákvæði um
þetta.
I frv. eru teknar upp þær
rýmkvanir á kosningarrjetti til
Alþingis, sem voru í frumvarpi
því, sem samþykkt var við 2.
umr. í Ed. á hinu reglulega
þingi, þ. e. færsla aldurstak-
marks úr 25 árum niður í 21
ár, og burtfelling ákvæðisins
um að sveitarskuld valdi missi
kosningarrjettar. Þá er og í frv*
farið fram á frekari rýmkvun
á kosningarrjettinum, að burtu
falli það skilyrði, að kjósandi
skuli hafa verið búsettur í kjör-
dæminu eitt ár. Hefir þetta á-
kvæði orðið til þess að svifta
marga menn kosningarr jetti að
ástæðulausu, og virðist mega
setja með kosningalögum næg-
ar skorður gegn því að kjós-
andi neyti kosningarrjettar á
tveim stöðum, þótt umrætt á-
kvæði sje numið úr stjórnar-
skránni.
I samræmi við meginákvæði
frv. um rjettláta skipun þings-
ins, er tekið upp ákvæði um að
kjósa skuli varaþingmenn, svo
sem nauðsynlegt er til þess að
hlutföll milli flokka í þinginu
raskist ekki við það, að þing-
sæti losnar á kjörtímanum.
Að öðru leyti verður gerð
grein fyrir efni frv. í fram-
sögu“.
Nú er eftir að vita, hvað aft-
urhaldið gerir við þetta sjálf-
sagða rjettlætismál. Stjórnin
hefir borið fram tillögu Um skip
un milliþinganefndar í kjör-
dæmamálinu. Eiga 5 menn að
vera í nefndinni og þar af fjór-
ir úr afturhaldsliðinu!
Stjórnarskárbreyting þessi er
ágætur prófsteinn á afturhald-
ið. Ef einhver snefill af rjett-
lætishugsjón liggur að baki
nefndarskipuninni hjá aftur-
haldinu, hlýtur það að verða
fylgjandi stjórnarskrárbreyt-
ingu, því að fullnægjandi rjett-
læti fæst aldrei án stjórnarskrár
breytingar. Aðrar rjettarbætur,
sem stjórnarskrárbreyting þessi
flytur, svo sem lækkun kosn-
ingaaldurs niður í 21 ár, burt-
felling ákvæðisins um að sveit-
arskuld valdi missi kosningar-
rjettar, eru svo mikilvægar, að
sá stjórnmálaflokkur ætti ekki
að verða langlífur, sem setur
sig á móti þeim.
Þjóðin þarf vel að fylgjast
með gangi þessa máls á Alþingi.
Iiöfuðorustan á að snúast um
þetta mál, því að langsamlega
meiri hluti þjóðarinnar krefst;
þess, að rjettlætismálin nái fram
að ganga nú þegar. Sje það ætl-
an afturhaldsins, sem nú ræður
á Alþingi, að standa í vegi fyr-
ir framgangi frjálslyndrar og
ýjettlátrar stjórnarskrárbreyt-
ingar, þá er sýnilegt, að beita
á ofbeldiskúgun gegn þjóðar-
viljanum. En þjóðin mun aldrei
þola slíka kúgun.
Róstur á Hkureyri.
Akureyri. FB. 18. júlí.
Fyrsta tilraun til vinnustöðv-
unar var gerð í nótt, er botn-
vörpungurinn Rán frá Hafnar-
firði kom með síld hingað á
söltunarstöð þeirra JónsKristj-
ánssonar og Hallgríms Jóns-
sonar. Kom skipið kl. 2,30 og
hafði um 500 tunnur síldar, er
bæði átti að salta og fara í
frystihús.Byrjaði vinna skömmu
eftir komu skipsins og tóku
•>átt í henni af landfólki um 80
stúlkur og um 20 karlmenn. —
ar búið var að setja á lanc
alsvert af síld, kom hópur
manna fram á bryggjuna undir
forustu Steinþórs Guðmunds-
sonar bankagjaldkera, Elísa-
betar Eiríksdóttur bæjarfull-
trúa og Hauks Björnssonar úr
Reykjavík. Hafði Steinþór orð
fyrir hópnum og krafðist þ^ss,
að fólkið hætti vinnu, að öðrum
kosti yrði vinnan stöðvuð, en
fólkið sinti ekki þessari hótun
og hjelt vinnunni áfram.
Fylktu þá vinnustöðvunar-
menn sjer fram við skipshlið og
reyndu að stöðva uppskipun
síldarinnar. Kom þá skipstjóri
til skjalanna og tilkynti vinnu-
stöðvunarmönnum, að ef þeir
vildu ekki fara frá með góðu
og láta affermingu skipsins
halda áfram, mundu skipverjar
taka til sinna ráða og ábyrgð
yrðu þeir að taka á þeirri síld,
sem skemdist.
Hjeldu skipverjar áfram að
oera síld í síldarkassana, en þá
gengu nokkrir menn úr liði
Steinþórs til og heltu úr síldar-
cössunum og aðrir heltu síld-
inni úr nokkrum tunnum, er
aúið var að salta í. Tróðst síld
in niður og fór sumt í sjóinn
og urðu úr þessu nokkrar rysk-
ingar milli skipverja og vinnu-
stöðvunarmanna. Er svo hafði
gengið um stund, tóku skipverj
ar það ráð, að setja vatnsslöngu
5 dælu skipsins og sprauta
;atni á lið vinnustöðvunar-
manna. Hafði þetta tilætluð á-
hrif, svo vinna gat hafist að
'u. Mun vinnustövðunin hafa
staðið um hálfa klukkustund.
Lögreglan kom á vettvang, þeg-
ar vinna var hafin aftur, og
eftir það hjeldu vinnustöðvun-
armenn, sem flestir voru komm
únistar, heim til sín.
Skipstjóri hefir sent lögreglu
stjóra kæru yfir framferði for-
sprakkanna og liðs þeirra og
krefst skaðabóta. Einnig ætla
eigendur söltunarstöðvarinnar
að kæra fyrir vinnustöðvunina
og skemdir. Eigendur síldarinn
ar telja enga hættu á frekari
vinnustöðvun, alt fólkið hjá
þeim vinni, standi einhuga með
þeim.
Brjef af Dingi.
Stjórnin er nú að hrúga frum-
vörpum inn á þingið. Lítur ekki
út fyrir að hún kæri sig um að
það verði sjerlega stutt, því að
varla er þess að vænta, að um
skrípaleik sje að ræða. Má búast
við, að ])ingmenn finni þá ekki
heldur skyldu hjá sjer til þess að
liggja á tillögum sínum eða á-
hugamálum, úr því að stjórnin
gengur á undan.
Ein tillaga hefir vakið mesta
eftirtekt.
Menn muna sjálfsagt frá kosn-
ingunum síðustu hvað á gekk hjá
stjórn og þingmannaefnum aftur-
haldsflokksins út a.f breyting
þeirri á kjördæmaskipuninni, sem
þeir sögðu að væri í aðsigi.
Tryggvi Þórhallsson flaug um
landið bólginn af vandlæting yfir
þessum ósköpum. Nú ætti að fara
að breyta. kjördæmaskipuninni!
Talca valdið af bændum! Vitnaði
hann í Ha.nnes Hafstein: „Sú kem
ur tíð,; að sárin foldar gróa“ o.
s. frv. Ljet hann sem alt væri nú
í veði, ef kjördæmaskipuninni væri
breytt.
En h.vað skeðnr. 1 þingbyrjun
flytur stjórnin sjálf tillögu, sem
miðar að breyting á kjördæma-
skipuninni. Hún sjálf á fyrsta orð
ið í þessu máli sem hún var að
cbkta upp á andstæðingana. Hún
sjálf stígur fyrsta sporið til „af-
liendingar valdsins“ úr sveitnnum,
sem hún kallar svo.
Skyldi augu, jafnvel „lakasta
þriðjungsins“ aldrei geta opnast.
fyrir flærð og brigðmælgi Aftur-
lialdsmannanna f
Svo langt eru þeir nú komnir á
þessari braut, að forsætisráðherr-
ann var í þingræðu frá sjálfum
ráðherrastóli sínum, að skopast að
þeim þingmönnum, sem segði það
sama í þingsalnum eins og á kjós-